ҶОМЕА
Шанбе 11 Май 2024 08:32
Донишмандони гузаштаи мо тавассути эҷоди осори пурҳикматашон мардумро дар руҳияи инсондӯстӣ тарбият менамуданд. Саҳми нобиғаҳои тоҷик дар ташаккули фарҳангу ахлоқи аҳли башар басо бузург аст. Намунаи барҷастаи ин гуна зиндагӣ ҳаёт ва фаъолияти Абӯалӣ ибни Сино мебошад. Абӯалӣ ибни Сино, ки умри пурбаракати худро пурра сарфи омӯхтани илм намудааст, аз бузургтарин донишмандони замони худ, ҳамчунин донандаи хуби илмҳои ситорашиносӣ, кимиё, геология, мантиқ, математика, физика ва фалсафа буд. Ӯ шоир, равоншинос, табиатшинос ва муаллими беҳамто буда, ба омӯзиши улуми дини Ислом низ таваҷҷуҳи хос дошт ва дар ин роҳ ҳам муваффақ гардид.
КӮДАКӢ ВА НАВРАСӢ
Номи пурраи ӯ Ҳусайн ибни Абдуллоҳ ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Сино мебошад. Ӯ дар деҳаи Лақ-Лақа (Афшанаи ҳозира)-и шаҳри Бухоро дар оилаи тоҷик ба дунё омадааст.
Падараш Абдуллоҳ ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Сино ном дошт ва аслан аз аҳли Балх буд. Вай дар замони Нӯҳ ибни Мансур (976—997) ба Бухоро омада, дар деҳаи Афшана ба кори мулкӣ шуғл варзид. Вай дар ин ҷо бо Ситорабону ном деҳқондухтар хонадор шуд. 18 августи соли 980 дар ин оила писаре ба дунё омад, ки ӯро Ҳусайн ном ниҳоданд.
Соли 985, вақте ки Ибни Сино ба 5 - солагӣ расид, оилаи онҳо аз деҳа ба маркази шаҳр кӯчид. Абдуллоҳ, ки аз шахсони фозил ва маърифатдӯст буд, Ҳусайнро ба мактаб монд. Вай аз 5 то 10 - солагӣ дар мактаб хонда, хату савод баровард, сарфу наҳви забони арабиро омӯхт, илмҳои адабро аз худ кард. Ба илмҳои адаб, яъне адабиёт, бар замми сарфу наҳв, хаттотӣ, маъонӣ, қироат, арӯз, қофия, луғат, имло, услубшиносӣ ва амсоли инҳо дохил мешуданд. Ниҳоят Ҳусайн Қуръонро омӯхта онро ҳифз намуд.
НАВҶАВОНИ ДАР РОҲИ ИЛМ ПЕШРАВ
Минбаъд Ибни Сино лақаби Шайхро гирифт, зеро он замон ҳар касе, ки Қуръонро аз ёд мекард, ӯро сарфи назар аз синну сол шайх мегуфтанд. Сипас Абдуллоҳ писари худро аз мактаби ибтидоӣ гирифта, назди муаллимони хусусӣ гузошт, ки онҳо асосҳои илмро ба ӯ омӯхтанд. Ибни Сино аз ҷиҳати ҷисмонӣ бенуқс, дар ҳусну хулқ зебо буда, зеҳни бурро ва истеъдоди баланд дошт, ки аз ин омӯзгорон ба ҳайрат мемонданд. Сипас Ҳусайнро падараш назди Абдуллоҳи Массоҳ, ки аз донишмандони соҳаи ҳисобу ҳандаса буд, ба шогирдӣ гузошт. Ибни Сино аз устодаш дар андак вақт ҳисобу ҳандасаро омӯхта, дар омӯзиши ин илм муваффақ шуд. Баъдан дар назди Исмоили Зоҳид ду сол ба омӯхтани тафсири Қуръон, ҳадиси пайғамбар ва фиқҳ мепардозад. Ҳамин тариқ, ӯ то 12 - солагӣ дар тафсир, ҳадис ва фиқҳ маҳорат пайдо кард. Вай ҳамеша чун беҳтарин толибилм эътироф мегашт. Шеваи баҳс, одоби музокира, тарзҳои эътироф ба ҳариф ва ҳусни муҳовараро нағз омӯхта буд. Истиқлоли фикр, вусъати андеша ва бодалел сухан рондан хоси ин навҷавони дар роҳи илм пешрав буд. Дар масъалаҳои маслаку мафкура ӯ истиқлоли худро ҳатто аз падари хеш ҳам нигоҳ медошт. Баъди фаро гирифтани маълумоти миёна Ибни Сино аз пайи такмили донишу маърифат гашт.
ТАБИБИ 16 - СОЛА
Ибни Сино то 15 - солагӣ илмҳои табииёт, илоҳиёт, фалсафа, нуҷум, мусиқии назарӣ, геометрия, ва математикаро мустақилона омӯхта, дар 16 - солагӣ ба омӯхтани илми тиб машғул шуд. Илми тибро аз Абумансур Ҳасан Камарии Бухороӣ, ки табиби дарбори Нӯҳ ибни Мансур буд, омӯхт. Аслан омӯзиши илми тибро ӯ дар 12 - солагӣ шурӯъ карда буд, вале ба маслиҳати Абусаҳли Масеҳӣ аз идомаи таҳсил худдорӣ намуда, чанде таваққуф намуд.
Дар 16 - солагӣ чун як табиби ҳозиқ дар тамоми Бухоро шинохта шуд. Ҳамчунин ба такмили дониши худ дар соҳаи илми фиқҳ, мантиқ, фалсафа, табиатшиносӣ, риёзиёт ва илми илоҳӣ баргашта, дар муддати якуним сол донишу малакаи худро дар ин самт мукаммал намуд. Абуалӣ шахси ниҳоят пуркор, ҷиддӣ ва меҳнатдӯст буд. Нафақат ақли расо ва қобилияти баландаш боиси пешрафти илмӣ ва маънавии ӯ мешуд, балки кӯшиши амиқ, сабру тоқат ва ҷаҳду талошҳояш низ воситае буд, ки пирӯзӣ ва комёбиҳои маънавии ӯро таъмин мекард.
“ЯГОН ШАБ ПУРРА НАХУФТААМ”
Абӯалӣ ибни Сино беш аз 450 рисолаи илмӣ навиштааст, ки то замони мо танҳо 274-то аз он маҳфуз мондаанд. Ин рисолаҳо тамоми соҳаҳои илмро фаро гирифта, 150-тояш дар илми фалсафа ва беш аз 40-тои дигар дар илми пизишкӣ ҳастанд. Маъруфтарин асарҳои ӯ китобҳои “Ал - Шифо” ва “Ал - Қонун фит - тиб” аст, ки аз бузургтарин донишномаҳои илмӣ ва фалсафии ҷаҳон буда, дар донишгоҳҳои Аврупо то асри 19 истифода шудаанд.
Сино дар рушди илми тиб саҳми бениҳоят арзандае гузоштааст, ки аз таҷрибаҳои худ, илми пизишкии олими юнон Гален, метафизикаи Арасту, илми пизишкии Форс, Байнаннаҳрайн ва Ҳинди қадима сарчашма гирифта, онҳоро якҷоя андӯхтааст. Сино ҳамчун падари тибби замонавӣ ва дорусозӣ ба ҳисоб меравад.
Вай ҳамчунин асосгузори мантиқи Синоӣ, мактаби фалсафии Синоӣ аст. Ӯ ҳамчун падари мафҳуми заминаи физикии лаҳзаи ҷисм низ маъруф аст. Вайро ҳамчунин “падари геология” низ мешиносанд, ки дар қонуни мавқеи геологӣ саҳми арзанда гузоштааст.
Тавре аз сарчашмаҳои таърихӣ бармеояд, Абӯалӣ ибни Сино давоми як шабонарӯз то 18 - 20 соат ба корҳои илмӣ машғул мешуд. Ӯ ба мушкилоту сахтиҳои замон таслим нашуда, ба ояндагон осори гаронбаҳояшро ба мерос гузошт. Ӯ мегӯяд: “Ягон шаб пурра нахуфтаам ва рӯзона ба ҷуз омӯхтани илм ба коре машғул нашудаам.”
Абӯалӣ то 18 - солагӣ тамоми донишҳои расмӣ ва ғайрирасмии замони худро фаро гирифта, пешсафи бузургтарин олимони маъруфи давр эътироф гардид. Шайхурраис худ эътироф мекунад: “Чун ба 17 - солагӣ расидам, аз омӯхтани ҳамаи ин илмҳо фориғ шудам. Он рӯз дар илм беҳтарин ҳифзкунанда будам, имрӯз пухтатар шудам, вагарна илм як хел буда, аз он чизе дар ман дигаргун нашудааст”.
Аз қаъри гили сиёҳ то авҷи Зуҳал,
Кардам ҳама мушкилоти гетиро ҳал.
Берун ҷастам зи қайди ҳар макру ҳиял,
Ҳар банд кушода шуд, магар банди аҷал.
“АЛ - ҚОНУН” ВА ГИЁҲДАРМОНӢ
“Ал - Қонун фит - тиб”- и Абӯалӣ Синоро, ки имрӯзҳо нусхаи асли он дар яке аз осорхонаҳои шаҳри Лондон нигаҳдорӣ мешавад, метавон яке аз китобҳои гаронарзиш ва нодири соҳаи гиёҳдармонӣ донист. Дар қисми дуюми ин асар Сино дар бораи 810 маводи доруӣ маълумот додааст, ки 376 - тои онҳо маводи гиёҳӣ мебошанд. Ҳамзамон фармудааст, ин гиёҳҳоро метавон аз минтақаҳои кӯҳистон пайдо намуд.
МЕРОСИ ИЛМӢ ВА АДАБӢ
Сино дар ҷаҳон аз пурмаҳсул-тарин олимон ва адибон эътироф гаштааст. Фаъолияти эҷодии ӯ аз 17-18 солагиаш шурӯъ шуда, расо 40 сол давом кардааст. Осори нас-риву назмиашро ҳам бо арабӣ ва ҳам бо тоҷикӣ эҷод кардааст. Сабаби бисёре аз асарҳои худро ба забони арабӣ навиштани Абӯалӣ он аст, ки забони арабӣ дар он замон ҳамчун забони илму маданият шинохта шуда буд. Ҳамчунин китобҳои зиёди илмию ахлоқии юнонӣ, ибронӣ, ҳиндӣ ва паҳлавӣ ба забони арабӣ тарҷума шуда, истилоҳоте, ки мафҳумҳои илмиро ифода мекарданд, дар ин забон устувор гардида буданд. Забони арабӣ барои ҳамаи донишмандони асрҳои X-XI фаҳмо буда, дарси мадрасаҳо ба ин забон мегузашт. Осори Абӯалӣ ниҳоят зиёд аст. Аз рӯи тадқиқ ва ҳисоби донишманди машҳури эронӣ Саид Нафисӣ миқдори асарҳои Абӯалӣ, ки алҳол маълум шудааст, ба 456 мерасад. Дар китобхонаҳои давлатӣ ва шахсии олам 162 асари ӯ нигоҳ дошта мешавад. Аз ҷумла 23 асараш бо забони модариаш, яъне тоҷикӣ эҷод шудааст. Ӯ бо “Донишнома” ва 22 номгӯй рисолаи дигари ба забони тоҷикӣ навиштааш исбот кард, ки забони модарияш барои иншои асарҳои илмии тамоми соҳаҳо қодир мебошад. Ҳамчунин як миқдор шеърҳои тоҷикии Абӯалӣ низ то замони мо расидаанд
РИВОЯТҲО
Дар бораи донишу заковат ва усулҳои табобати Абӯалӣ ибни Сино дар миёни омма нақлу ривоятҳои бисёре вуҷуд дорад. Бино ба мазмуни ривоятҳо Ибни Сино шахсест, ки доимо ғами аз дарду ранҷ халос кардани мардумро мехӯрд ва таъмини саломатии одамонро аз бузургтарин қарзҳои инсонии худ меҳисобид. Вай асрори табобатии чандин гиёҳҳоро кашф намуда, онҳоро барои рафъи бемориҳо тавсия кардааст. Хосиятҳои бешумори заҳри мор, асал ва ҳазориспандро низ бори аввал Ибни Сино ошкор сохтааст. Ба ақидаи халқ хосияти шифобахшии чойи куҳӣ ва пудинаро низ бори нахуст Сино муайян кардааст. Дар ривоятҳо инчунин омадааст, ки аввалин касе, ки шуллукро барои аз бадан дур сохтани хуни мурдор тавсия кардааст, Ибни Сино мебошад.
Ривояте низ вуҷуд дорад, ки наркозро бори аввал Абуалӣ ибни Сино кашф намудааст. Гуфта мешавад, маҳз ӯ аввалин маротиба ҷарроҳии омосро муваффақона анҷом дода, мавриди хушсифат ва хатарнок будани он иттилои пурра дода буд. Табиист, ки анҷоми ин кор бе беҳис кардани ҷисми инсон оқибати марговар дошт. Ба ин хотир, табиб роҳи пурра беҳуш намудани инсонро ҷуст ва онро пайдо намуд. Ӯ таҷрибаҳои гуногун гузаронда, якчанд роҳи илман асосноки ба таври сунъӣ беҳис кардани ин ё он узви бадан ва ё тамоман беҳуш кардани инсонро пайдо намудааст. Он замон табибони Аврупо беморонро бераҳмона, бо зарбаи сахт беҳуш менамуданд.
КӮДАКӢ ВА НАВРАСӢ
Номи пурраи ӯ Ҳусайн ибни Абдуллоҳ ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Сино мебошад. Ӯ дар деҳаи Лақ-Лақа (Афшанаи ҳозира)-и шаҳри Бухоро дар оилаи тоҷик ба дунё омадааст.
Падараш Абдуллоҳ ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Сино ном дошт ва аслан аз аҳли Балх буд. Вай дар замони Нӯҳ ибни Мансур (976—997) ба Бухоро омада, дар деҳаи Афшана ба кори мулкӣ шуғл варзид. Вай дар ин ҷо бо Ситорабону ном деҳқондухтар хонадор шуд. 18 августи соли 980 дар ин оила писаре ба дунё омад, ки ӯро Ҳусайн ном ниҳоданд.
Соли 985, вақте ки Ибни Сино ба 5 - солагӣ расид, оилаи онҳо аз деҳа ба маркази шаҳр кӯчид. Абдуллоҳ, ки аз шахсони фозил ва маърифатдӯст буд, Ҳусайнро ба мактаб монд. Вай аз 5 то 10 - солагӣ дар мактаб хонда, хату савод баровард, сарфу наҳви забони арабиро омӯхт, илмҳои адабро аз худ кард. Ба илмҳои адаб, яъне адабиёт, бар замми сарфу наҳв, хаттотӣ, маъонӣ, қироат, арӯз, қофия, луғат, имло, услубшиносӣ ва амсоли инҳо дохил мешуданд. Ниҳоят Ҳусайн Қуръонро омӯхта онро ҳифз намуд.
НАВҶАВОНИ ДАР РОҲИ ИЛМ ПЕШРАВ
Минбаъд Ибни Сино лақаби Шайхро гирифт, зеро он замон ҳар касе, ки Қуръонро аз ёд мекард, ӯро сарфи назар аз синну сол шайх мегуфтанд. Сипас Абдуллоҳ писари худро аз мактаби ибтидоӣ гирифта, назди муаллимони хусусӣ гузошт, ки онҳо асосҳои илмро ба ӯ омӯхтанд. Ибни Сино аз ҷиҳати ҷисмонӣ бенуқс, дар ҳусну хулқ зебо буда, зеҳни бурро ва истеъдоди баланд дошт, ки аз ин омӯзгорон ба ҳайрат мемонданд. Сипас Ҳусайнро падараш назди Абдуллоҳи Массоҳ, ки аз донишмандони соҳаи ҳисобу ҳандаса буд, ба шогирдӣ гузошт. Ибни Сино аз устодаш дар андак вақт ҳисобу ҳандасаро омӯхта, дар омӯзиши ин илм муваффақ шуд. Баъдан дар назди Исмоили Зоҳид ду сол ба омӯхтани тафсири Қуръон, ҳадиси пайғамбар ва фиқҳ мепардозад. Ҳамин тариқ, ӯ то 12 - солагӣ дар тафсир, ҳадис ва фиқҳ маҳорат пайдо кард. Вай ҳамеша чун беҳтарин толибилм эътироф мегашт. Шеваи баҳс, одоби музокира, тарзҳои эътироф ба ҳариф ва ҳусни муҳовараро нағз омӯхта буд. Истиқлоли фикр, вусъати андеша ва бодалел сухан рондан хоси ин навҷавони дар роҳи илм пешрав буд. Дар масъалаҳои маслаку мафкура ӯ истиқлоли худро ҳатто аз падари хеш ҳам нигоҳ медошт. Баъди фаро гирифтани маълумоти миёна Ибни Сино аз пайи такмили донишу маърифат гашт.
ТАБИБИ 16 - СОЛА
Ибни Сино то 15 - солагӣ илмҳои табииёт, илоҳиёт, фалсафа, нуҷум, мусиқии назарӣ, геометрия, ва математикаро мустақилона омӯхта, дар 16 - солагӣ ба омӯхтани илми тиб машғул шуд. Илми тибро аз Абумансур Ҳасан Камарии Бухороӣ, ки табиби дарбори Нӯҳ ибни Мансур буд, омӯхт. Аслан омӯзиши илми тибро ӯ дар 12 - солагӣ шурӯъ карда буд, вале ба маслиҳати Абусаҳли Масеҳӣ аз идомаи таҳсил худдорӣ намуда, чанде таваққуф намуд.
Дар 16 - солагӣ чун як табиби ҳозиқ дар тамоми Бухоро шинохта шуд. Ҳамчунин ба такмили дониши худ дар соҳаи илми фиқҳ, мантиқ, фалсафа, табиатшиносӣ, риёзиёт ва илми илоҳӣ баргашта, дар муддати якуним сол донишу малакаи худро дар ин самт мукаммал намуд. Абуалӣ шахси ниҳоят пуркор, ҷиддӣ ва меҳнатдӯст буд. Нафақат ақли расо ва қобилияти баландаш боиси пешрафти илмӣ ва маънавии ӯ мешуд, балки кӯшиши амиқ, сабру тоқат ва ҷаҳду талошҳояш низ воситае буд, ки пирӯзӣ ва комёбиҳои маънавии ӯро таъмин мекард.
“ЯГОН ШАБ ПУРРА НАХУФТААМ”
Абӯалӣ ибни Сино беш аз 450 рисолаи илмӣ навиштааст, ки то замони мо танҳо 274-то аз он маҳфуз мондаанд. Ин рисолаҳо тамоми соҳаҳои илмро фаро гирифта, 150-тояш дар илми фалсафа ва беш аз 40-тои дигар дар илми пизишкӣ ҳастанд. Маъруфтарин асарҳои ӯ китобҳои “Ал - Шифо” ва “Ал - Қонун фит - тиб” аст, ки аз бузургтарин донишномаҳои илмӣ ва фалсафии ҷаҳон буда, дар донишгоҳҳои Аврупо то асри 19 истифода шудаанд.
Сино дар рушди илми тиб саҳми бениҳоят арзандае гузоштааст, ки аз таҷрибаҳои худ, илми пизишкии олими юнон Гален, метафизикаи Арасту, илми пизишкии Форс, Байнаннаҳрайн ва Ҳинди қадима сарчашма гирифта, онҳоро якҷоя андӯхтааст. Сино ҳамчун падари тибби замонавӣ ва дорусозӣ ба ҳисоб меравад.
Вай ҳамчунин асосгузори мантиқи Синоӣ, мактаби фалсафии Синоӣ аст. Ӯ ҳамчун падари мафҳуми заминаи физикии лаҳзаи ҷисм низ маъруф аст. Вайро ҳамчунин “падари геология” низ мешиносанд, ки дар қонуни мавқеи геологӣ саҳми арзанда гузоштааст.
Тавре аз сарчашмаҳои таърихӣ бармеояд, Абӯалӣ ибни Сино давоми як шабонарӯз то 18 - 20 соат ба корҳои илмӣ машғул мешуд. Ӯ ба мушкилоту сахтиҳои замон таслим нашуда, ба ояндагон осори гаронбаҳояшро ба мерос гузошт. Ӯ мегӯяд: “Ягон шаб пурра нахуфтаам ва рӯзона ба ҷуз омӯхтани илм ба коре машғул нашудаам.”
Абӯалӣ то 18 - солагӣ тамоми донишҳои расмӣ ва ғайрирасмии замони худро фаро гирифта, пешсафи бузургтарин олимони маъруфи давр эътироф гардид. Шайхурраис худ эътироф мекунад: “Чун ба 17 - солагӣ расидам, аз омӯхтани ҳамаи ин илмҳо фориғ шудам. Он рӯз дар илм беҳтарин ҳифзкунанда будам, имрӯз пухтатар шудам, вагарна илм як хел буда, аз он чизе дар ман дигаргун нашудааст”.
Аз қаъри гили сиёҳ то авҷи Зуҳал,
Кардам ҳама мушкилоти гетиро ҳал.
Берун ҷастам зи қайди ҳар макру ҳиял,
Ҳар банд кушода шуд, магар банди аҷал.
“АЛ - ҚОНУН” ВА ГИЁҲДАРМОНӢ
“Ал - Қонун фит - тиб”- и Абӯалӣ Синоро, ки имрӯзҳо нусхаи асли он дар яке аз осорхонаҳои шаҳри Лондон нигаҳдорӣ мешавад, метавон яке аз китобҳои гаронарзиш ва нодири соҳаи гиёҳдармонӣ донист. Дар қисми дуюми ин асар Сино дар бораи 810 маводи доруӣ маълумот додааст, ки 376 - тои онҳо маводи гиёҳӣ мебошанд. Ҳамзамон фармудааст, ин гиёҳҳоро метавон аз минтақаҳои кӯҳистон пайдо намуд.
МЕРОСИ ИЛМӢ ВА АДАБӢ
Сино дар ҷаҳон аз пурмаҳсул-тарин олимон ва адибон эътироф гаштааст. Фаъолияти эҷодии ӯ аз 17-18 солагиаш шурӯъ шуда, расо 40 сол давом кардааст. Осори нас-риву назмиашро ҳам бо арабӣ ва ҳам бо тоҷикӣ эҷод кардааст. Сабаби бисёре аз асарҳои худро ба забони арабӣ навиштани Абӯалӣ он аст, ки забони арабӣ дар он замон ҳамчун забони илму маданият шинохта шуда буд. Ҳамчунин китобҳои зиёди илмию ахлоқии юнонӣ, ибронӣ, ҳиндӣ ва паҳлавӣ ба забони арабӣ тарҷума шуда, истилоҳоте, ки мафҳумҳои илмиро ифода мекарданд, дар ин забон устувор гардида буданд. Забони арабӣ барои ҳамаи донишмандони асрҳои X-XI фаҳмо буда, дарси мадрасаҳо ба ин забон мегузашт. Осори Абӯалӣ ниҳоят зиёд аст. Аз рӯи тадқиқ ва ҳисоби донишманди машҳури эронӣ Саид Нафисӣ миқдори асарҳои Абӯалӣ, ки алҳол маълум шудааст, ба 456 мерасад. Дар китобхонаҳои давлатӣ ва шахсии олам 162 асари ӯ нигоҳ дошта мешавад. Аз ҷумла 23 асараш бо забони модариаш, яъне тоҷикӣ эҷод шудааст. Ӯ бо “Донишнома” ва 22 номгӯй рисолаи дигари ба забони тоҷикӣ навиштааш исбот кард, ки забони модарияш барои иншои асарҳои илмии тамоми соҳаҳо қодир мебошад. Ҳамчунин як миқдор шеърҳои тоҷикии Абӯалӣ низ то замони мо расидаанд
РИВОЯТҲО
Дар бораи донишу заковат ва усулҳои табобати Абӯалӣ ибни Сино дар миёни омма нақлу ривоятҳои бисёре вуҷуд дорад. Бино ба мазмуни ривоятҳо Ибни Сино шахсест, ки доимо ғами аз дарду ранҷ халос кардани мардумро мехӯрд ва таъмини саломатии одамонро аз бузургтарин қарзҳои инсонии худ меҳисобид. Вай асрори табобатии чандин гиёҳҳоро кашф намуда, онҳоро барои рафъи бемориҳо тавсия кардааст. Хосиятҳои бешумори заҳри мор, асал ва ҳазориспандро низ бори аввал Ибни Сино ошкор сохтааст. Ба ақидаи халқ хосияти шифобахшии чойи куҳӣ ва пудинаро низ бори нахуст Сино муайян кардааст. Дар ривоятҳо инчунин омадааст, ки аввалин касе, ки шуллукро барои аз бадан дур сохтани хуни мурдор тавсия кардааст, Ибни Сино мебошад.
Ривояте низ вуҷуд дорад, ки наркозро бори аввал Абуалӣ ибни Сино кашф намудааст. Гуфта мешавад, маҳз ӯ аввалин маротиба ҷарроҳии омосро муваффақона анҷом дода, мавриди хушсифат ва хатарнок будани он иттилои пурра дода буд. Табиист, ки анҷоми ин кор бе беҳис кардани ҷисми инсон оқибати марговар дошт. Ба ин хотир, табиб роҳи пурра беҳуш намудани инсонро ҷуст ва онро пайдо намуд. Ӯ таҷрибаҳои гуногун гузаронда, якчанд роҳи илман асосноки ба таври сунъӣ беҳис кардани ин ё он узви бадан ва ё тамоман беҳуш кардани инсонро пайдо намудааст. Он замон табибони Аврупо беморонро бераҳмона, бо зарбаи сахт беҳуш менамуданд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед