ҶОМЕА
Сешанбе 23 Апрел 2024 02:33
БА ОЗМУНИ "ҶТ"
Аз муттаҳидии миллат то заминаи асосии се масъалаи муҳими стратегӣ дар 30 сол
Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ дар таърихи кишвари соҳибистиқлоли мо ҳамчун воқеаи бузурги сиёсӣ мақоми махсусро ишғол менамояд. Маҳз он давлати моро аз вартаи ҳалокат наҷот дода, пояҳои давлати тозабунёди тоҷиконро таҳким бахшид. Тавассути ҳамин Иҷлосия дар таърихи навини халқи тоҷик марҳилаи нави давлатсозӣ, созандагӣ ва бунёдкорӣ оғоз ёфт, ки то имрӯз идома меёбад. Тамоми дастовардҳои назарраси даврони истиқлолият бо ин Иҷлосияи сарнавиштсози таърихӣ иртиботи қавӣ дорад.
Ибтидои солҳои 90-уми асри ХХ буҳрони шадиди сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ давлати пуриқтидори Иттиҳоди Шуравиро куллан фалаҷ сохта, аз байн бурд. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори дигар ҷумҳуриҳои собиқ шуравӣ, 9 сентябри соли 1991 Истиқлолияти давлатии худро эълон намуд. Марҳилаи эътироф ва ба расмият шинохтани ҷумҳурии соҳибистиқлоли мо оғоз ёфт. Дар зарфи як соли истиқлолият Тоҷикистон аз тарафи 58 давлати дунё ба расмият шинохта шуда, ба онҳо робитаҳои дипломатӣ барқарор гардиданд. Эълони истиқлолият заминаи сиёсӣ ва ҳуқуқиро барои шомил шудан ба созмонҳои бонуфузи байналхалқӣ фароҳам сохт. Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ин баъд ҳамчун субекти комилҳуқуқи байналхалқӣ ба ҷомеаи ҷаҳонӣ мепайваст, ширкати хешро дар ин созмонҳо ҷиҳати эҷоди шароити мусоид баҳри рушду таҳкими иқтисодӣ ва сиёсии кишвар ва иштирок дар равандҳои умумиҷаҳонӣ ба роҳ меандохт. 2 марти соли 1992 Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Созмони Милали Муттаҳид, 26 феврали соли 1992 ба Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо, 1 декабри соли 1992 ба Созмони конфронси исломӣ ва ғайра шомил шуд.
Аммо раванди давлатсозӣ, бунёдкорӣ ва ҷаҳонишавӣ ҷумҳурии тозабунёди Тоҷикистонро дучори буҳрони шадиди сиёсӣ гардонид, ки кишвар ба гирдоби ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ кашида шуд. Сабабҳои сар задани ҷанги шаҳрвандӣ дар ҷумҳурӣ хеле зиёданд. Оғози муқовиматҳои ҳарбӣ-сиёсӣ аз оқибатҳои фоҷиабори он барои миллат хисороти вазнин медод. Дар кӯтоҳтарин фурсат ҳазорҳо нафар хонахароб, фирорӣ ва садҳо тан кушта шуданд. Хатари парокандашавии давлат ба миён омад. Дар чунин вазъияти ниҳоят вазнин ягона сохторе, ки метавонист вазъияти мураккаби сиёсӣ ва иҷтимоиро баррасӣ ва ҳаллу фасл намояд, Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб мерафт. Танҳо ҳамин ниҳод ҳамчун органи олии намояндагӣ ва қонунгузор бояд масъулияти азимро бар дӯш гирифта, роҳи ҳалли муноқишаҳои сиёсиро пайдо мекард. Бо тақозои халқ ва иродаи аксари вакилони мардумӣ қарор қабул гардид, ки барои ҳалли масъалаҳои доғи рӯз иҷлосияи Шурои Олӣ даъват карда шавад. Азбаски дар пойтахти мамлакат шаҳри Душанбе сохторҳои давлатӣ пурра фалаҷ гардида, таъмини амнияти вакилон имконнопазир буд, тасмим гирифта шуд, ки иҷлосия дар шаҳри Хуҷанд даъват карда шавад. Дар чунин вазъияти муташанниҷ 16 ноябри соли 1992 дар қасри Арбоб Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ бо иштироки 197 вакилони халқ ба кори худ шуруъ кард.
Дар Иҷлосия намояндагони кишварҳои Русия, Қазоқистон, Қирғизистон, Узбекистон ва намояндагони мухолифин иштирок намуданд. Ҳадафи асосии Иҷлосия ба эътидол овардани вазъи сиёсии мамлакат буд. Дар Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ 23 масъалаи ҳаётан муҳим мавриди муҳокима қарор гирифт. Масъалаи асосии Иҷлосия ба эътидол овардани вазъи сиёсии ҷумҳурӣ буд, ки он бояд ба интихоби роҳбарият ва ҳукумати нави ҷумҳурӣ оғоз меёфт. Зеро роҳбарияти вақт қудрати идора кардани давлатро надошт ва ҳукумат фалаҷ ва корношоям шуда буд.
Баъди муҳокимаи гузориши Раиси вақти Шурои Олӣ А. Искандаров оид ба вазъи сиёсии кишвар, масъалаи интихоби Раиси нави Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рӯзномаи ҷаласа ворид карда шуд. Ба мақоми Раиси Шурои Олӣ номзадии вакили мардумӣ, раиси вилояти Кӯлоб Эмомалӣ Раҳмон пешбарӣ карда шуд. Ба тарафдории ӯ аз 197 нафар вакил 186 нафар овоз доданд. Дар суханронии аввалини худ Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфт: “...ман кори худро аз сулҳ сар хоҳам кард... Ман тарафдори давлати демократӣ ва ҳуқуқбунёд мебошам. Мо бояд ҳама ёру бародар бошем, то ки вазъиятро ором намоем...”. Ин садоқату самимият, ки аз суханҳои ӯ бармехест, дар дили мардум тухми умед ва боварӣ ба фардоро пошид.
Аз рӯзи аввалини интихоб ба мақоми олии сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон ҳалли масъалаҳои ҳаётан муҳим: хомуш сохтани ҷанги бародаркуш, эҷод намудани фазои боэътимоду ҳамзистӣ дар ҷомеа, баргардонидани гурезаҳои иҷборӣ, азнавсозии низоми давлатдорӣ, таъмини рушди босуботи иқтисодиву иҷтимоӣ, дарёфти ҷойгаҳи муносиб дар арсаи байналхалқиро мароми асосии ҳукумати нав эълон намуд. Бо дарназардошти вазъи сиёсӣ ва бо мақсади таъмини суботи сиёсӣ Иҷлосия қарор қабул намуда, аз шакли идораи президентӣ даст кашида, бо ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститусияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сохти парламентиро дар ҷумҳурӣ ҷорӣ намуд. Тибқи он ваколатҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба дӯши Раиси Шурои Олӣ вогузор карда шуда, Раиси Шурои Олӣ сарвари давлат ҳисобида мешуд. Ҳамчунин, дар Иҷлосия раисони кумита ва комиссияҳои Шурои Олӣ, раиси шурои вазирон ва аъзои Ҳукумат аз нав интихоб карда шуданд. Иҷлосия Қонун “Дар бораи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ва низомномаи Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қабул намуд. Масъалаи баргардонидани гурезагон ва таъмини онҳо бо манзили зист, авфи иштирокдорони муқовиматҳои ҳарбӣ ва сиёсӣ аз масоили дигари муҳими иҷлосия маҳсуб мегардиданд.
