Ҳафтаи гузашта, Раёсати ВКД дар шаҳри Душанбе хабар дод, ки дар натиҷаи фаъолияти густурдаи кормандони ин ниҳод дар нимаи аввали моҳи июн гурӯҳи калони шаҳрвандони дастдошта ба гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир ошкор, дастгир ва зиёда аз 40 кг маводи мухаддир ва 2224 адад ҳабби мадҳушкунандаи синтетикӣ дарёфту мусодира гардид.

Тибқи иттилои Вазорати корҳои дохилии кишвар дар соли 2019 шумораи нашъамандон дар ҷумҳурӣ 5375 нафарро ташкил медод. Дар соли ҷорӣ ин шумора шояд бештар шуда бошад. Ва мутаассифона мувофиқи оморҳо аксари истифодабарандагони маводҳои нашъаовар ҷавононанд.

Нашъамандӣ вабои аср буда, роҳест ба ҷиноят, маҳкумӣ, танҳоӣ ва марг. Нашъамандон дӯстони солим, волидайн, фарзандон ва манбаи даромади худро аз даст дода, аз зиндагии воқеияшон дур мегарданд. Як олами хаёлиро барои худ кашф мекунад, ки дар он танҳоӣ, торикӣ ва ғайри андешаи ба даст овардани маводи нашъаовар дигар чизе нест.

Пас дар ҳоле, ки ҷавонон аз нашъамандӣ ва оқибатҳои нанговари маводи мухаддир огоҳанд, чӣ омил мешавад, ки онҳо дидаю дониста даст ба нашъамандӣ мезананд?

Ҷомеашиносон бар он назаранд, ки яке аз сабабҳои ба ин амали номатлуб рӯй овардани ҷавонон ҳавову ҳавас ва бепарвоӣ нисбати саломатӣ ва ояндаи хеш мебошад.

Ҷомеашинос Бобоҷони Шафеъ мегӯяд, ки “ҳавас”-и кашидани маводи мухаддир оқибатҳои фоҷиаборро ба сар меорад.

Мавсуф мегӯяд, замоне ки дар Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон кор мекард, истилоҳе дар ин маврид истифода мешуд, ки ҳавас ном дошт ва ин ҳавас аст, ки ба фоҷеа мебарад. Ҷавонон аввал ба ҳавас “тамъӣ” ин маводи заҳрогинро мечашанд ва бегумон аввалин қадами худро ба фоҷеаи ҳаётии худ мегузоранд. Маъмулан баъди се ё чор дафъаи истеъмол аллакай мехоҳанд ё намехоҳанд, бунияи онҳо талаб мекунад ва батадриҷ нашъаманд мешаванд.

Ба андешаи ҷомеашинос, давлати мо барои пешгирӣ аз густаришу истеъмол ва тиҷорату паҳн кардани маводи мухаддир барномаҳои вижа пиёда мекунад ва он барномаҳо то кунун корсоз буданд. Ба гуфтаи номбурда ин аст, ки нашъамандӣ он хатареро, ки 10 сол пеш дошт, ҳоло надорад.

Ба гуфти ҳамсуҳбати мо нашъамандӣ ва нашъаҷаллобӣ хатари мустақим ба амнияти кишвар дорад. Як нашъаманд метавонад, даҳҳо нафарро ба доми худ кашад, як нашъаҷаллоб даҳҳо танро метавонад ба ҷиноят тела диҳад.

- Давлати солимро миллати солим рушд медиҳад ва милати носолиму нашъаманд хасми ҷомеаву хатар барои миллат ва кишвар аст. Нашъа-ҷаллобон бештар ҷавононро ба доми фиреб мекашанд, чун онҳо зудбоваранд ва аксари нашъамандон ҳам аз миёни ҷавононанд. Аз ин рӯ, хатар ба амнияти кишвар бештар аст. Бояд бо ҳар восита садди ин роҳ шуд, – илова намуд, Б. Шафеъ.

Нашъамандӣ чун як бемории ғайриоддӣ ба тамоми узвҳои инсони истеъмолкунандаи маводи нашъаовар, аз қабили асаб, гурда, дил ва дигар узвҳои дарунӣ таъсир карда, беморро маҷруҳ мегардонад. Ҷавонон ва умуман нафароне, ки маводи мухаддирро истеъмол мекунанд, ҳолати равонии солим надошта, имкони ба ҷомеа таъсири манфии хешро расонидан доранд. Равоншиносон мегӯянд, сабаби ба чунин амал даст задани ҷавонон таъсири дӯстони ҷинояткор ва надоштани таҷрибаи зиндагӣ аст.

Равоншинос Маҳмудшоҳ Кабиров бар ин назар аст, омили аслии ба нашъамандӣ даст задани ҷавонон надонистани қонун, таъсири гурӯҳҳои ҷиноятӣ, бекорӣ, надоштани таҷрибаи зиндагӣ, камбағалӣ ва надоштани сарчашмаи даромад мебошад.

Ба андешаи равоншинос, аксари ҷавононро гурӯҳҳои ҷиноятӣ бо роҳи фиреб ба ин амали номатлуб ҷалб мекунанд. Ҳамчунин, баъзе аз ҷавонон аз оилаи доро будан ва пуштибон доштан, сӯистифода намуда, ба ин роҳ мераванд. Қисми дигар шояд, ин амалро мӯд медонанд ва ҳатто тавассути мусиқӣ низ ба ин амали нопок даст мезананд.

Мавсуф мегӯяд, барои аз байн бурдани нашъамандӣ миёни ҷавонон бояд бештар тарзи ҳаёти солимро ба таври густурда тарғиб кунем. Ҳамзамон бояд ҷавонон шуғл дошта бошанд ва ба варзиш машғул шаванд.
Ба андешаи равоншинос барои аз байн бурдани ин вабо табобати беморон ва корҳои фаҳмондадиҳӣ дар мавриди зарар ва оқибатҳои нашъаҷаллобиро кунем.

М. Кабиров мегӯяд, нашъамандон шахсони хатарноканд, ки нисфашон бемор, дигарашон ба зиндон ва қисме мемиранд. Инчунин ҳастанд касоне, ки ҷинояти онҳо сабаби бадбахтии оилаашон мешавад.

Хулоса, чораҳои андешидашуда оид ба дастур, таҳлил ва баҳодиҳии вазъ, аз ҷумла бартараф намудани ин зуҳуроти номатлуб ба такмил ва таҷдид ниёз дорад. Дар айни замон зарурати омӯзиши илман асосноки вазъ, гузаронидани таҳқиқоти иҷтимоӣ дар байни аҳолӣ барои муайян намудани сабабҳои паҳншавии ин зуҳурот ва андешидани чораҳои мушаххас ба миён омадааст.

Садбарг СУЯРОВА, "ҶТ"