ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 03:37
Вируси норасоии масунияти одам ВНМО (ВИЧ-СПИД) аз бемориҳоест, ки оқибати нохуш дорад. Мутаассифона, имрӯз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ нафарони гирифтор ба ин беморӣ ба чашм мерасанд. Ҷиҳати пешгирии ин беморӣ “Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” қабул гардидааст. Дар иртибот оид ба вазъи ин беморӣ дар кишвар ва тадбирҳо ҷиҳати пешгирии он бо Дилшод Сайбурҳонов, муовини директори Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди вируси норасоии масунияти одам (ВНМО)” суҳбат намудем.
- Муҳтарам Дилшод Сайбурҳонов, аввал мехостам дар бораи хусусияти ин беморӣ ва зарари он ба саломатии инсон ба хонандагон маълумот медодед?
- Умуман вабои вируси норасоии масунияти одам бемории музмин аст. Мисли дигар бемориҳое, ки характери музмин доранд, яъне ки дердавомкунанда ва дар организм дербоқимонанда мебошад. Мутаассифона, ин вирус аз организм берун намебарояд. Табобати зидди он, ки имрӯзҳо дар дунё вуҷуд дорад, агар нафари гирифтори ин беморӣ онро риоя ва сари вақт дорувориро истеъмол намояд, метавонад, ки сарбории вирусиро дар организм паст намояд. Яъне шумораи вирусҳоро кам месозад ва то ҳолати номуайянӣ оварда мерасонад. Аммо бо пуррагӣ ин вирусро аз организм бароварда намешавад. Агар ки нафари бемор табобати зиддиретровирусиро гирад, метавонад, ки мисли шахсони солим ба пуррагӣ дар ҷамъият кору фаъолият намояду умри дароз бубинад. Ҳастанд нафароне, ки бо ин вирус муддати беш аз бист сол зиндагӣ доранд.
- Омилҳои гирифтор гардидан ба ин беморӣ кадомҳоянд?
- Гирифтор гардидан ба ВНМО омилҳои гуногун дорад. Дар ин ҷо роҳҳои гузариш аст. Яке аз роҳҳояш тавассути алоқаи ҷинсӣ, ки зиёда аз 55 фоизи ҳолатҳои гирифторшавӣ аз ин роҳ аст. Баъдан тавассути роҳи тазриқӣ, ки асосан ҳангоми истифодаи маводҳои нашъадори тазриқӣ дар байни нашъамандон ба қайд гирифта шудаанд. Нашъамандӣ яке аз омилҳои асосиест, ки ба паҳн шудани ин сироят дар ҷумҳурӣ сабаб шудааст. Муҳоҷирати меҳнатии солҳои охир низ нақши бузург дорад. Инчунин шахсони расонандаи хизматҳои шаҳвонӣ низ метавонад сарчашмаи сироятёбии ВНМО бошанд. Солҳои пешин асосан роҳи гузариши ВНМО дар Тоҷикистон роҳи тазриқӣ буд, ки беш аз 80 фоизро ташкил мекард. Аз соли 2004 инҷониб ин роҳ коҳиш ёфт ва айни замон зиёда аз 20 фоизро дар бар мегирад.
Бояд қайд кард, ки ВНМО бемории музмин буда, танҳо аз шахси сироятшуда ба одами солим мегузарад. Мутахассисон муайян кардаанд, ки ин беморӣ ҳангоми истифодаи сӯзандоруҳои яккаратаи тамъизнашуда, алоқаҳои ҷинсии беҳимоя ва аз модари сироятшуда ҳангоми ҳомиладорӣ, таваллуд ва ширмаконӣ ба тифл метавонад гузарад.
- Айни замон гирифторони ин беморӣ дар кишвар чанд миқдор аст ва шумораи онҳо коҳиш меёбад ё баръакс?
- Тибқи маълумоти расмӣ то 31 марти соли 2018 шумораи умумии сироятёфтагони ВНМО (аз соли 1991) дар ҷумҳурӣ 10231 нафарро ташкил дод, ки аз ин шумора 6801 нафараш мардон ва 3430 нафараш занон мебошанд. Мутаассифона, сирояти ВНМО дар тамоми қаламрави ҷумҳурӣ паҳн гардида, сироятёфтагони ВНМО дар ҳамаи шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ба қайд гирифта шудаанд. Дар ин давра аз шумораи умумии сироятёфтагон бо сабабҳои гуногун аз ҷумла, аз бемории пайдошудаи норасоии масуният 2448 нафар фавтида, шумораи шахсони бо ВНМО зиндагикунанда то охири моҳи марти соли 2018 дар ҷумҳурӣ 7783 нафарро ташкил медиҳад. Кӯдакони бо ВНМО зиндагикунанда то 18 сола 831 нафарро дар бар мегирад.