Дар маҷмуъ Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ 74 қонуну қарор ва фармонро ба тасвиб расонид, ки ба таҳкими пояҳои давлатдорӣ, инкишофи сохторҳои демократӣ, таҳкими ризоияти ҷомеа ва ваҳдати миллӣ замина гузошта, эътимоду боварии мардуми Тоҷикистон ва ҷомеаи ҷаҳониро ба вуҷуд овард.
Аз баргузории Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ 30 сол сипарӣ гардид. Дар ин муддат дар ҷумҳурӣ дастовардҳои бузурги сиёсӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардида, рукнҳои нави давлатӣ, парламенти касбӣ ва доимамалкунанда ташаккул ёфтанд. Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расида, ҷанги шаҳрвандӣ поён ёфт. Ҳазорон гурезагон ба Ватан баргаштанд. Дар заминаи сулҳу ваҳдати миллӣ ислоҳоти иқтисодӣ ва иҷтимоӣ босуръат ҷараён дорад. Дастовардҳои халқи тоҷик обрӯ ва эътибори Тоҷикистонро дар арсаи байналхалқӣ бамаротиб афзуд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалли се масъалаи муҳими стратегии аср-баромадан аз бумбасти коммуникатсионӣ, дарёфти истиқлолияти энергетикӣ ва таъмини амнияти озуқавориро ба рӯзномаи сиёсати дохилии худ гузошта, марҳила ба марҳила дар иҷрои он муваффақ гардид.
Сиёсати оқилона, озмудашуда дар даврони Истиқлолият, ташаббусҳои саривақтӣ ва иқдомҳои фаъолонаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳалли масъалаи доғи сайёра, аз қабили таъмини аҳолии рӯи замин бо оби тоза, мубориза ба муқобили паҳншавии экстремизм, терроризм, маводи мухаддир ва ғайра самараи нек ба бор овард.
Имрӯзҳо аз баргузории ин санаи таърихии миллати тоҷик 30 сол сипарӣ мегардад ва аҳамияти таърихии он дар ҳаёти халқи мо абадан боқӣ хоҳад монд.
НАЗАРЗОДА Ризо Шодӣ,
раиси шаҳри Хоруғ
Аз муттаҳидии миллат то заминаи асосии се масъалаи муҳими стратегӣ дар 30 сол
Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ дар таърихи кишвари соҳибистиқлоли мо ҳамчун воқеаи бузурги сиёсӣ мақоми махсусро ишғол менамояд. Маҳз он давлати моро аз вартаи ҳалокат наҷот дода, пояҳои давлати тозабунёди тоҷиконро таҳким бахшид. Тавассути ҳамин Иҷлосия дар таърихи навини халқи тоҷик марҳилаи нави давлатсозӣ, созандагӣ ва бунёдкорӣ оғоз ёфт, ки то имрӯз идома меёбад. Тамоми дастовардҳои назарраси даврони истиқлолият бо ин Иҷлосияи сарнавиштсози таърихӣ иртиботи қавӣ дорад.
Ибтидои солҳои 90-уми асри ХХ буҳрони шадиди сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ давлати пуриқтидори Иттиҳоди Шуравиро куллан фалаҷ сохта, аз байн бурд. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори дигар ҷумҳуриҳои собиқ шуравӣ, 9 сентябри соли 1991 Истиқлолияти давлатии худро эълон намуд. Марҳилаи эътироф ва ба расмият шинохтани ҷумҳурии соҳибистиқлоли мо оғоз ёфт. Дар зарфи як соли истиқлолият Тоҷикистон аз тарафи 58 давлати дунё ба расмият шинохта шуда, ба онҳо робитаҳои дипломатӣ барқарор гардиданд. Эълони истиқлолият заминаи сиёсӣ ва ҳуқуқиро барои шомил шудан ба созмонҳои бонуфузи байналхалқӣ фароҳам сохт. Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ин баъд ҳамчун субекти комилҳуқуқи байналхалқӣ ба ҷомеаи ҷаҳонӣ мепайваст, ширкати хешро дар ин созмонҳо ҷиҳати эҷоди шароити мусоид баҳри рушду таҳкими иқтисодӣ ва сиёсии кишвар ва иштирок дар равандҳои умумиҷаҳонӣ ба роҳ меандохт. 2 марти соли 1992 Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Созмони Милали Муттаҳид, 26 феврали соли 1992 ба Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо, 1 декабри соли 1992 ба Созмони конфронси исломӣ ва ғайра шомил шуд.
Аммо раванди давлатсозӣ, бунёдкорӣ ва ҷаҳонишавӣ ҷумҳурии тозабунёди Тоҷикистонро дучори буҳрони шадиди сиёсӣ гардонид, ки кишвар ба гирдоби ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ кашида шуд. Сабабҳои сар задани ҷанги шаҳрвандӣ дар ҷумҳурӣ хеле зиёданд. Оғози муқовиматҳои ҳарбӣ-сиёсӣ аз оқибатҳои фоҷиабори он барои миллат хисороти вазнин медод. Дар кӯтоҳтарин фурсат ҳазорҳо нафар хонахароб, фирорӣ ва садҳо тан кушта шуданд. Хатари парокандашавии давлат ба миён омад. Дар чунин вазъияти ниҳоят вазнин ягона сохторе, ки метавонист вазъияти мураккаби сиёсӣ ва иҷтимоиро баррасӣ ва ҳаллу фасл намояд, Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб мерафт. Танҳо ҳамин ниҳод ҳамчун органи олии намояндагӣ ва қонунгузор бояд масъулияти азимро бар дӯш гирифта, роҳи ҳалли муноқишаҳои сиёсиро пайдо мекард. Бо тақозои халқ ва иродаи аксари вакилони мардумӣ қарор қабул гардид, ки барои ҳалли масъалаҳои доғи рӯз иҷлосияи Шурои Олӣ даъват карда шавад. Азбаски дар пойтахти мамлакат шаҳри Душанбе сохторҳои давлатӣ пурра фалаҷ гардида, таъмини амнияти вакилон имконнопазир буд, тасмим гирифта шуд, ки иҷлосия дар шаҳри Хуҷанд даъват карда шавад. Дар чунин вазъияти муташанниҷ 16 ноябри соли 1992 дар қасри Арбоб Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ бо иштироки 197 вакилони халқ ба кори худ шуруъ кард.
Дар Иҷлосия намояндагони кишварҳои Русия, Қазоқистон, Қирғизистон, Узбекистон ва намояндагони мухолифин иштирок намуданд. Ҳадафи асосии Иҷлосия ба эътидол овардани вазъи сиёсии мамлакат буд. Дар Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ 23 масъалаи ҳаётан муҳим мавриди муҳокима қарор гирифт. Масъалаи асосии Иҷлосия ба эътидол овардани вазъи сиёсии ҷумҳурӣ буд, ки он бояд ба интихоби роҳбарият ва ҳукумати нави ҷумҳурӣ оғоз меёфт. Зеро роҳбарияти вақт қудрати идора кардани давлатро надошт ва ҳукумат фалаҷ ва корношоям шуда буд.
Баъди муҳокимаи гузориши Раиси вақти Шурои Олӣ А. Искандаров оид ба вазъи сиёсии кишвар, масъалаи интихоби Раиси нави Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рӯзномаи ҷаласа ворид карда шуд. Ба мақоми Раиси Шурои Олӣ номзадии вакили мардумӣ, раиси вилояти Кӯлоб Эмомалӣ Раҳмон пешбарӣ карда шуд. Ба тарафдории ӯ аз 197 нафар вакил 186 нафар овоз доданд. Дар суханронии аввалини худ Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфт: “...ман кори худро аз сулҳ сар хоҳам кард... Ман тарафдори давлати демократӣ ва ҳуқуқбунёд мебошам. Мо бояд ҳама ёру бародар бошем, то ки вазъиятро ором намоем...”. Ин садоқату самимият, ки аз суханҳои ӯ бармехест, дар дили мардум тухми умед ва боварӣ ба фардоро пошид.
Аз рӯзи аввалини интихоб ба мақоми олии сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон ҳалли масъалаҳои ҳаётан муҳим: хомуш сохтани ҷанги бародаркуш, эҷод намудани фазои боэътимоду ҳамзистӣ дар ҷомеа, баргардонидани гурезаҳои иҷборӣ, азнавсозии низоми давлатдорӣ, таъмини рушди босуботи иқтисодиву иҷтимоӣ, дарёфти ҷойгаҳи муносиб дар арсаи байналхалқиро мароми асосии ҳукумати нав эълон намуд. Бо дарназардошти вазъи сиёсӣ ва бо мақсади таъмини суботи сиёсӣ Иҷлосия қарор қабул намуда, аз шакли идораи президентӣ даст кашида, бо ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститусияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сохти парламентиро дар ҷумҳурӣ ҷорӣ намуд. Тибқи он ваколатҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба дӯши Раиси Шурои Олӣ вогузор карда шуда, Раиси Шурои Олӣ сарвари давлат ҳисобида мешуд. Ҳамчунин, дар Иҷлосия раисони кумита ва комиссияҳои Шурои Олӣ, раиси шурои вазирон ва аъзои Ҳукумат аз нав интихоб карда шуданд. Иҷлосия Қонун “Дар бораи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ва низомномаи Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қабул намуд. Масъалаи баргардонидани гурезагон ва таъмини онҳо бо манзили зист, авфи иштирокдорони муқовиматҳои ҳарбӣ ва сиёсӣ аз масоили дигари муҳими иҷлосия маҳсуб мегардиданд.
Дар маҷмуъ Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ 74 қонуну қарор ва фармонро ба тасвиб расонид, ки ба таҳкими пояҳои давлатдорӣ, инкишофи сохторҳои демократӣ, таҳкими ризоияти ҷомеа ва ваҳдати миллӣ замина гузошта, эътимоду боварии мардуми Тоҷикистон ва ҷомеаи ҷаҳониро ба вуҷуд овард.
Аз баргузории Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ 30 сол сипарӣ гардид. Дар ин муддат дар ҷумҳурӣ дастовардҳои бузурги сиёсӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардида, рукнҳои нави давлатӣ, парламенти касбӣ ва доимамалкунанда ташаккул ёфтанд. Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расида, ҷанги шаҳрвандӣ поён ёфт. Ҳазорон гурезагон ба Ватан баргаштанд. Дар заминаи сулҳу ваҳдати миллӣ ислоҳоти иқтисодӣ ва иҷтимоӣ босуръат ҷараён дорад. Дастовардҳои халқи тоҷик обрӯ ва эътибори Тоҷикистонро дар арсаи байналхалқӣ бамаротиб афзуд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалли се масъалаи муҳими стратегии аср-баромадан аз бумбасти коммуникатсионӣ, дарёфти истиқлолияти энергетикӣ ва таъмини амнияти озуқавориро ба рӯзномаи сиёсати дохилии худ гузошта, марҳила ба марҳила дар иҷрои он муваффақ гардид.
Сиёсати оқилона, озмудашуда дар даврони Истиқлолият, ташаббусҳои саривақтӣ ва иқдомҳои фаъолонаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳалли масъалаи доғи сайёра, аз қабили таъмини аҳолии рӯи замин бо оби тоза, мубориза ба муқобили паҳншавии экстремизм, терроризм, маводи мухаддир ва ғайра самараи нек ба бор овард.
Имрӯзҳо аз баргузории ин санаи таърихии миллати тоҷик 30 сол сипарӣ мегардад ва аҳамияти таърихии он дар ҳаёти халқи мо абадан боқӣ хоҳад монд.
НАЗАРЗОДА Ризо Шодӣ,
раиси шаҳри Хоруғ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед