ё чаро бояд аз ин вабо дурӣ ҷӯем?

Тибқи иттилои Вазорати корҳои дохилӣ, то шашмоҳаи аввали соли 2021 дар ҷумҳурӣ шумораи нашъамандон дар кишвар 6676 нафарро ташкил медиҳад. Синни онҳо аз 18 то 60-сола буда, миёнашон 128 нафар занҳоянд. Аз оморҳо бармеояд, ки солҳои охир сафи нашъамандон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон зиёд шуда истодааст, ки ин омор боиси нигаронист.

Муҳсин ҷавони нашъаманд аст. Ба қавли ӯ, шароити зиндагӣ ва таъмини оила ӯро водор сохт, ки ба Русия ҳиҷрат кунад. Ӯ дар Русия бо як гурӯҳ ҷавонони нашъаманд ошноӣ пайдо мекунад, ки оқибат ба ин беморӣ гирифтор мешавад. Чӣ гунае ки худи ӯ нақл мекунад: “Тӯли чанд моҳ мешавад, ки писари собиқи модарам нестам. Чун қаблан аз уҳдаи таъмини модару хоҳарам ба хубӣ мебаромадам. Ҳоло бошад, на барояшон пул мефиристаму на зангашон мезанам. Тамоми фикру зикрам ин аст, ки чи гуна ин маводро дастрас созам. Тамоми маблағамро харҷи он мекунам”.

Бешубҳа, нафаре, ки гирифтори ин беморист, рӯзи пурдард дорад. Муҳсин аз зумраи ҷавонҳоест, ки аз рӯи шавқу ҳавас ба нашъамандӣ даст задааст. Ӯ тавре худаш иброз дошт, агар нафарони солим бо мақсади дур шудан аз мушкилоти зиндагӣ онро истеъмол карда бошанд, вай аз рӯи кунҷковӣ ва шавқу шӯри ҷавонӣ истифода намудааст ва аз ин кирдораш пушаймон аст.

“Хостам аз лаззати он бохабар шавам ва ҳамин тавр ҳам кардам, аммо дигар таркаш карда натавонистам. Рӯзе, ки истеъмол накунам, мисли девонаҳо мешавам”, - қисса кард Муҳсин.

Боиси нигаронист, ки ҷавоне даст ба нашъамандӣ мезанаду ҳаёти худ ва аҳли оилаашро барбод медиҳад. Зеро гирифтор шудан ба он дардеро мемонад, ки давояш хеле кам ва қариб ки имконнопазир аст. Суоли матраҳ ин аст, ки чи чиз инсонро маҷбур месозад, то роҳи хатарнокро пеш бигирад, ки поёни он ҷуз марг чизи дигаре нахоҳад буд?

Ба андешаи равоншинос Дидавар Беков нашъамандӣ ин вобастагии инсон аз маводи сахттаъсирест, ки аз истеъмоли он дар инсон ҳолати болидарӯҳӣ (эффекти эйфория) рӯй медиҳад. Ӯ сабабҳои даст ба нашъа заданро гуногун арзёбӣ мекунад: “Бештари нафароне, ки ба ин маводи зарарнок даст мезананд, мехоҳанд, ки худро аз хастагии рӯҳӣ озод намоянд. Нафарони дигар бо андешаи он ки гӯё маводи мухаддир ба инсон озодии мутлақ ва ҳолати рӯҳбаландӣ мебахшад, онро истифода мебаранд. Баъзан ба хотири ширкат дар маҳфил ва базмҳои дӯстона рӯй медиҳад. Яъне изҳори ҳамдилӣ ва ҳамнавоӣ бо ёру дӯстон. Баъзе инсонҳои дигар аз рӯи ҳисси кунҷковӣ ба ин мавод рӯй меоваранд. Мехоҳанд, ки аз муаммои лаззати он бохабар шаванд”.

Мутахассисон яке аз омилҳои дигари даст задани инсонҳоро ба нашъамандӣ надоштани саодати рӯзгор маънидод менамоянд. “Яке аз сабабҳои асосие, ки инсонҳо даст ба маводи мухаддир мезананд, набудани саодату хушбахтӣ дар зиндагии шахсии онҳо мебошад. Дар ин ҷо мо саодати ботинии инсонро дар назар дорем. Яъне оромиши рӯҳӣ дош-тани инсон. Бояд асаби инсон ором бошад. Оромии асаб яке аз унсурҳои асосии саодати инсон аст. Осудахотирӣ, оромиши рӯҳӣ, зиндадилӣ, ҳаётдӯстӣ ва боварӣ ба худ, ин саодати инсонро ташкил медиҳад. Инсон дар зиндагӣ бояд ноумед набошад, балки дорои ҳадафу мақсад бошад. Дар ин мавзӯъ ҳадаф нуктаи хеле муҳим аст. Инсон ҳангоме ки дар зиндагӣ ҳадаф надошта бошад, метавонад ба чунин каҷравиҳо ва рафторҳои марговар ба мисли нашъамандӣ даст бизанад”-гуфт равоншинос Б. Дидавар.
Воқеан, нафароне ба мисли Муҳсин даст ба ин амали номатлуб мезананд, ки мақсади муайян надоранд. Инчунин, нуктаи нигаронкунанда дар ин росто ин аст, ки мутаассифона баъзе занону духтарон низ мубталои ин маризӣ мегарданд.

Агарчанде мушкилиҳои зиндагӣ инсонро хаставу рӯҳафтода гардонад ҳам, вале ҳеҷ фарди рӯҳану ҷисман солим набояд даст ба нашъамандӣ занад. Зеро он роҳи раҳоӣ аз душворӣ набуда, балки боиси афзудани мушкилот ва гирифтор шудан ба дардест, ки оқибаташ танҳо пушаймонист.