Чандест, ки задухӯрдҳои мусаллаҳона миёни Толибон ва қувваҳои ҳукуматии Афғонистон идома дорад, ки он кишварҳои Осиёи Марказиро нигарон кардааст.

Чунин задухӯрдҳо миёни Толибон ва қувваҳои ҳукумати Афғонистон чанд соли охир зиёд рух медод, вале кор то ин андоза муташанниҷ набуд. Акнун, ки вазъият то андозае ҷиддӣ гардидааст, оё он метавонад ба давлатҳои Осиёи Марказӣ хатари ҷиддие дошта бошад? Ҳадафи Толибон дар асл чист ва чунин вазъият ба кишварҳои Осиёи Марказӣ дар худ чӣ паёмадҳоро дошта метавонад?

Бархе аз коршиносон ба он назаранд, ки ҳадафи Толибон танҳо забти Афғонистон набуда, балки халал расонидан ва ноором кардани авзои Осиёи Марказӣ аст.

Корманди Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Тоҷикистон Фирӯз Рамазон дар изҳороте, ки дар саҳифаи фейсбукиаш нашр кардааст, мегӯяд, вазъи ҳозираи Афғонистон сенарияеро мемонад, ки дар он, ҳадаф натанҳо ин кишвар, балки ноором кардани авзои Осиёи Марказӣ аст.

Ба андешаи ӯ, агар чунин раванд идома ёбад, баъзе мушкилотро дар минтақа метавон интизор шуд. Аз ҷумла, раванди сулҳи байниафғонӣ ба дарозо кашида мешавад, ки ин боз ҳам дар ҳаёти мардуми Афғонистон таъсири манфӣ хоҳад расонд.

Мушкили дигар барои ҳамсоякишварҳоро коршинос гурезандагони афғон медонад, ки дар натиҷаи моҷароҳо ба қаламрави кишварҳои наздисарҳадӣ ҳиҷрат мекунанд.

Ӯ ҳамкориҳои ҳаракати Толибон бо дигар гурӯҳҳои террористию экстремистӣ дар қаламрави Афғонистон ва таҳдиди густариш ва интиқоли чунин неруҳо ба кишварҳои Осиёи Марказиро аз эҳтимол дур намедонад.
Вазири мудофиаи Тоҷикистон, Шералӣ Мирзо низ хатари Толибонро ба Осиёи Марказӣ гуфт. Ба андешаи ӯ, муташаккил будани созмонҳои террористӣ дар Афғонистон ва муҷаҳҳаз буданашон бо силоҳи муосир аз омилҳои махсуси хатарнокии онҳо маҳсуб меёбад.

Ҳамзамон вазири мудофиаи Тоҷикистон мегӯяд, вазъ дар Осиёи Марказӣ аз бисёр ҷиҳат ба авзои сиёсию низомӣ дар Афғонистон вобаста аст.

Ӯ гуфт, созмони террористии Толибон аллакай шимол ва шимоли шарқи Афғонистонро зери назорат дорад.
“Агар то вақтҳои охир ҳузури нерӯҳои хориҷӣ имкони ҳифзи тавозун ва назорати вазъи низомӣ - сиёсиро медод, хориҷшавии онҳо боиси шиддати фаъолияти тахрибкоронаи созмонҳои террористӣ шудааст”, - изҳор дошт вазир.

Ӯ дар доираи машқҳои муштарак бо неруҳои Русия ва Ӯзбекистон изҳор дошт, ки ҳузури неруҳои террористӣ дар наздикии марз аз ҷониби кишварҳои минтақа ҳамоҳангиро талаб мекунад.
“Созмонҳои террористии фаъ-ол дар Афғонистон зери таъсири омилҳои гуногун ба сохтори муташаккил, бо артиши муҷаҳҳаз бо силлоҳҳои муосир ва стратегияи мушаххаси амал, табдил ёфта, ки махсусан хатарнок барои кишварҳои минтақа мебошад”, - ҳушдор дод вазири мудофиа.

ХАВФИ ГУРӮҲҲОИ ТУНДРАВ ВУҶУД ДОРАД

Таъсири дигаре, ки вазъияти Афғонистон ба кишварҳои Осиёи Марказӣ расонида метавонад, ин хавфи воридшавии гурӯҳҳои тунд-рав арзёбӣ мешавад. Василий Небензя намояндаи доимии Федератсияи Русия дар СММ зимни ҷаласаи Шӯрои амнияти ин созмон низ ин нуктаро таъкид намуд.

“Таҳдиди воридшавии террористон аз Афғонистон ба ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ нигарониро ба миён меорад. Хавфи вуруди ҷангҷӯён ба минтақа, аз ҷумла зери ниқоби паноҳандагон, наметавонад боиси нигаронии ҳамсоягон дар Осиёи Марказӣ нагардад. Мо бо ҳамаи панҷ кишвар дар тамос ҳастем”, - гуфтааст ӯ.
Небензя таъкид кардааст, ки маълумот дар бораи афзоиши хушунат дар Афғонистон даҳшатовар аст ва ҳамоҳангсозии неруҳо дар ҷумҳурӣ дар пасманзари хурӯҷи неруҳои хориҷӣ ноумедкунанда ба назар мерасад.
“Аён аст, ки роҳи ҳалли низомии Афғонистон вуҷуд надорад. Аммо дар шароити феълии набуди пешрафт дар роҳи музокирот, дурнамои ба ҷанги шаҳрвандии тӯлонӣ гузаштани Афғонистон, мутаассифона воқеист”, - гуфтааст дипломати рус.

Аз нуқтаи назари ӯ, вазифаи муҳимтарин дар шароити кунунӣ ҳарчи зудтар оғоз кардани гуфтушуниди ҷиддӣ мебошад.

Бояд гуфт, ҳафтаҳои охир Толибон қисми зиёди марзи Афғонистон бо кишварҳои ҳамсояро ғасб карда, низомиёни расмиро водор ба фирор ба кишварҳои ҳамсоя намудаанд.

“МАРЗҲОИ КИШВАРҲОИ ОСИЁИ МАРКАЗИРО ВАЙРОН КАРДАНӢ НЕСТЕМ”

Вале ҷангиёни ҷунбиши радикалии Толибон изҳор медоранд, ки марзҳои кишварҳои Осиёи Марказиро вайрон карданӣ нестанд.

Онҳо ин нуктаро чанде қабл дар як музокироте, ки дар шаҳри Мос-кави кишвари Русия ҷамъ омада буданд, изҳор доштанд. Онҳо амнияти намояндагиҳои дипломатӣ ва консулии давлатҳои хориҷиро дар қаламрави Афғонистон кафолат доданд.

Дар навбати худ, Созмони мамнӯи Толибон, ки минтақаҳои зиёди марзии Афғонистонро забт кардааст, аз кишварҳои ҳамсоя хос-тааст, ба корҳои ин кишвар дахолат накунанд.
Муҳаммад Наим, намояндаи расмии идораи ин ҳаракат дар Қатар, гуфтааст, ки ҳаракати Толибон барои гуфтушунид бо кишварҳои дигар омодааст.

“Агар бархе кишварҳо дар муносибат бо Афғонистон мушкиле дошта бошанд, бигузор гӯянд, ки онҳоро чӣ ташвиш дода истодааст. Мо бо касе мушкил надорем ва агар душворие пайдо шавад, барои ҳамдигарфаҳмӣ омодаем, метавонем сари миз нишинему масоилро баррасӣ намоем. Дар ин масъала мушкиле нест”, - изҳор доштааст ӯ.

Ӯ таъкид намудааст, ки кишварҳои ҳамсоя набояд аз сарҳадоташон хавотир шаванд, аммо дар баробари ин набояд ба корҳои дохилии Афғонистон дахолат кунанд.

Ғайр аз ин, Толибон омодагии худро барои мубориза бо таҳдиди созмони террористии “Давлати исломӣ”, инчунин барои нест кардани истеҳсоли маводи мухаддир дар кишвар пас аз хатми ҷанги шаҳрвандӣ, изҳори омодагӣ кардаанд.

ТОЛИБОН ХАТАРЕ БА ТОҶИКИСТОН ДОРАД?

Қаблан сардори Ситоди муштараки СААД генерал-полковник Анатолий Сидоров изҳор дошт, ки Толибон тақрибан 100% манотиқи марзии Тоҷикистону Афғонистонро таҳти назорат гирифтаанд. Дар ин ҳолат оё Толибон метавонанд хатаре ба Тоҷикистон дошта бошанд?

Рӯзноманигор Иршод Сулаймонӣ дар матлаби худ, ки дар сомонае нашр гардидааст, мегӯяд ин ки Толибон барои Тоҷикистон як хатаранд, бебаҳс аст.

“Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сафари ахираш ба отрядҳои марзбони Панҷу Ҳамадонӣ, Тоҷикистонро дар ҷанг бо Толибону терроризм минтақаи буфферӣ барои кишварҳои шӯравии собиқ ва ҳатто Иттиҳодияи Аврупо гуфт. Ин амалан маънои онро дорад, ки агар ҷанги Толибон ба беруни Афғонистон бикӯчад, дар қадами аввал дар муқобили Тоҷикистон хоҳад буд”,-мегӯяд ӯ.

Ба ақидаи И. Сулаймонӣ, ҳарчанд бисёре аз коршиносон так-рор ба такрор мегӯянд, ки Толибон ба Тоҷикистон нахоҳанд гузашт, аммо аз хатарҳои эҳтимолии онҳо низ ҳарф мезананд.

Чанде пеш Забеҳулло Муҷоҳид, сухангӯйи ин гурӯҳи террористӣ бо хабаргузории ТАСС-и Русия дар як мусоҳиба гуфт, ки онҳо барои Тоҷикистон хатаре эҷод намекунанд ва бо ин кишвар ҳамкории мусолиматомез ба роҳ хоҳанд монд.

“Ин андешаро ҳатто коршиносони дохили Тоҷикистон ҳам доранд. Толибон ҳатто визаро барои ронандаҳои Тоҷикистон дар гузаргоҳҳои зери тасарруфашон бекор карданд, сабукиҳо эҷод карданд.

Оё магар чеҳраи асливу воқеии “Толибон” ҳамин аст? Оё мешавад ба ҳаракати “Толибон” бовар кард? Ба гурӯҳе, ки навзодҳоро дар зоишгоҳҳо, мактабхонҳоро дар мадраса, донишҷӯёнро дар донишгоҳҳо, муллоҳову намозгузоронро дар меҳробу масҷид ва дигар мардуми одиву бегуноҳро дар хиёбону бозорҳо ба таври ваҳшиёнае инфиҷор медиҳаду пора-пора месозад, мешавад бовар кард? Албатта ҳеч гоҳе на”,- илова кардааст, И. Сулаймонӣ.

Аммо ба гуфтаи сардори Ситоди муштараки СААД генерал-полковник Анатолий Сидоров зарурати ҷалби неруҳои дастаҷамъии СААД барои ҳифзи марз вуҷуд надорад. Чун дар сурати ноором шудани вазъ, созмон ба Тоҷикистон сари вақт кумак хоҳад кард.

Ахиран дар қисмати гузаргоҳи марзӣ дар минтақаи Теми шаҳри Хоруғ, ки тариқи он садҳо фирорӣ ба Тоҷикистон гузаштанд, Толибон парчами расмии Афғонистонро барканда, парчами худро насб намуданд.

ЧӢ БОЯД КАРД?

Вазъи низомӣ - сиёсии Афғонистон дар моҳи июн дар пасманзари хурӯҷи неруҳои амрикоӣ шиддат гирифт. Айни замон кишварҳои ҳамсоя аз ҷумла Тоҷикистон кӯшиш ба харҷ дода истодааст, ки дар чунин вазъият аз ҳукумати феълии Афғонистон пуштибонӣ кунанд.

Коршиносон ба он назаранд, имрӯз хеле муҳим аст, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ, СММ ва хусусан кишварҳои минтақа барои ба эътидол овардани вазъ дар Афғонистон пуштибони миллати афғон ва мададрасони ҳукумати қонунии ин кишвар бошанд.

Фирӯз Рамазон, сиёсатшиноси тоҷик дар ин маврид чунин мегӯяд: “Ҷумҳурии Тоҷикистон аз солҳои аввали истиқлолият ҳамеша тарафдори сулҳи пойдор дар ҳамсоякишвари Афғонистон аст. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар чандин суханрониҳои хеш марбут ба қазияи Афғонистон таъкид кардаанд, ки амният дар Афғонистон кафили суботи минтақаи Осиёи Марказист ва аз давлатҳои муқтадир даъват ба амал оварданд, ки дар масъалаи Афғонистон аз “сиёсати дугона” даст кашанд. Мутаассифона, ҳанӯз ҳам истифода аз “сиёсати дугона” аз ҷониби бозингарони геополитикӣ дар минтақа ба назар мерасад”.
Ҳамин тавр, сиёсатшиноси тоҷик бовар дорад, ки дар ҳалли қазияи Афғонистон ва ба ин васила таъмини амнияти минтақавӣ нақши ҳамкориҳои кишварҳо дар доираи созмонҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ аз қабили СММ, СҲШ, СААД ва Маркази зиддитеррористии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил хеле бузург аст.

Неруҳои ҳукуматӣ талош доранд, ҳамлаи ҷангҷӯёнро пешгирӣ кунанд, аммо тибқи маълумоти расмӣ, аз 398 шаҳристон беш аз 200-тоаш таҳти назорати Толибон қарор гирифтааст.