Тибқи хулосаи семоҳаи аввали соли равон метавон гуфт, ки шумораи гирифторони ВНМО рӯ ба коҳиш аст. Зеро агар дар семоҳаи аввали соли 2017 шумораи гирифторони ВНМО ба 348 нафар мерасид, пас дар семоҳаи аввали соли 2018 он ба 275 адад расида, нисбати ҳамин давраи соли гузашта 73 адад кам мебошад.
Тибқи таҳлилҳои Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ ва Барномаи вижаи Созмони Милали Муттаҳид (СММ) оид ба пешгирии ВНМО дар дунё айни замон зиёда аз 36 млн нафар сироятёфтагони ВНМО зиндагӣ намуда истодаанд. Аз оғози эпидемия то имрӯз ин сироят сабаби фавти наздики 40 млн. нафар одамони сайёра гардидааст.
- “Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди ВНМО” ҷиҳати пешгирии бемории ВНМО дар миқёси кишвар чӣ корҳоро ба анҷом расонид ва ҳар сол 1 декабр, ки “Рӯзи байналмилалии мубориза бо ВНМО” таҷлил мешавад, дар ин самт чӣ корҳо амалӣ мегарданд?
- Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди бемории ВНМО” ҷиҳати фаъолияти корӣ ва дастоварду камбудиҳо дар самти пешгирӣ ва мубориза бар зидди вабои вируси норасоии масунияти одам ва бемории пайдошудаи норасоии масуният дар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ корҳои гуногунро ба анҷом расонидааст.
Тибқи маълумотҳои расмӣ дар 3 моҳи аввали соли 2018 дар ҷумҳурӣ 275 ҳодисаи сироятёбӣ бо ВНМО ба қайд гирифта шудааст, ки ин нишондиҳанда нисбати ҳамин давраи соли 2017 (348 ҳодиса) 73 ҳодиса камтар мебошад. Бояд қайд намуд, ки аз шумораи шахсони бо ВНМО зиндагикунандаи калонсол ва кӯдакон (7783 нафар) то имрӯз 5220 (67,1%) нафарашон табобати зиддиретровирусиро идома дода истодаанд. Тибқи таҳлилҳо шумораи ниёзмандон ба табобат дар ҷумҳурӣ 5394 нафар мебошад. Бо мақсади дастрас будани хизматрасониҳо дар самти пешгирӣ ва мубориза бар зидди ВНМО 6 ташхисгоҳи ИФА ва 7 адад дастгоҳҳои ташхиси сарбории вирусӣ ба шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ тақсим карда шуданд.
Дар ин самт инчунин корҳои фаҳмондадиҳӣ дар байни аҳолӣ пурзӯр карда шуда, дар давоми моҳҳои феврал-марти соли 2018 мутахассисони марказ дар якчанд донишгоҳҳои кишвар дар маҷмӯъ миёни 2650 нафар донишҷӯёни муассисаҳои таълимии олӣ оид ба сирояти ВНМО, роҳҳои паҳншавӣ ва пешгирии он корҳои фаҳмондадиҳӣ гузарониданд. Инчунин, ду барномаи иттилоотӣ оид ба таблиғи аҳолӣ баҳри пайвастан ба мубориза алайҳи сирояти ВНМО таҳия гардида, дар ҳамкорӣ бо Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври мунтазам дар шабакаи “Тоҷикистон” пахш гардида истодаанд.
Бо мақсади таъҷилан расонидани маълумот ба аҳолӣ бо истифода аз алоқаи мобилӣ ба Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мактуб ирсол гардид, ки дар асоси он тариқи паёмакҳо якчанд иттилооти хусусияти тарғиботидошта ва барои аҳолӣ, аз ҷумла муҳоҷирони меҳнатӣ ва аъзои оилаи онҳо зарур паҳн карда шуд.
- Айни ҳол амалишавии “Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” дар кадом сатҳ қарор дорад ва ҳадафи он чист?
-“Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” барномаи хеле мукаммал буда, тамоми самтҳои мубориза алайҳи ин бемориро дар бар мегирад. Он аз шаш самти афзалиятнок иборат буда, масъалаҳои пешгирии сироят, тесткунонӣ, табобат ва нигаҳбонии беморон, беҳтар намудани заминаи моддию техникӣ ва дигар масъалаҳои вобаста ба онро дар бар гирифтааст.
Ҳадафи асосии барнома ин то соли 2020 паст кардани шумораи сироятёфтагон, яъне таъсир гузоштан ба он ки дарёфт хеле зиёд шавад ва шумора дар солҳои минбаъда коҳиш ёбад.
- Муҳтарам Дилшод Сайбурҳонов, аввал мехостам дар бораи хусусияти ин беморӣ ва зарари он ба саломатии инсон ба хонандагон маълумот медодед?
- Умуман вабои вируси норасоии масунияти одам бемории музмин аст. Мисли дигар бемориҳое, ки характери музмин доранд, яъне ки дердавомкунанда ва дар организм дербоқимонанда мебошад. Мутаассифона, ин вирус аз организм берун намебарояд. Табобати зидди он, ки имрӯзҳо дар дунё вуҷуд дорад, агар нафари гирифтори ин беморӣ онро риоя ва сари вақт дорувориро истеъмол намояд, метавонад, ки сарбории вирусиро дар организм паст намояд. Яъне шумораи вирусҳоро кам месозад ва то ҳолати номуайянӣ оварда мерасонад. Аммо бо пуррагӣ ин вирусро аз организм бароварда намешавад. Агар ки нафари бемор табобати зиддиретровирусиро гирад, метавонад, ки мисли шахсони солим ба пуррагӣ дар ҷамъият кору фаъолият намояду умри дароз бубинад. Ҳастанд нафароне, ки бо ин вирус муддати беш аз бист сол зиндагӣ доранд.
- Омилҳои гирифтор гардидан ба ин беморӣ кадомҳоянд?
- Гирифтор гардидан ба ВНМО омилҳои гуногун дорад. Дар ин ҷо роҳҳои гузариш аст. Яке аз роҳҳояш тавассути алоқаи ҷинсӣ, ки зиёда аз 55 фоизи ҳолатҳои гирифторшавӣ аз ин роҳ аст. Баъдан тавассути роҳи тазриқӣ, ки асосан ҳангоми истифодаи маводҳои нашъадори тазриқӣ дар байни нашъамандон ба қайд гирифта шудаанд. Нашъамандӣ яке аз омилҳои асосиест, ки ба паҳн шудани ин сироят дар ҷумҳурӣ сабаб шудааст. Муҳоҷирати меҳнатии солҳои охир низ нақши бузург дорад. Инчунин шахсони расонандаи хизматҳои шаҳвонӣ низ метавонад сарчашмаи сироятёбии ВНМО бошанд. Солҳои пешин асосан роҳи гузариши ВНМО дар Тоҷикистон роҳи тазриқӣ буд, ки беш аз 80 фоизро ташкил мекард. Аз соли 2004 инҷониб ин роҳ коҳиш ёфт ва айни замон зиёда аз 20 фоизро дар бар мегирад.
Бояд қайд кард, ки ВНМО бемории музмин буда, танҳо аз шахси сироятшуда ба одами солим мегузарад. Мутахассисон муайян кардаанд, ки ин беморӣ ҳангоми истифодаи сӯзандоруҳои яккаратаи тамъизнашуда, алоқаҳои ҷинсии беҳимоя ва аз модари сироятшуда ҳангоми ҳомиладорӣ, таваллуд ва ширмаконӣ ба тифл метавонад гузарад.
- Айни замон гирифторони ин беморӣ дар кишвар чанд миқдор аст ва шумораи онҳо коҳиш меёбад ё баръакс?
- Тибқи маълумоти расмӣ то 31 марти соли 2018 шумораи умумии сироятёфтагони ВНМО (аз соли 1991) дар ҷумҳурӣ 10231 нафарро ташкил дод, ки аз ин шумора 6801 нафараш мардон ва 3430 нафараш занон мебошанд. Мутаассифона, сирояти ВНМО дар тамоми қаламрави ҷумҳурӣ паҳн гардида, сироятёфтагони ВНМО дар ҳамаи шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ба қайд гирифта шудаанд. Дар ин давра аз шумораи умумии сироятёфтагон бо сабабҳои гуногун аз ҷумла, аз бемории пайдошудаи норасоии масуният 2448 нафар фавтида, шумораи шахсони бо ВНМО зиндагикунанда то охири моҳи марти соли 2018 дар ҷумҳурӣ 7783 нафарро ташкил медиҳад. Кӯдакони бо ВНМО зиндагикунанда то 18 сола 831 нафарро дар бар мегирад.
Тибқи хулосаи семоҳаи аввали соли равон метавон гуфт, ки шумораи гирифторони ВНМО рӯ ба коҳиш аст. Зеро агар дар семоҳаи аввали соли 2017 шумораи гирифторони ВНМО ба 348 нафар мерасид, пас дар семоҳаи аввали соли 2018 он ба 275 адад расида, нисбати ҳамин давраи соли гузашта 73 адад кам мебошад.
Тибқи таҳлилҳои Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ ва Барномаи вижаи Созмони Милали Муттаҳид (СММ) оид ба пешгирии ВНМО дар дунё айни замон зиёда аз 36 млн нафар сироятёфтагони ВНМО зиндагӣ намуда истодаанд. Аз оғози эпидемия то имрӯз ин сироят сабаби фавти наздики 40 млн. нафар одамони сайёра гардидааст.
- “Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди ВНМО” ҷиҳати пешгирии бемории ВНМО дар миқёси кишвар чӣ корҳоро ба анҷом расонид ва ҳар сол 1 декабр, ки “Рӯзи байналмилалии мубориза бо ВНМО” таҷлил мешавад, дар ин самт чӣ корҳо амалӣ мегарданд?
- Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди бемории ВНМО” ҷиҳати фаъолияти корӣ ва дастоварду камбудиҳо дар самти пешгирӣ ва мубориза бар зидди вабои вируси норасоии масунияти одам ва бемории пайдошудаи норасоии масуният дар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ корҳои гуногунро ба анҷом расонидааст.
Тибқи маълумотҳои расмӣ дар 3 моҳи аввали соли 2018 дар ҷумҳурӣ 275 ҳодисаи сироятёбӣ бо ВНМО ба қайд гирифта шудааст, ки ин нишондиҳанда нисбати ҳамин давраи соли 2017 (348 ҳодиса) 73 ҳодиса камтар мебошад. Бояд қайд намуд, ки аз шумораи шахсони бо ВНМО зиндагикунандаи калонсол ва кӯдакон (7783 нафар) то имрӯз 5220 (67,1%) нафарашон табобати зиддиретровирусиро идома дода истодаанд. Тибқи таҳлилҳо шумораи ниёзмандон ба табобат дар ҷумҳурӣ 5394 нафар мебошад. Бо мақсади дастрас будани хизматрасониҳо дар самти пешгирӣ ва мубориза бар зидди ВНМО 6 ташхисгоҳи ИФА ва 7 адад дастгоҳҳои ташхиси сарбории вирусӣ ба шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ тақсим карда шуданд.
Дар ин самт инчунин корҳои фаҳмондадиҳӣ дар байни аҳолӣ пурзӯр карда шуда, дар давоми моҳҳои феврал-марти соли 2018 мутахассисони марказ дар якчанд донишгоҳҳои кишвар дар маҷмӯъ миёни 2650 нафар донишҷӯёни муассисаҳои таълимии олӣ оид ба сирояти ВНМО, роҳҳои паҳншавӣ ва пешгирии он корҳои фаҳмондадиҳӣ гузарониданд. Инчунин, ду барномаи иттилоотӣ оид ба таблиғи аҳолӣ баҳри пайвастан ба мубориза алайҳи сирояти ВНМО таҳия гардида, дар ҳамкорӣ бо Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври мунтазам дар шабакаи “Тоҷикистон” пахш гардида истодаанд.
Бо мақсади таъҷилан расонидани маълумот ба аҳолӣ бо истифода аз алоқаи мобилӣ ба Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мактуб ирсол гардид, ки дар асоси он тариқи паёмакҳо якчанд иттилооти хусусияти тарғиботидошта ва барои аҳолӣ, аз ҷумла муҳоҷирони меҳнатӣ ва аъзои оилаи онҳо зарур паҳн карда шуд.
- Айни ҳол амалишавии “Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” дар кадом сатҳ қарор дорад ва ҳадафи он чист?
-“Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” барномаи хеле мукаммал буда, тамоми самтҳои мубориза алайҳи ин бемориро дар бар мегирад. Он аз шаш самти афзалиятнок иборат буда, масъалаҳои пешгирии сироят, тесткунонӣ, табобат ва нигаҳбонии беморон, беҳтар намудани заминаи моддию техникӣ ва дигар масъалаҳои вобаста ба онро дар бар гирифтааст.
Ҳадафи асосии барнома ин то соли 2020 паст кардани шумораи сироятёфтагон, яъне таъсир гузоштан ба он ки дарёфт хеле зиёд шавад ва шумора дар солҳои минбаъда коҳиш ёбад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед