СИЁСАТ
Душанбе 18 Ноябр 2024 08:48
"Маҳбубтарини шумо дар назди Худо хушахлоқтарини шумост. Хушахлоқӣ дар байни мардум зиннати ислом аст."
Дин дар ҳама давру замон ахлоқ буд. Вазифаи динҳо аз аввали пайдоишашон то имрӯз ба танзим даровардани ахлоқи инсонҳост. Ҳамин бузургӣ ва вазифаи динҳо буд, ки инсоният то имрӯз ба ҳар шакле аз динҳо пайравӣ ва пуштибонӣ мекунад. Пас агар аз дӯши дин ва диндорон ин вазифа ё масъулият биафтад, яъне ахлоқ аз меҳвари дин канор гузошта шавад, дар ҷомеаҳо ҳеҷ ҷое барои дин намемонад. Зарурати мавҷудияти дилхоҳ дину мазҳаб дар ин ҳолат бемуҳобо зери суол хоҳад рафт.
Ҳудудан як ҳафта пеш журналисти тоҷики муқими Аврупо Додоҷон Атовуллоев дар саҳифаи фейсбукии худ сабти овозеро гузошт, ки аз суҳбати маҳрамонаи Муҳиддин Кабирӣ, роҳбари ҳизби дар Тоҷикистон мамнуи наҳзати исломӣ ва ПМТ бо як бону буд.
Ин навор миёни ҷомеаи тоҷик вокунишҳои зиёдеро ба бор овард. Махсусан дар доираҳои журналистӣ пахш шудани ин навор аз ҷониби як рӯзноманигор, ки меъёрҳои ахлоқии журналистӣ ба он иҷозат намедиҳад, ба хубӣ пазируфта нашуд. Ин амали Додоҷон Атовуллоро бисёре аз журналистони тоҷик хуб қабул накарданд ва сару садоҳои бисёре ҳам шуд. Ин ҷониб низ ба пахш шудани чунин наворҳо чандин хушбин нестам. Аз ҳамин хотир сари ин мавзуъ чизе нанавиштам ва қасди китобати ҳеҷ матлаберо ҳам надоштам. Чун бо гумони банда ин баҳсҳову чеҳрасиёҳкуниҳо чандин сол боз бо шаклҳои гуногун миёни Додоҷон Атовуллоев ва Муҳиддин Кабирӣ бо шаклҳои гуногун идома дорад ва дахолат кардан ба он чандин салоҳкорӣ нест. Аммо бовуҷуди ин, вақте гап сари нафаре меравад, ки чеҳраи сиёсӣ асту пуштибону пайравони худро ҳудуди 40-50 ҳазор нафар муаррифӣ мекунад, вазифаи имониву виҷдонӣ ва касбии мост, ки бояд мулоҳизаҳои худро дошта бошем...
Бо гузашти чанд рӯз Муҳиддин Кабирӣ ба ин мавод вокуниш нишон дод ва гуфт, ки ин мавод ҳанӯз 7 сол пеш сабт шудаасту ба муборизаҳои охири ӯ ҳеҷ дахле надорад. Ба гуфтаи Кабирӣ ҳанӯз 7 сол муқаддам ин сабти аудиоӣ дар дасти ӯ буд ва ӯ ҳамон замон барои хатоҳояш назди Офаридгор пузиш хоста буд.
Чуноне ки Додоҷон Атовуллоев дар саҳифаи фейсбукии хеш навиштааст: “Роҳбари наҳзатиён гуфт, “Мо ҳам малак нестем, фаришта нестем, иштибоҳҳое дар зиндагии шахсӣ, сиёсӣ ва тиҷорат дорем, Худо моро бубахшад” ва аз хонаводаи худ, ҳамҳизбону пайравонаш узр пурсид ва илова кард, ки чунин наворҳо пеши муборизаи ӯро нахоҳанд гирифт ва ӯ муборизаашро давом хоҳад дод.”
