Дар ҳоли имрӯз раванди ҷаҳонишавӣ ё худ глобализатсия бо маром идома дорад. Яке аз таъсирҳои ҷаҳонишавӣ ин бо таъсири ахбори гуногун зуд-зуд иваз шудани мафкураҳо мебошад. Доир ба тағйирёбии мафкураҳо дар шароити имрӯз ва оқибатҳои он, бо корманди Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Фирӯз Равшаналиев суҳбате доштем, ки онро пешкаши хонандагон мегардонем.


Фирӯз Равшаналиев 

- Ба андешаи шумо чаро мафкураҳо зуд-зуд иваз мешаванд?

- Бо тағйирёбии вазъи сиёсии ҷаҳон ва махсусан раванди ҷаҳонишавӣ ё глобализатсия таъсир ба идеология ва тафаккури ҷомеа хоҳу нохоҳ сурат мегирад. Ин ҷо саволи аз ҳама муҳим он аст, ки давлатҳо бояд чӣ кор кунанд, то мафкураи созандаи миллии худро ҳифз кунанд? Кишвари мо ҳамчун кишвари арҷгузор ба арзишҳои миллӣ рушду инкишоф ёфта истодааст. Аз ин хотир барои ҳифз кардани тафаккури миллӣ ва тарғибу ташвиқи идеологияи созандаи давлатии худ мо бояд тамоми чораҳоро истифода барем.

Тағйирёбии андешаҳо, тафаккур ё мафкура дар ҳама давлатҳо вуҷуд дорад. Тафаккур метавонад ба самти хубӣ ё бад тағйир ёбад. Барои чӣ Пешвои муаззами миллат ҳамеша таъкид мекунанд, ки бо ҷомеа пайваста кор кунед? Вазифаи мову шумо ҳам ҳамин аст, ки барои мардум умеду ормонҳои миллиро тарғибу ташвиқ кунем ва дар замири онҳо умед ба ояндаи некро парвариш диҳем. Сабабҳои зиёдест, ки онҳо боиси тағйир ёфтани тафаккури ҷомеа шуда метавонад. Махсусан мушкилоти иҷтимоӣ, хеле таъсиррасонанд. Бекорӣ, раванди барзиёди муҳоҷирати меҳнатӣ, маълумотнок набудани ҷомеа, бесаводӣ ва аз ҳама муҳим ин умед надоштан ба ояндаи нек сабаби аслии тағйир ёфтани тафаккур ба самти манфӣ мебошад.

- Бисёриҳо мегӯянд, ки ҷавонон имрӯз дар байни ду тафаккур, яъне шӯравӣ ва имрӯза боқӣ мондаанд. Масалан, бисёр калонсолон бартариятҳои давраи шӯравиро ба ҷавонон талқин мекунанд, ин ҷавононро ба куҷо мебарад?

- Мо хоҳем нахоҳем, онҳое, ки дар давраи шӯравӣ зери идеологияи ҳамонвақта зиндагӣ кардаанд, ҳамон гуна боқӣ мемонанд ва зиндагӣ мекунанд. Барои мо имрӯз ҳамин зарур аст, ки ҷавонони мо дар кадом сатҳи идеологӣ қарор доранд ва оянда ин ба куҷо оварда мерасонад. Имрӯз муҳим он аст, ки ҷавонони мо пеш аз ҳама дар руҳияи миллатдӯстӣ, тарбия ёбанд, чунки барои мо дарки манфиатҳои миллӣ ва ҳифзи онҳо муҳим аст.

- Дар шароити имрӯз, ки ҳама дар шабакаҳои маҷозӣ бештар фаъоланд, оё метавон гуфт, ки аз ҳама бештар тағйирёбии мафкураи инсонҳо аз он ҷо сар мезанад?

- Имрӯз яке аз воситаи таъсиррасон ба мафкураи ҷавонон бевосита шабакаҳои иҷтимоӣ ба ҳисоб мераванд. Барои чӣ дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ тафаккури ҷомеа якхела буд? Барои он ки дар он замон таблиғот гуногун набуд. Бештар таблиғоти давлатӣ буд. Онҳо аз ҷаҳони беруна бехабар буданд. Тоҷикистон ҳамчун ҷузъи ҷудонопазири ҷомеаи ҷаҳонӣ фаъолият дорад, хоҳу нохоҳ мо аз берун аз хабарҳои ВАО-и байналмилалӣ огаҳӣ дорем. Ва ин бевосита ба тафаккури ҷомеаи мо, алалхусус ҷавонони мо метавонад ҳам таъсири манфӣ ва ҳам таъсири мусбӣ расонад. Ташвишовар он аст, ки таъсири манфӣ зиёдтар мешавад. Вақте ки фазои иттилоотӣ холӣ бошад, ҳар чизе, ки аз хориҷ ворид мешавад, метавонад онро пурра гардонаду таъсири худро дар ин самт гузорад. Вақте ки як навори видеоии ғаразнок паҳн мегардад, ҳатман он таъсири худро ба мафкураи ҷавонон мегузорад. Мо бояд идеяҳои ватандӯстӣ ва манфиатҳои миллии худро бештар тарғиб кунем. Бинобар ин, вазифаи асосии давлату Ҳукумат, сохторҳои давлатӣ, пеш аз ҳама вазоратҳои фарҳанг, маориф ва илм дар ин самт хеле бузург аст. Махсусан, дар ҳифзи тафаккури миллӣ ва созандаи ҷомеаи мо аз тамоми воситаҳо бояд истифода намоянд.

- Шабакаҳои телевизиону радио ва дигар ВАО оё метавонанд ин равандро муътадил гардонанд?

- Дар Иттиҳоди Шӯравӣ бештар телевизионҳои давлатӣ, радио ва дигар нашрияҳо дар самти идеологӣ саҳм доштанд. Вале имрӯз интернет ҳам дар баробари ВАО фаъол аст. Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки зиёда аз 3 миллион аҳолии Тоҷикистон ба интернет дастрасӣ дорад. Аксарияташон фақат тавассути интернет аз хабарҳо огаҳ мешаванд ва мардум телевизионҳои давлатиро кам тамошо мекунад. Агар тамошобин аз барномаҳои телевизионӣ қаноатманд набошад, ҳеҷ гоҳ онро тамошо намекунад. Мо имрӯз бояд роҳу усулҳои навинро дар ин самт истифода барем. Бояд ҷиҳатҳои онлайнии телевизионҳоро дар шабакаҳои иҷтимоӣ ба инобат гирем ва ба роҳ монем.

- Коршиносон бар он назаранд, ки аслан мафкурасозӣ миёни мардум дар ҳолатҳои гуногун, яъне заъф доштани мафкураҳо сурат мегирад. Вобаста ба ин чӣ назар доред?

- Ҳадафи ҳар як таблиғу ташвиқи ғаразнок ҳамин мафкурасозист. Яъне бо иттилооти ғаразноки худ ба тафаккури ҷавонон таъсири манфӣ мерасонанд. Мисол гурӯҳҳои алоҳида дилхоҳ масъаларо мебардоранд, ки аз он бисёр мушкилии калон офарида, барои ҷомеа пешниҳод мекунанд. Лекин дар асл бубинем, он мушкил фаромиллӣ ё умумиҷаҳонӣ аст. Ҳар як мушкилӣ роҳи ҳалли худро дорад ва вазифаи идеологияи созанда дар он аст, ки дар пайи ҳалли мушкилот бошанд, на дар баёни мушкилот. Масалан як мушкили муҳоҷирати меҳнатиро гирем, бубинед, ки гурӯҳҳои алоҳидае ҳастанд, ки дар ин бора бисёр сару садоҳо мекунанд, вале дар асл масъалаи муҳоҷирату бекорӣ дар тамоми кишварҳо вуҷуд дорад. Дигар паҳлуи масъала ба фаъолиятҳои арзишнок ҷалб нагаштани ҷавон аст. Вақте ҷавонон ба фаъолиятҳои арзишнок рӯ намеоранд, маҷбур мешаванд, ки ба гурӯҳҳои ғайр пайванданд. Чаро мо имрӯз таблиғи мутолиаи рӯзномаҳои давлатиро ба роҳ намондаем? Шумо ҳоло ягон далел доред, ки чӣ қадар ҷавонони мо ба мутолиаи рӯзномаҳо машғуланд? Барои ҳамин бояд як тадқиқот гузаронд, ки оё ҷавонони мо дар ҳақиқат рӯзнома мехонанд ё не.

- Агар мо ивазшавии идеологияҳоро муътадил нагардонем, чӣ оқибатҳое моро интизор аст?

- Соли 2020 дар кадом давлате, ки маъракаи интихоботӣ гузаштааст, бидуни эътирозҳо, бидуни қонуншиканиҳо нагузаштааст. Фақат дар Тоҷикистон маъракаи интихоботӣ бидуни қонуншиканӣ ва дар сатҳи хуб гузаштааст. Агар дигар давлатҳо як интихобот гузаронида бошанд, мо ду интихобот-парлумонӣ ва президентӣ гузаронидем. Ифтихори ҷомеаи мо дар он аст, ки мо таҳаммулпазир ҳастем ва аллакай аз ин маълум мешавад, ки мо миллате ҳастем сулҳпарвару сулҳофар. Дигар ин ки маърифати баланди сиёсӣ аллакай пайдо шудааст. Ором гузаштани маъракаи интихоботӣ ин арзиши муҳими давлатдорӣ аст. Мо сабабҳои эътирозҳо дар Белорусия ва Қирғизистонро бинем, таъсир аз хориҷи кишвар ҳам дар он ҷо зиёд истифода шудааст, махсусан дар тафаккури ҷомеа. Як нобоварӣ нисбати ҳокимият, нисбати роҳбарият пайдо шуд, ки дар тафакури ҷавонон он нақш баст.

- Барои он ки тафаккури ҷавонон ва умуман тамоми қишри ҷомеа доимо муътадил ва созанда рушд кунад, чӣ корҳоро бояд анҷом диҳем?

- Агар мо хоҳем, ки тафаккури мо созанда ва мустаҳкам бошад, бояд ҳарчи бештар бо ҷомеа кор кунем. На танҳо дар шабакаҳои иҷтимоӣ, балки ба таври зинда мо метавонем, дарсҳои омӯзиширо барои ҷавонону наврасон ба роҳ монем. Инчунин семинарҳои ҷолиб дар масъалаҳои манфиатҳои миллӣ, сиёсӣ ва ҳуқуқӣ ташкил намоем ва барои онҳо фаҳмонем. Ҷавонон қудрати дарк карданро доранд. Насли ҷавони имрӯзаи тоҷик тафаккури созанда дорад. Фақат бо онҳо кор кардан даркор асту халос.

- Ташаккур!

- Саломат бошед!