Ҳамкориҳои гуногунҷабҳаи Тоҷикистон бо ҳамсоякишвари Чин торафт вусъат ёфта, соҳоти ҳар чи бештарро фарогир аст. Хусусан, дар доираи Созмони ҳамкориҳои Шанхай, ки аксар кишварҳои минтақа, аз ҷумла Тоҷикистон шомили он мебошанд. Чунин раванд пеш аз ҳама, аз сиёсати кунунии Ҳукумати кишвар, яъне “дарҳои кушода” маншаъ мегирад. Ҳоло Чин яке аз маблағгузори асосӣ барои аксар кишварҳои минтақа маҳсуб меёбад. Ҳамин тавр, дар амалисозии бештар лоиҳаҳои минтақа Чин саҳмгузор аст.

Албатта, чунин ҳамкориҳои мутақобила ба ҳар ду ҷониб нафъовар буда, дар таҳкими дӯстӣ нақши муассир дорад. Лек дар доираҳои муайяни Чин афроде ёфт мешаванд, ки ба чунин муносибатҳо нигоҳи нек надошта, баръакс ба сард шудани он бештар ҷаҳд меварзанд. Тавре радиои “Озодӣ” навиштааст: “Пойгоҳи хабарии “Гул баёнгари таърих”, ки бештар доир ба мавзӯъҳои таърихӣ мақолаву гузориш нашр мекунад, мақолаеро бо номи “Таърихи Тоҷикистон, ки 9,28 миллион нафар аҳолӣ дорад, аз куҷо сарчашма мегирад?”, навиштааст, ки “Тоҷикистон ҳамеша дар ҳудуди Чин буд”.

Мақола бе имзо ба табъ расида, ҳамчунин, ба масъалаи заминҳои баҳсӣ дахл ва ишора шудааст, ки тарафи Тоҷикистон ҳамагӣ сеяки заминҳои баҳсиро баргардондаасту халос.
Маълум нест, ки муаллифони чунин иттилооти бардурӯғу бепоя ба кадом далел такя кардаанд. Лек он хонандаи чиниро ба кӯи хато бурда, бовар мекунонад, ки натанҳо Тоҷикистон, умуман ҳудуди имрӯзаи Осиёи марказӣ ҷузъе аз қаламрави Чин аст.

Рӯзноманигор Қиёмиддин Сатторӣ, ки даврони шӯравӣ гирандаи стипендияи умумиттифоқ бобати саъю кӯшиш дар ҳифзу нигоҳдошти ёдгориҳои таърихию фарҳангӣ маҳсуб меёфт, атрофи ин масъала чунин андеша баён кард: “Даъвои чиниҳо дар масъалаи заминҳои баҳсӣ аз рӯи харитаи давлати ташкил намудаи Яъқуббеки Бадавлат сурат мегирад, ки ҳоло ин ҳудуд дар ихтиёри Чин аст”. Яъқуббеки Бадавлат, чун тоҷики ғаюр ва лашкаркаши нотакрор асри 19 дар хонигарии Хуқанд шуҳрат ёфта, дар ҳудуди Қошғар ё Шинҷони имрӯза барои раҳоии минтақа аз зери таъсири чиниҳо, борҳо бар онҳо ғолиб омада, давлате бо номи Ҳафт шаҳр таъсис дод, ки дар сафҳаҳои таърих чун Бухорои хурд ёд мешавад.

Дар аҳди қадим бошад, ин минтақа ба ҳудуди давлатҳои тоҷикон – Суғду Бохтар ворид буд. Бо оғози солшумории исавӣ ё дақиқтараш милодӣ қабилаҳои форсзабони юэҷиҳо давлати бузурги Кушониёнро таъсис додаанд. Он замон чиниҳо зери итоати тоҷикон қарор доштанд. Дар маъхазҳои худи чинӣ давлати Кушониён, чун империяи бузурги Пирканд ва давлати тоҷикон ёдовар шудааст.

Баъдтар дар ин ин минтақа қабилаҳои кӯчии форсзабон давлати дигар – Ҳайтолиён ё Эфталитҳоро таъсис додаанд. Дигар ин ки байни Чин ва ин минтақа ҳудуде мавҷуд аст, бо номи Тибет. Ба эътирози ҷомеаи башарӣ нигоҳ накарда, чиниҳо онро ба ҳайати худ ворид карданду пешвои тибетиҳо Дайлама дар ҳиҷрат зист дорад. Вобаста ба ин метавон далели бисёр овард.
Кунун чиниҳо минтақаро ғасб ва мардуми мусулмоннишини он уйғурҳоро аз ҳар ҷиҳат озор медиҳанд.

Пахши чунин иттилооти беасосу иғвоангез даъвоҳои подарҳавое беш нест.