Чаро дигар давлатҳо хомӯшанд?

Ҷумҳурии Тоҷикистон мавқеи худро дар мавриди ҳаводиси кишвари Афғонистон муайян кард ва аз кишварҳову созмонҳои ҷаҳонӣ хост, ки дар ҳалли қазияи ин кишвар мусоидат кунанд, на ин ки хомӯширо ихтиёр намоянд.

Ин нуктаро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 8-уми сентябр дар ҷамъомади тантанавӣ ба муносибати 30 - солагии Истиқлоли давлатии Тоҷикистон иброз доштанд.

“Бинобар ин, мавқеи Тоҷикистонро доир ба қазияи Афғонистон такроран эълон медорам, ки мо ҷонибдори ҳарчи зудтар барқарор гардидани сулҳу оромӣ дар ин кишвари ҳамсояи наздиктарин, дӯст, ҳамзабон ва ҳамфарҳанги худ бо роҳи ташкили ҳукумати фарогир ва бо дарназардошти манфиатҳои ҳамаи қавму миллатҳои сокини он, раъйи тамоми мардуми мамлакат, эҳтирому риояи ҳуқуқи шаҳрвандон дар доираи меъёрҳои аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳон пазируфташуда ва нақши калидии Созмони Милали Муттаҳид дар пешбурди ин раванд ҳастем”,-таъкид карданд Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон.

ЧАРО ДИГАРОН ХОМӮШАНД?

Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз аввалин кишварҳоест, ки ошкоро гуфт, ҳукумати Толибонро ба таври расмӣ эътироф нахоҳад кард. Пас аз Тоҷикистон Фаронса дувумин кишварест, ки гуфт, аз ҳама гуна муносибат бо ин кишвар худдорӣ мекунад ва Толибонро эътироф намекунад.

Аз ҷумла, вазири корҳои хориҷии Фаронса Жан-Ив Ле Дриан чунин иброз дошт: “Фаронса аз эътироф кардани ҳукумати онҳо ё доштани ҳама гуна муносибат бо ин ҳукумат худдорӣ мекунад. Мо аз Толибон амал мехоҳем ва онҳо ба фазое барои нафаси иқтисодӣ ва муносибатҳои байналмилалӣ ниёз доранд. Ин интихоби худашон аст”, - гуфтааст ӯ ба телевизиони “France-5”.

Ҳамзамон ӯ Толибонро дурӯғгӯ ном бурд ва гуфт, ки онҳо дар ваъдаҳои худ истодагарӣ намекунанд. “Толибон дурӯғ мегӯянд ва Фаронса бо ҳукумати онҳо ягон робита дошта наметавонад. Онҳо гуфтанд, ки ба баъзе хориҷиён ва афғонҳо иҷоза медиҳанд, ки озодона кишварро тарк кунанд ва аз ҳукумати фарогир ва намояндадор гуфтанд, аммо онҳо дурӯғгӯ будаанд”.

Вале ин ҷо суоле ба миён меояд, ки дар баробари Тоҷикистону Фаронса чаро дигар кишварҳо садо баланд намекунанд ва хомӯширо ихтиёр кардаанд? Ё ин ки баъзе аз кишварҳо мавқеи худро рӯшан нишон намедиҳанд? Онҳо чиро интизоранд?

Парвиз Муллоҷонов, сиёсатшиноси тоҷик мегӯяд, он кишварҳое, ки то ба ҳол хомӯширо ихтиёр кардаанд, шояд бар он умед бастаанд, ки бо Толибон муносибати хубро барқарор намоянд.

Коршиносон мегӯянд, хомӯшии дигар давлатҳо бисёр ҳам шубҳаовар ва нодуруст аст. Ба андешаи онҳо ин давлатҳо аз Толибон на, балки аз пуштибонҳои онҳо метарсанд. Барои ҳамин мавқеи бетарафиро ихтиёр кардаанд.

Дар баробар ин, Ӯзбекистон ҳамсоякишвари Тоҷикистон аз таъсиси ҳукумати Толибон истиқбол кард ва Вазорати корҳои хориҷиаш чунин эълом дошт: “Умедворем, ки ин тасмим оғози расидан ба ризоияти васеи миллӣ, барқарор кардани сулҳу суботи устувор дар ин кишвар хоҳад шуд”.

Ин кишвар омодагии худро барои густариши муколамаи созанда ва ҳамкории амалӣ бо мақомоти нави Афғонистон изҳор доштааст.

Амрико низ ҳукумати нави Афғонистонро “террористони хатарнок” ном бурд.

Чунин ба назар мерасад, ки кишварҳои Русия ва Чин мехоҳанд бо Толибон муносибатҳои хуби дӯстона дошта бошанд, гарчанде Русия то ба ҳол мавқеашро ба таври ошкоро равшан накардааст, вале Толибон кишвари Чинро яке аз шарикони асосии Афғонистон арзёбӣ мекунанд ва аллакай гуфтушунид миёни онҳо сурат гирифтааст.

“МАВҚЕЪГИРИИ ТОҶИКИСТОН САРИВАҚТӢ ВА ДУРУСТ АСТ”

Эътироф нагардидани Ҳукумати Толибон аз ҷониби Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро бисёриҳо ба таври мусбат қабул намуданд ва онро саривақтӣ ва ба фоидаи тоҷикон хонданд.

Саидҷаъфар Исмонзода, вакили парлумон мавқеъгирии Тоҷикистонро дуруст хонд ва гуфт, ки Сарвари давлат аз лиҳози қонунмандии имрӯзи ҷомеаи демократии дунё ҳарф зад.

“Фикр мекунам, бетараф набудан ва кумак кардан ба давлати ҳамсояи мо миллатдӯстӣ аст. Вале агарчи он ҷо аксарият тоҷикзабон ҳам бошанд, вале дигар қавмҳо низ ҳастанд, ки мо бо онҳо солиёни зиёд муносибати хуби ҳамсоягӣ доштем ва бояд нисбати ин масъала бетараф набошем”,-гуфт номбурда.
Ҳамзамон ӯ мавқеъгирии Сарвари давлатро намуна барои дигар давлатҳо номид.

- Мавқеъгирии боҷуръатона, ҷавонмардона, ҳамчун як шахсияти миллатдӯст, ҳамсоядӯст будан ва сиёсати мардумсолориашро Президенти мо дар ин ҷо нишон дод. Мавқеъгирӣ бояд ҳамин хел бошад. Мо бояд аз тақдири миллат бетараф набошем. Ин мавқеъгирии на танҳо Тоҷикистон, балки ҳам СҲШ, ҳам Авруосиё ва ҳам СААД аст”, - илова кард ӯ.

Азиз Бориз, дипломати собиқи Афғонистон, ки дар Тоҷикистон қарор дорад, гуфтааст, садо баланд кардани Президент Эмомалӣ Раҳмон саривақтӣ ва ба фоидаи тоҷикони ҷаҳон аст. Ӯ гуфт, маҳз пас аз мавқеъгирии Тоҷикистон мушоҳида шуд, ки бархе аз кишварҳои дигар низ назарашонро як андоза дар баробари Толибон тағйир доданд.

“Мо мебинем, ки баъди изҳороти Президенти Тоҷикистон кишварҳои дигар дар мавқеашон таҷдиди назар мекунанд. Мо бар ин боварем, ки ба наздикӣ дигар кишварҳо низ бо Тоҷикистон ҳамназар хоҳанд шуд. Аз ин рӯ, коре ки Президенти Тоҷикистон кард, барои шинохти ҷомеаи ҷаҳонӣ аз Толибон хуб буд. Ҳоло мардум худашон ба по хестаанд, чун Толибонро қабул надоранд. Инҳо бе муқовимати ҷиддӣ Афғонистонро бар муомила гирифтанд, ки ҳоло дар баробари муқовимати мардумӣ аз по меафтанд”,- гуфт Бориз.

МУРОҶИАТ

Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар суханронии ахири хеш хостори андешидани тадбирҳои фаврӣ аз сӯйи ҳамаи созмонҳои байналмилалӣ, кишварҳои минтақа ва ҷаҳон барои ҳалли мушкилоти ин кишвар ва ташкили ҳукумати мусолиҳаи миллӣ бо фарогирии манфиатҳои тамоми қавму миллатҳои сокини Афғонистон шуданд.

Ҳамзамон Президент расонидани кумакҳои башардӯстона ба мардуми ин кишварро аз ҷумлаи тадбирҳои таъхирнопазир дониста, аз кишварҳои ҷаҳон хостанд, ки мардуми Афғонистонро танҳо нагузоранд:
“Ҷомеаи ҷаҳон, аз ҷумла кишварҳои манфиатдор ҳуқуқи маънавӣ надоранд, ки мардуми Афғонистонро бо мушкилоти бавуҷудомада танҳо гузоранд. Ман дар ҳайратам, ки тамоми ниҳодҳои байналмилалӣ оид ба ҳуқуқи башар хомӯширо ихтиёр кардаанд ва дар мавриди пуштибонӣ аз ҳуқуқи мардуми Афғонистон ҳеҷ гуна ташаббус нишон намедиҳанд”.

Ҳамзамон Президенти Тоҷикистон кишварҳо ва доираҳои манфиатдору дахлдорро дар бетафовутӣ ба ҳалли қазияи Афғонистон гунаҳгор дониста, гуфтанд, ки дар натиҷа мушкилоти Афғонистон ба ҷое расида, ки имрӯз тамоми башарият, махсусан Тоҷикистон ва дигар кишварҳои ҳамҷавори онро ба ташвишу нигаронии ҷиддӣ овардааст.

НИГАРОНӢ

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дигар таъкид намуданд, ки ҳаводиси Афғонистон ба Тоҷикистон ва ба кишварҳои Осиёи Марказӣ таъсири манфии худро мерасонад.

“Вазъияти Афғонистон ба кишварҳои Осиёи Марказӣ таъсири бевоситаи манфӣ мерасонад, зеро ман борҳо гуфтаам, ки амнияти минтақаи мо, дар навбати аввал, ба вазъи ин кишвари ҳамсоя вобаста мебошад. Дар робита ба ин, хотиррасон месозам, ки тайи зиёда аз бист соли охир ман аз минбарҳои ташкилоту созмонҳои байналмилалӣ ва дигар ҳамоишҳои байналхалқӣ ҳалли масъалаи Афғонистонро ба ҷомеаи ҷаҳонӣ даҳҳо бор иброз дошта, таъкид намудам, ки қазияи Афғонистон роҳи ҳалли низомӣ надорад ва бояд танҳо бо роҳи музокирот ҳаллу фасл карда шавад”, -гуфт Президенти кишвар.

Коршиносон низ таъсири авзои Афғонистон ва гурӯҳҳои ифротгароро ба кишварҳои Осиёи Марказӣ хатарнок арзёбӣ мекунанд.

Азиз Бориз гуфт: “Ман дар ҷаласаи Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иштирок доштам ва бо мақомот суҳбат кардам. Мақомот иттилои кофӣ доранд, ки чӣ қадар неруҳои Ал-Қоида ва Ансоруллоҳ дар марзи Тоҷикистон ҳузур доранд. Ин хатарро хеле хуб дарк кардаанд”.

Саидҷаъфар Исмонзода, вакили парлумон мегӯяд, дар баробари Тоҷикистон тамоми ҷомеаи ҷаҳонӣ бояд барои ҳимояи Афғонистон садо баланд кунад.

“Чӣ қадар одам бояд талафот бинад, ки СММ, дигар созмонҳои демократӣ ва дигар давлатҳои абарқудрат, ки аз демократияву ҳуқуқи инсон ҳарф мезананд, баъд ба авзои Афғонистон эътибор диҳанд? Агар бо чунин суръат баъзеҳо бо номи ислому демократия ҳамин гуна давлатҳоро ғасб кардан гиранд, ин тартиб метавонад ба дигар давлатҳои Осиёи Марказӣ таҳдид кунад”, -илова кард Исмонзода.