Муҳиддин Кабирӣ дар идомаи вокуниши хеш мегӯяд, ки ин ҳаёти шахсии ман аст ва ман низ мисоли соири инсонҳо аз хатову маъсиятҳо орӣ нестам.
Хуб, мо бовар мекунем, ки Кабирӣ мисли ҳама афрод аз хатову маъсият орӣ нест. Вале чаро мо ин масъаларо дар ВАО мехоҳем ба риштаи таҳлил бикашем ва аз паҳлуҳои гуногуни ин масъала бигӯем?
Аввалан Кабирӣ аз мухолифини Ҳукумати Тоҷикистон аст.
Дуввум ӯ даъвои роҳбарии ду ташкилоти сиёсиро дорад, ки (ба гуфти худаш) ҷонибдорони зиёде дар Олмону дигар мамолики аврупоӣ дорад.
Саввум ӯ нафарест, ки барномаҳои сиёсии худро мехоҳад дар пасманзари дин пиёда созад ва муҳимтарин нуктае, ки барои навиштани ин матлаб моро такон дод, ҳамин аст.
Хуб, агар дар ин навор Муҳиддин Кабирӣ неву дилхоҳ сиёсатмадор ё роҳбарони азҳоби мухолифи дигар мешуд, дар ҷомеаи тоҷик шояд чандон вокунишҳои зиёдеро ба бор намеовард.
Чун дилхоҳ сиёсатмадори тоҷик ҳар барномаву ҳадафҳое, ки дорад, аз рӯи принсипҳои сотсиалистӣ, коммунистӣ, демократӣ, мардумсолорӣ ва дигар арзишҳо мехоҳад, пиёда кунад. Ва меҳвари барномаҳои эшон низ ҳамин аст. Аммо вақте Муҳиддин Кабирӣ аз хурдтарин тасмими худ гап мекушояд, онро дар назди ҷомеа бо тарозуи дин баркашидан мехоҳад ва қавонини ҳизби ӯ гӯиё саросар дину ахлоқ аст. Агарчанде барои ҳадафҳояш аз арзишҳои демократӣ мегӯяд, вале дар ҷомеа динмеҳвариро аз ҳама боло мегузорад. Инро дар дилхоҳ маърӯзаҳои ӯ метавон пайдо кард.
Иллат ҳамин аст, ки вақте чунин навори ӯ дастраси бинанда мегардаду дашному ҳақоратҳои “ҳомии дин”-ро бо гӯшҳои худ мешунавад, шояд дар зеҳнаш арзишҳои диниро зери суол барад.
Амалкарди ӯ дар ин мавридҳо натанҳо обруву эътибори ӯро миёни ҷомеаи мусалмон коста мегардонад, балки ин метавонад, сабабгори камэътибор гаштани дин миёни ҷомеа гардад. Ва дақиқан вақте як нафар бо амалкарди хеш метавонад номи динро доғдор кунад, албатта ҷои нигаронӣ дорад.
Бахтиёр Ҳамдамов, сардабири рӯзномаи “Минбари халқ” вобаста ба вокуниши ахири Кабирӣ дар шарҳи ин мавод навиштааст:
“Банда фикр мекардам, ки ин ҷаноб дар охири “маъвиза”-аш истеъфо медиҳад. Вале мисли католикҳо як “отпущение грехов” (истиғфори гуноҳ) карду бо ҳамин ба андешааш “бори гуноҳаш” сабуктар шуд. Акнун тасаввур кунед, ки агар як мулло ё хатиб дар масҷид ба аъмолаш чунин иқрор кунад, чанд нафар аз пасаш истода иқтидо мекунанд ва намоз мегузоранд? Аҷиб...”
Ҳафиз Бобоёров, аз аврупо вобаста ба суҳбати Кабирӣ бо як бону фикрашро чунин баён доштааст:
“Суҳбати Кабириро гӯш кардам. Гӯё ки сардори як ҳизби либералӣ баромад мекунад ва гӯё, ки ҳамеша чунин назари либералӣ дошт: Инсон хато мекунад, кӣ фариштаи беайб аст? Мегӯяду мепурсад ӯ. Аммо пайравонаш аз ӯ намепурсанд, ки магар шумо роҳбари ҳизби исломӣ нестед, ки ҳамеша иддаои покӣ мекардед ва аз дигарон ҳам инро талаб мекардед? Магар шумо набудед, ки чанде пеш дар як суҳбататон гуфта будед: Ман дар ҷомеа демократ, вале дар зиндагии хусусӣ мусулмони комил ҳастам ва аз рӯи талаботи шаръӣ рафтор мекунам. Канӣ он рафтор? Магар шумо ва пайравони шумо нестанд, ки дигаронро бо камтарин сарпечӣ аз Шариат маҳкум мекарданд ва ҳанӯз мекунанд? Магар пайравони шумо нестанд, ки ба ҳарими хусусии дигарон даст мезананд? Шумо чӣ фарқе аз амирони манғитие чун Абдулаҳадхон ва Музаффархон доред, ки барои камтарин хатои ахлоқӣ сахттарин ҷазо медоданд, вале худ дар ҳарамсаро ҳама корҳои хилофи ахлоқӣ анҷом медоданд? Агар чун либералҳо камбудиҳои худро намепӯшондед, шуморо фаҳмидан мумкин буд. Аммо на ҳамчун мусулмон, ки даъвои порсоӣ аз худ дораду аз дигарон талаб мекунад.”
Ҳафиз Бобоёров дар идомаи навиштаи хеш аз Жан Пол Сартр, файласуфи маъруфи асри XX –и Фаронса, ки барои адабиёт ҷоизаи Нобел ҳам гирифтааст, ёдовар мешавад:
“Жан Пол Сартр оиладор набуд. Хона ҳам надошт, балки тамоми умр дар меҳмонсаро мезисту дар қаҳвахонаи дӯстдоштааш асарҳои мондагорашро эҷод мекард. Ӯ ду маъшуқа дошт ва иддао мекард, ки ҳардуяшро ҳамзамон дӯст медорад. Ҳамзамон барои ҳардуяш ҳам номаҳои ошиқона менавишт. Аммо ҳеч касе ин файласуфро маҳкум намекунад. Медонед барои чӣ? Чунки ӯ худаш эътироф мекард, дар китобҳояш менавишт ва рафторашро тибқи фалсафааш (вуҷудгароӣ) танзим мекард. Агар фалсафаи шумо шариати исломӣ аст, ки пайваста иддао мекунеду бо он мардуми нодонро дар гирди худ ҷамъ кардаед, пас аз рӯи он рафтор кунед. Дурӯягиро на либералҳо қабул доранд ва на шариатмадорон.”
Ин рафтори Кабирӣ мақоли “Муллоро гуфтаашро куну кардаашро накун”-ро дар зеҳни мардум бори дигар чархонд.
Рустам Азизӣ, муовини раиси Маркази исломшиносии Тоҷикистон бархӯрдашро нисбати ин навор чунин баён доштааст:
Охирин зарраҳои эҳтиром, ки нисбати ин оқо доштам, нест шуданд. Нобуди кори ҳарому ҳалолат, вале наход чунин гап занӣ бо як хонум? Арӯсбозӣ ҳам барои худаш меъёрҳои ахлоқӣ ва мардӣ дорад! Хайр, намехоҳӣ муносибат дошта бошӣ, ба хубӣ бигӯ! Метавонист мардонавор аз вай бибурад. Ана ин аст, ба таъбири хоҷа Ҳофиз “Воизон...”
Шариф Ҳамдампур, директори ҶДММ “Оила” дар шарҳ навиштааст, ки вой бар ҳоли воизон бо ин ҷилваҳо. “Худованд миллати моро аз ин тоифа наҷот деҳ!”
Ҳадис
Дин дар ҳама давру замон ахлоқ буд. Вазифаи динҳо аз аввали пайдоишашон то имрӯз ба танзим даровардани ахлоқи инсонҳост. Ҳамин бузургӣ ва вазифаи динҳо буд, ки инсоният то имрӯз ба ҳар шакле аз динҳо пайравӣ ва пуштибонӣ мекунад. Пас агар аз дӯши дин ва диндорон ин вазифа ё масъулият биафтад, яъне ахлоқ аз меҳвари дин канор гузошта шавад, дар ҷомеаҳо ҳеҷ ҷое барои дин намемонад. Зарурати мавҷудияти дилхоҳ дину мазҳаб дар ин ҳолат бемуҳобо зери суол хоҳад рафт.
Ҳудудан як ҳафта пеш журналисти тоҷики муқими Аврупо Додоҷон Атовуллоев дар саҳифаи фейсбукии худ сабти овозеро гузошт, ки аз суҳбати маҳрамонаи Муҳиддин Кабирӣ, роҳбари ҳизби дар Тоҷикистон мамнуи наҳзати исломӣ ва ПМТ бо як бону буд.
Ин навор миёни ҷомеаи тоҷик вокунишҳои зиёдеро ба бор овард. Махсусан дар доираҳои журналистӣ пахш шудани ин навор аз ҷониби як рӯзноманигор, ки меъёрҳои ахлоқии журналистӣ ба он иҷозат намедиҳад, ба хубӣ пазируфта нашуд. Ин амали Додоҷон Атовуллоро бисёре аз журналистони тоҷик хуб қабул накарданд ва сару садоҳои бисёре ҳам шуд. Ин ҷониб низ ба пахш шудани чунин наворҳо чандин хушбин нестам. Аз ҳамин хотир сари ин мавзуъ чизе нанавиштам ва қасди китобати ҳеҷ матлаберо ҳам надоштам. Чун бо гумони банда ин баҳсҳову чеҳрасиёҳкуниҳо чандин сол боз бо шаклҳои гуногун миёни Додоҷон Атовуллоев ва Муҳиддин Кабирӣ бо шаклҳои гуногун идома дорад ва дахолат кардан ба он чандин салоҳкорӣ нест. Аммо бовуҷуди ин, вақте гап сари нафаре меравад, ки чеҳраи сиёсӣ асту пуштибону пайравони худро ҳудуди 40-50 ҳазор нафар муаррифӣ мекунад, вазифаи имониву виҷдонӣ ва касбии мост, ки бояд мулоҳизаҳои худро дошта бошем...
Бо гузашти чанд рӯз Муҳиддин Кабирӣ ба ин мавод вокуниш нишон дод ва гуфт, ки ин мавод ҳанӯз 7 сол пеш сабт шудаасту ба муборизаҳои охири ӯ ҳеҷ дахле надорад. Ба гуфтаи Кабирӣ ҳанӯз 7 сол муқаддам ин сабти аудиоӣ дар дасти ӯ буд ва ӯ ҳамон замон барои хатоҳояш назди Офаридгор пузиш хоста буд.
Чуноне ки Додоҷон Атовуллоев дар саҳифаи фейсбукии хеш навиштааст: “Роҳбари наҳзатиён гуфт, “Мо ҳам малак нестем, фаришта нестем, иштибоҳҳое дар зиндагии шахсӣ, сиёсӣ ва тиҷорат дорем, Худо моро бубахшад” ва аз хонаводаи худ, ҳамҳизбону пайравонаш узр пурсид ва илова кард, ки чунин наворҳо пеши муборизаи ӯро нахоҳанд гирифт ва ӯ муборизаашро давом хоҳад дод.”
Муҳиддин Кабирӣ дар идомаи вокуниши хеш мегӯяд, ки ин ҳаёти шахсии ман аст ва ман низ мисоли соири инсонҳо аз хатову маъсиятҳо орӣ нестам.
Хуб, мо бовар мекунем, ки Кабирӣ мисли ҳама афрод аз хатову маъсият орӣ нест. Вале чаро мо ин масъаларо дар ВАО мехоҳем ба риштаи таҳлил бикашем ва аз паҳлуҳои гуногуни ин масъала бигӯем?
Аввалан Кабирӣ аз мухолифини Ҳукумати Тоҷикистон аст.
Дуввум ӯ даъвои роҳбарии ду ташкилоти сиёсиро дорад, ки (ба гуфти худаш) ҷонибдорони зиёде дар Олмону дигар мамолики аврупоӣ дорад.
Саввум ӯ нафарест, ки барномаҳои сиёсии худро мехоҳад дар пасманзари дин пиёда созад ва муҳимтарин нуктае, ки барои навиштани ин матлаб моро такон дод, ҳамин аст.
Хуб, агар дар ин навор Муҳиддин Кабирӣ неву дилхоҳ сиёсатмадор ё роҳбарони азҳоби мухолифи дигар мешуд, дар ҷомеаи тоҷик шояд чандон вокунишҳои зиёдеро ба бор намеовард.
Чун дилхоҳ сиёсатмадори тоҷик ҳар барномаву ҳадафҳое, ки дорад, аз рӯи принсипҳои сотсиалистӣ, коммунистӣ, демократӣ, мардумсолорӣ ва дигар арзишҳо мехоҳад, пиёда кунад. Ва меҳвари барномаҳои эшон низ ҳамин аст. Аммо вақте Муҳиддин Кабирӣ аз хурдтарин тасмими худ гап мекушояд, онро дар назди ҷомеа бо тарозуи дин баркашидан мехоҳад ва қавонини ҳизби ӯ гӯиё саросар дину ахлоқ аст. Агарчанде барои ҳадафҳояш аз арзишҳои демократӣ мегӯяд, вале дар ҷомеа динмеҳвариро аз ҳама боло мегузорад. Инро дар дилхоҳ маърӯзаҳои ӯ метавон пайдо кард.
Иллат ҳамин аст, ки вақте чунин навори ӯ дастраси бинанда мегардаду дашному ҳақоратҳои “ҳомии дин”-ро бо гӯшҳои худ мешунавад, шояд дар зеҳнаш арзишҳои диниро зери суол барад.
Амалкарди ӯ дар ин мавридҳо натанҳо обруву эътибори ӯро миёни ҷомеаи мусалмон коста мегардонад, балки ин метавонад, сабабгори камэътибор гаштани дин миёни ҷомеа гардад. Ва дақиқан вақте як нафар бо амалкарди хеш метавонад номи динро доғдор кунад, албатта ҷои нигаронӣ дорад.
Бахтиёр Ҳамдамов, сардабири рӯзномаи “Минбари халқ” вобаста ба вокуниши ахири Кабирӣ дар шарҳи ин мавод навиштааст:
“Банда фикр мекардам, ки ин ҷаноб дар охири “маъвиза”-аш истеъфо медиҳад. Вале мисли католикҳо як “отпущение грехов” (истиғфори гуноҳ) карду бо ҳамин ба андешааш “бори гуноҳаш” сабуктар шуд. Акнун тасаввур кунед, ки агар як мулло ё хатиб дар масҷид ба аъмолаш чунин иқрор кунад, чанд нафар аз пасаш истода иқтидо мекунанд ва намоз мегузоранд? Аҷиб...”
Ҳафиз Бобоёров, аз аврупо вобаста ба суҳбати Кабирӣ бо як бону фикрашро чунин баён доштааст:
“Суҳбати Кабириро гӯш кардам. Гӯё ки сардори як ҳизби либералӣ баромад мекунад ва гӯё, ки ҳамеша чунин назари либералӣ дошт: Инсон хато мекунад, кӣ фариштаи беайб аст? Мегӯяду мепурсад ӯ. Аммо пайравонаш аз ӯ намепурсанд, ки магар шумо роҳбари ҳизби исломӣ нестед, ки ҳамеша иддаои покӣ мекардед ва аз дигарон ҳам инро талаб мекардед? Магар шумо набудед, ки чанде пеш дар як суҳбататон гуфта будед: Ман дар ҷомеа демократ, вале дар зиндагии хусусӣ мусулмони комил ҳастам ва аз рӯи талаботи шаръӣ рафтор мекунам. Канӣ он рафтор? Магар шумо ва пайравони шумо нестанд, ки дигаронро бо камтарин сарпечӣ аз Шариат маҳкум мекарданд ва ҳанӯз мекунанд? Магар пайравони шумо нестанд, ки ба ҳарими хусусии дигарон даст мезананд? Шумо чӣ фарқе аз амирони манғитие чун Абдулаҳадхон ва Музаффархон доред, ки барои камтарин хатои ахлоқӣ сахттарин ҷазо медоданд, вале худ дар ҳарамсаро ҳама корҳои хилофи ахлоқӣ анҷом медоданд? Агар чун либералҳо камбудиҳои худро намепӯшондед, шуморо фаҳмидан мумкин буд. Аммо на ҳамчун мусулмон, ки даъвои порсоӣ аз худ дораду аз дигарон талаб мекунад.”
Ҳафиз Бобоёров дар идомаи навиштаи хеш аз Жан Пол Сартр, файласуфи маъруфи асри XX –и Фаронса, ки барои адабиёт ҷоизаи Нобел ҳам гирифтааст, ёдовар мешавад:
“Жан Пол Сартр оиладор набуд. Хона ҳам надошт, балки тамоми умр дар меҳмонсаро мезисту дар қаҳвахонаи дӯстдоштааш асарҳои мондагорашро эҷод мекард. Ӯ ду маъшуқа дошт ва иддао мекард, ки ҳардуяшро ҳамзамон дӯст медорад. Ҳамзамон барои ҳардуяш ҳам номаҳои ошиқона менавишт. Аммо ҳеч касе ин файласуфро маҳкум намекунад. Медонед барои чӣ? Чунки ӯ худаш эътироф мекард, дар китобҳояш менавишт ва рафторашро тибқи фалсафааш (вуҷудгароӣ) танзим мекард. Агар фалсафаи шумо шариати исломӣ аст, ки пайваста иддао мекунеду бо он мардуми нодонро дар гирди худ ҷамъ кардаед, пас аз рӯи он рафтор кунед. Дурӯягиро на либералҳо қабул доранд ва на шариатмадорон.”
Ин рафтори Кабирӣ мақоли “Муллоро гуфтаашро куну кардаашро накун”-ро дар зеҳни мардум бори дигар чархонд.
Рустам Азизӣ, муовини раиси Маркази исломшиносии Тоҷикистон бархӯрдашро нисбати ин навор чунин баён доштааст:
Охирин зарраҳои эҳтиром, ки нисбати ин оқо доштам, нест шуданд. Нобуди кори ҳарому ҳалолат, вале наход чунин гап занӣ бо як хонум? Арӯсбозӣ ҳам барои худаш меъёрҳои ахлоқӣ ва мардӣ дорад! Хайр, намехоҳӣ муносибат дошта бошӣ, ба хубӣ бигӯ! Метавонист мардонавор аз вай бибурад. Ана ин аст, ба таъбири хоҷа Ҳофиз “Воизон...”
Шариф Ҳамдампур, директори ҶДММ “Оила” дар шарҳ навиштааст, ки вой бар ҳоли воизон бо ин ҷилваҳо. “Худованд миллати моро аз ин тоифа наҷот деҳ!”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед