Яке аз хурофотзадагии асри имрӯз даъвои он аст, ки танҳо низомҳои динӣ метавонанд, мардумро ба саодат бирасонанд ва дунявияту низоми мардумсолорро ба ҳайси як низоми бидъат ва ғайриахлоқӣ талаққӣ мекунанд. Ин навъи хурофот бештар марбут ба гурӯҳҳоест, ки аз дин ва боварҳои мардум сиёсат месозанд ва ба хотири расидан ба қудрат онро ба ҳайси як гузина истифода менамоянд.

Мусаллам аст, ки як марҳилаи муайяни замони зиндагии башарият чӣ дар Аврупо ва чӣ дар шарқ, динҳо ба ҳайси дастурҳои сиёсӣ хидмат намуда, як муддати муайян вазифаи ҳокимияти сиёсӣ низ бар дӯши онон буд ва тамоми қавонини идоракунии иҷтимоӣ дар чорчӯбаи дастуроти фиқҳиву шариатӣ ба роҳ монда шуда буд. Дар фарҳанги аврупоӣ ин марҳила бо номи асрҳои миёна ёд мешавад, ки муддати ҳазорсоларо дар бар гирифтааст ва тамоми соҳаҳои ҳаёти иҷтимоию сиёсиро ниҳодҳои диниву калисо қабз намуда, танҳо аз рӯи дастуроти китоби муқаддас низоми идоракуниро ба роҳ монда буд. Аз он даврон то ҳанӯз дар Аврупо ба ҳайси давраи тираю тор ва даврони зулму истибдод ёд мешавад, ки ҳазорон ҳазор донишмандону дигарандешон бо сабаби мухолифати андешаашон бар низоми мавҷудаи сиёсии динӣ мавриди зулму ситам қарор гирифтаанд. Пас, дар он айём агар касе дар роҳи таҳқиқи воқеият мепардохт, бояд пардапӯшона амал мекард ё хомӯш меистод. Вале баъд аз оне ки тамаддуни навин ба миён омад, оҳиста-оҳиста дар Аврупо хурофоту мавҳумпарастӣ аз байн рафт ва дунёро аз тасаллути ҷобиронаи руҳониён наҷот бахшид.

Ҷомеаи аврупоӣ дар роҳи расидан ба дунявият ва ҷомеаи мардумсолор ҳазорон ҳазор донишмандонро қурбонӣ намуд, то ба дараҷаи имрӯзи ҷомеаи мутамаддини дунявӣ бирасад. Иддае аз кишварҳои шарқӣ низ тавонистаанд, ба низоми дунявӣ бирасанд ва ҷомеаи хешро ҳампояи кишварҳои аврупоӣ гардонанд. Дар ин роҳ омилу сабабҳо ва расидан ба ин поя гуногун будаанд. Вале гурӯҳҳои фурсатталаби исломгаро ҳамеша барои расидан ба қудрат ва дубора қабза кардани ҳокимияти сиёсӣ дар ин кишварҳо сели борони таассубу хурофот ва арзишҳои пучу бебунёдро дар қолабҳои ҷаззобу дилфиреб ба мисли курраҳои рангини дарунхолӣ пешкаши тӯдаҳои мардум кардаанду мекунанд. Дар истилоҳ ва корбурди ин гурӯҳ агарчи мафҳумҳое аз қабили давлат, миллат ва озодӣ садо медиҳанд, вале онҳо на дар дифоъ аз давлату миллати хеш, балки бар алайҳи миллат ва мардуми хеш қарор мегиранд. Онҳо ҳимоят аз авомиле мекунанд, ки ҳеҷ гоҳ миллат ва мардуми хешро ба пешрафт намерасонад ва санге дар масири рушд будаанду ҳастанд. Ин ҳолатро метавон дар аксари кишварҳое, ки сохти сиёсии динсолор доранд, мушоҳида намуд.

Мутаассифона, дар кишвар-ҳои шарқӣ, бахусус дар кишварҳое, ки бошандагонашон мусалмонанд, гурӯҳҳои муайян аз бовару эътиқоди онон истифода намуда, хурофот мебофанд ва яке аз хурофотҳои маъмулӣ ин аст, ки ин навъи гурӯҳҳои сиёсӣ ҳама гуна саодат ва пешрафтро дар гузашта мебинанд ва ҳамин гуна онро ба як марҳилаи гулгулшукуфт ё марҳилаи тиллоӣ ёд мекунонанд. Агар ба воқеияти ин гуфтор таваҷҷуҳ намоем, аслан ҳамон марҳилаи гулгулшукуфт осор ва эҷоди нафаронеро дар назар дорад, ки дар чорчӯбаи хирадгароиву озодандешӣ ва берун аз дастуроти шаръӣ бо такя ба улуми мантиқиву табиӣ кашфиётҳоеро анҷом додаанд ва ба дасти мутаассибону хурофазадагони замони хеш мавриди шиканҷа ё ҳиҷрат қарор гирифтаанд. Дар ин росто метавон ба мисли Ибни Ровандӣ, Закариёи Розӣ, Абуалӣ ибни Сино, Абурайҳони Берунӣ, Умари Хайём ва садҳо нафари дигарро ном бурд, ки ҳамеша аз дасти таассубзадагони айёми хеш ранҷ дида, дар сарсонӣ ба сар бурдаанд. Ин навъ дурӯғбофӣ як навъ мағзшӯиест, ки мардумро гумроҳ мекунанд. Гурӯҳе, ки исломгароӣ ё ҷомеаи исломиро таблиғ мекунад, нафаронеанд, ки бозори хурофафурӯширо дар авҷ нигоҳ медоранд ва тавассути он мехоҳанд, мардумонро дар бумбаст, нодонӣ ва ҷаҳолат нигоҳ доранд.

Исломгароён одатан то замони расидан ба қудрат аз мафҳумҳое аз қабили ҳуқуқи башар, озодии инсон, мардумсолорӣ ва амсоли ин ба таври густурда истифода менамоянд. Аз демократияе ҳарф мезананд, ки назирашро ҷаҳон надидааст, вале вақте ба қудрати сиёсӣ бирасанд, ҳамаро канор мегузоранд ва аслан дар муқобили мардумсолорӣ ва ҳуқуқи башар қарор мегиранд. Онҳо аксаран даъво мекунанд, ки гӯё эҳёгари маънавӣ ва бозгашт ба асри тиллоии дин бошанд ва тамоми муқаддасоти диниро барои ҳимоят аз худ ва собит намудани гуфтаҳояшон мавриди суиистифода қарор медиҳанд. Худро чунон вонамуд мекунанд, ки онон аслан иродаи холиқ ва фармудаҳои онро барои ҷомеаи башар дар миён мегузоранд. Яъне худро ҳамчун як пуле ё пайвандгаре байни замину осмон нишон медиҳанд. Дар байни тӯдаҳои мардум худро инсони муъҷизаосор ва ба қавле “худодод” ё “хосса” ҷилва медиҳанд. Онҳо аз боварии мардум суиистифода намуда, мухолифини хешро мавриди таҳқир қарор медиҳанд. Ба ин восита дар ҷомеаҳои суннатгарою анъанавӣ тарсро дар дили рӯшангарону дигарандешон ба вуҷуд меоранд. Яъне ба тарзе исломгароён то расидан ба қудрат чеҳраи дигар доранд ва аз афсонаю асотири дигар истифода менамоянд ва ба мардум ваъдаи биҳишту саодат ва ахлоқу одамият медиҳанд. Вале чун ба қудрат мерасанд, ба баръакси хеш табдил меёбанд ва барои низоми ҳокимияти сиёсии хеш аз бадтарин шеваҳои саркӯбгар истифода менамоянд.

Ин гурӯҳ аслан нодониро бар доноӣ, ҷаҳлро бар хирад, зулмотро бар нур тарҷеҳ медиҳанд. Ҳамин аст, ки онҳо ҳамеша аз нодониву зудбоварӣ истифода менамоянд ва тӯдаҳои мардумро мефиребанд. Ҳамаи навъҳои ҳокимияти теократии имрӯзӣ нишон додаанд, ки ҳеҷ кадоме аз ин навъи низомҳои сиёсӣ низоми комил ва муваффақ набудаанд ва буда ҳам наметавонанд. Ин пеш аз ҳама ба он вобастагӣ дорад, ки ҷаҳони имрӯзро, ки ҷаҳони дониш, фановарӣ ва техникӣ аст, бо шеваҳои асри миёна нашояд идора намуд. Зеро он шеваҳои идоракунии асримиёнагӣ марбут ба ҳамон тафаккур ва ҳамон тарзи зиндагӣ аст. Инсони имрӯзиро бо он шеваҳо идора кардан ва ё дар ҳамон сатҳи ҷаҳонбинию ҷаҳонфаҳмӣ нигоҳ доштан, ғайриимкон аст. Аз тарафи дигар, ин шева мардумонро ба барда табдил дода, ҷомеа ва давлату миллатҳоро осебпазир мегардонад. Муқовимати иҷтимоӣ ва заминаҳои миллиро дар баданаҳои иҷтимоӣ аз байн мебарад.

Исомиддин ШАРИФЗОДА,
устоди ДТТ