ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 03:23
Рӯзи ид. Он бояд чӣ гуна бошад? Як рӯзи аз ташвиш дур. Фазо аз шодӣ пур. Қалбҳо пурсурур. Чеҳраҳо тобон. Мардум ба шодии ҳамдигар боис. Даҳон холӣ аз ҳарфи кудурат. Файз фаровон. Як рӯзи зистани воқеӣ.
Мо сипарӣ кардем як иди дигарро. Иди Қурбон. Он иде, ки ба гуфтаҳои боло бояд созгор бошад. Чун иди динии мост. Рисолаташ низ чунин аст. Мо низ арҷгузори оинҳои динием. Чунин рӯзҳо бароямон хос аст. Чанд рӯз қабл дар тараддуди истиқболаш мешавем. Мехоҳем аз сидқ ҷашнаш бигирем. Аммо ин ид низ бароямон собит кард. Онро, ки на он ид буд, ки бояд бошад. Мо низ на он имондоронем, ки бояд бошем. Чӣ гуна?
Як рӯзи пеш аз ид. Душанбе чун ҳамеша ҷӯшон. Ҳама гӯшааш серодам. Хусусан бозорҳо. Мисле ки мардум ҳамагӣ он ҷост. Фосилаҳо аз байн рафта. Нигоҳ накарда ба ҳолати мавҷуда. Чун ид аст. Иде, ки бояд ҷашн гирифт. “Сафариён”- низ бозорест дар ин рӯзҳо ҳамин гуна. Пуродам. Пуршӯр. Нархҳо баланд. Ғурури харидорон аз он баландтар. Барои яке ин гӯё беаҳамият аст. Пулҳоро бовиқорона мешуморад. Дигарӣ аз шунидани нарх лаб мегазад. Севвумиро танҳо як андеша медорад он ҷо. Қафо намондан аз дигарон.
Гӯё ид танҳо аз фурӯшандагон аст. Шоданду сарбаланд. Қасамҳои дурӯғ дар лаб. Савдо дар авҷ. Аробаҳо аз бор пур. Гӯё корвони фаровонӣ омада. Гӯё тӯй аст. Дар ҳар хона. Гӯё ҷурм аст. Надидани ин ҳама тараддуд. Накардани ин ҳама харҷ. Шояд ин талаботи ҷадиди идҳост.
Зане ниқоб зери лаб ба ҳар сӯ менигарист. Нигоҳаш чизеро меҷӯст. (Мо аз тӯдаи одамон билохира ҷойи оромтаре пайдо карда, чанд лаҳза шоҳиди ин ҳолат гардидем). Атрофи зан пур аз бор. Аз ҳар хӯрдании болаззат намунае буд он ҷо. Қанду кулчақанд, обу меваю дона. Ҳамчунин, маҳсулот барои пухтани чандин чизҳои дигар. Онҳоро зуд-зуд ҳифз мекард. Аз хатари зер кардани пойи равандае. Аён буд, ки харҷ фаровон шуда. Маълум, ки Ид боис гардида.
Барои аробакашон низ рӯз бобарор. Ҳар дақиқаро ғанимат мешумориданд. Роҳи рафтуояшон роҳи калони сермошинро мемонд. Ҳаракаташон чун мошинҳои ёрии таъҷилӣ. Босуръат. Шитобон.
Мӯйсафеде ароба ба даст омад. Баҳри иҷрои супориши навбатӣ. Барои соҳиб шудан ба чанд тангаи дигар. Бемадор буд. Маълум, ки заифиҳои пирӣ ҳуҷумаш намуда. Аммо тан намедод. Дар қатори ҳамроҳон фурсат аз даст додан намехост. Зани пурбор ӯро садо зад. Пас, ӯ интизори аробакаше будааст. Ин садо барои мӯйсафед чун бонги саодат буд. Шитофт. Зуд дар назди зан ист кард. Зан бо дастон ишора кард. Ба ҳамин маънӣ: Бор кун!
Аробакаш борҳоро ба ароба мегузошт. Дастонаш меларзиданд. Зуд-зуд месулфид. Ба ниқобаш даст мезад. Он тағйири ранг карда буд. Аз бисёр доштан бо дастони нопоку хоколуд. Ниқобро зери лаб мекард. Шояд баровардани нафас душвор буд.
Ароба мошини серборро монд. Самтро муайян намуд. Ба роҳ баромад. Мӯйсафед роҳ мекушод. Барои ҳаракати худ. Аз байни анбӯҳи одамон. Хеле эҳтиёт мекард. Чун садои зан зуд-зуд инро таъкид медошт. Бо вуҷуди ин фалокате мӯйсафедро ранҷ дод. Иллати он тангии даромадгоҳи бозор. Зиёд будани роҳгузарон. Дасти марди шитобкоре ба халтаи меваҳо расид. Чанд шафтолуе рӯи замин парешон шуданд. Зан бо асабият фарёд зад: “ Гуфтам эҳтиёт кунен... Медонен, килояш чанд сомонӣ шудагӣ?
Мӯйсафед дастпӯшҳояшро кашид. Аз тарси он ки меваҳо ифлос нашаванд. Аз зери пойи одамон онҳоро медошт. Аз пушти меваҳои чархзананда медавид. Чун кӯдакон. Чанде аз онҳоро аз зери пой шудан натавонист наҷот диҳад. Борони маломати зан ба рӯяш рехт.
Хатару хавф пушти сар шуд. Билохира расиданд ба охири роҳ. Дар назди мошине ист намуданд. Гаронбаҳо. Бо шишаҳои сиёҳ. Мӯйсафед борҳоро ба пушти мошин гузошт. Акнун сар боло кард. Дастонро ба рӯй кашид. Бо онҳо хастагии чеҳраи пурожангашро гӯё рӯфт. Дар зери нурҳои офтоб ҷабини арақкардааш ҷило медод. Мунтазир буд. Интизори подош. Зан ба вай чанд тангае дароз кард. Чеҳраи чун кӯдак шукуфтаи аробакаш тира шуд. Муздро кам хонд. Заҳматашро зиёд. Аммо садои шикваю хархашаи зан фазоро пур кард: Ин пул барои шумо зиёд асту кам не. Ягон бора безарар нарасониден... Ҳозир ман як дунё чии дигар бояд харам. Ин қадар пул аз куҷо меёбем. Шумоям як раҳм кунен. Ид аст охир...
Мошин басуръат ҳаракат кард. Зуд дур шуд. Аз паси худ чангу ғубори зиёд гузошта. Онҳо гӯё дар қалби аробакаш ҷамъ омаданд. Чеҳрааш ба куллӣ гирифт. Чун ҳавои пургарди фасли пойиз. Ба тангаҳои дасташ назар кард. Норозиёна онҳоро ба ҷайбаш гузошт. Идома дод. Ба ҳаракат. Ба ҷустани имкони нав. Фурсати ёфтани музде ба заҳматҳои кашида. Музде, ки шояд чанд нафаре интизори он аст. Дар хона. Беқаророна. Музде, ки шояд ба он аст вобаста аз гуруснагӣ наҷот ёфтани чанд касе. Музде, ки бо он наметавон чунин нӯшу неъмати фаровон харид. Музде, ки бо он наметавон хонеро оро дод. Музде, ки бо он наметавон худнамоӣ кард. Музде, ки метавон бо он танҳо як ё ду нон ба даст оварду халос.
Хони оростаи он зан шояд шукӯҳи зиёдро гирифт. Меҳмонон қаноатманд гардиданд. Шояд аҳсанаш хонданд. Аммо бар ивази дареғ доштани чанд танга аз як дармондае. Пас, куҷост ҳадафи Ид?
Ин чӣ идест, агар дилҳо меранҷанд, зиёдтар аз дигар рӯзҳо? Чӣ идест, агар дар он санҷида мешавад сатҳи дороии инсонҳо? Чӣ идест, агар чанд рӯз қаблаш ҷойи хушҳолӣ хавотирӣ эҳсос мешавад? Чӣ идест, агар таҷлилаш дабдабаро мехоҳад, на шодии аслро? Чӣ қурбониест, агар ҳанӯз қурбонӣ нашуда нафси саркаши мо. Худхоҳию худбинии мо?
Кош сарфаҳм мерафтем тарзи дурусти таҷлили Идро. Кош ҳамагӣ мӯъминон будем. На бо ҳарф. Балки бо амал.
Мо сипарӣ кардем як иди дигарро. Иди Қурбон. Он иде, ки ба гуфтаҳои боло бояд созгор бошад. Чун иди динии мост. Рисолаташ низ чунин аст. Мо низ арҷгузори оинҳои динием. Чунин рӯзҳо бароямон хос аст. Чанд рӯз қабл дар тараддуди истиқболаш мешавем. Мехоҳем аз сидқ ҷашнаш бигирем. Аммо ин ид низ бароямон собит кард. Онро, ки на он ид буд, ки бояд бошад. Мо низ на он имондоронем, ки бояд бошем. Чӣ гуна?
Як рӯзи пеш аз ид. Душанбе чун ҳамеша ҷӯшон. Ҳама гӯшааш серодам. Хусусан бозорҳо. Мисле ки мардум ҳамагӣ он ҷост. Фосилаҳо аз байн рафта. Нигоҳ накарда ба ҳолати мавҷуда. Чун ид аст. Иде, ки бояд ҷашн гирифт. “Сафариён”- низ бозорест дар ин рӯзҳо ҳамин гуна. Пуродам. Пуршӯр. Нархҳо баланд. Ғурури харидорон аз он баландтар. Барои яке ин гӯё беаҳамият аст. Пулҳоро бовиқорона мешуморад. Дигарӣ аз шунидани нарх лаб мегазад. Севвумиро танҳо як андеша медорад он ҷо. Қафо намондан аз дигарон.
Гӯё ид танҳо аз фурӯшандагон аст. Шоданду сарбаланд. Қасамҳои дурӯғ дар лаб. Савдо дар авҷ. Аробаҳо аз бор пур. Гӯё корвони фаровонӣ омада. Гӯё тӯй аст. Дар ҳар хона. Гӯё ҷурм аст. Надидани ин ҳама тараддуд. Накардани ин ҳама харҷ. Шояд ин талаботи ҷадиди идҳост.
Зане ниқоб зери лаб ба ҳар сӯ менигарист. Нигоҳаш чизеро меҷӯст. (Мо аз тӯдаи одамон билохира ҷойи оромтаре пайдо карда, чанд лаҳза шоҳиди ин ҳолат гардидем). Атрофи зан пур аз бор. Аз ҳар хӯрдании болаззат намунае буд он ҷо. Қанду кулчақанд, обу меваю дона. Ҳамчунин, маҳсулот барои пухтани чандин чизҳои дигар. Онҳоро зуд-зуд ҳифз мекард. Аз хатари зер кардани пойи равандае. Аён буд, ки харҷ фаровон шуда. Маълум, ки Ид боис гардида.
Барои аробакашон низ рӯз бобарор. Ҳар дақиқаро ғанимат мешумориданд. Роҳи рафтуояшон роҳи калони сермошинро мемонд. Ҳаракаташон чун мошинҳои ёрии таъҷилӣ. Босуръат. Шитобон.
Мӯйсафеде ароба ба даст омад. Баҳри иҷрои супориши навбатӣ. Барои соҳиб шудан ба чанд тангаи дигар. Бемадор буд. Маълум, ки заифиҳои пирӣ ҳуҷумаш намуда. Аммо тан намедод. Дар қатори ҳамроҳон фурсат аз даст додан намехост. Зани пурбор ӯро садо зад. Пас, ӯ интизори аробакаше будааст. Ин садо барои мӯйсафед чун бонги саодат буд. Шитофт. Зуд дар назди зан ист кард. Зан бо дастон ишора кард. Ба ҳамин маънӣ: Бор кун!
Аробакаш борҳоро ба ароба мегузошт. Дастонаш меларзиданд. Зуд-зуд месулфид. Ба ниқобаш даст мезад. Он тағйири ранг карда буд. Аз бисёр доштан бо дастони нопоку хоколуд. Ниқобро зери лаб мекард. Шояд баровардани нафас душвор буд.
Ароба мошини серборро монд. Самтро муайян намуд. Ба роҳ баромад. Мӯйсафед роҳ мекушод. Барои ҳаракати худ. Аз байни анбӯҳи одамон. Хеле эҳтиёт мекард. Чун садои зан зуд-зуд инро таъкид медошт. Бо вуҷуди ин фалокате мӯйсафедро ранҷ дод. Иллати он тангии даромадгоҳи бозор. Зиёд будани роҳгузарон. Дасти марди шитобкоре ба халтаи меваҳо расид. Чанд шафтолуе рӯи замин парешон шуданд. Зан бо асабият фарёд зад: “ Гуфтам эҳтиёт кунен... Медонен, килояш чанд сомонӣ шудагӣ?
Мӯйсафед дастпӯшҳояшро кашид. Аз тарси он ки меваҳо ифлос нашаванд. Аз зери пойи одамон онҳоро медошт. Аз пушти меваҳои чархзананда медавид. Чун кӯдакон. Чанде аз онҳоро аз зери пой шудан натавонист наҷот диҳад. Борони маломати зан ба рӯяш рехт.
Хатару хавф пушти сар шуд. Билохира расиданд ба охири роҳ. Дар назди мошине ист намуданд. Гаронбаҳо. Бо шишаҳои сиёҳ. Мӯйсафед борҳоро ба пушти мошин гузошт. Акнун сар боло кард. Дастонро ба рӯй кашид. Бо онҳо хастагии чеҳраи пурожангашро гӯё рӯфт. Дар зери нурҳои офтоб ҷабини арақкардааш ҷило медод. Мунтазир буд. Интизори подош. Зан ба вай чанд тангае дароз кард. Чеҳраи чун кӯдак шукуфтаи аробакаш тира шуд. Муздро кам хонд. Заҳматашро зиёд. Аммо садои шикваю хархашаи зан фазоро пур кард: Ин пул барои шумо зиёд асту кам не. Ягон бора безарар нарасониден... Ҳозир ман як дунё чии дигар бояд харам. Ин қадар пул аз куҷо меёбем. Шумоям як раҳм кунен. Ид аст охир...
Мошин басуръат ҳаракат кард. Зуд дур шуд. Аз паси худ чангу ғубори зиёд гузошта. Онҳо гӯё дар қалби аробакаш ҷамъ омаданд. Чеҳрааш ба куллӣ гирифт. Чун ҳавои пургарди фасли пойиз. Ба тангаҳои дасташ назар кард. Норозиёна онҳоро ба ҷайбаш гузошт. Идома дод. Ба ҳаракат. Ба ҷустани имкони нав. Фурсати ёфтани музде ба заҳматҳои кашида. Музде, ки шояд чанд нафаре интизори он аст. Дар хона. Беқаророна. Музде, ки шояд ба он аст вобаста аз гуруснагӣ наҷот ёфтани чанд касе. Музде, ки бо он наметавон чунин нӯшу неъмати фаровон харид. Музде, ки бо он наметавон хонеро оро дод. Музде, ки бо он наметавон худнамоӣ кард. Музде, ки метавон бо он танҳо як ё ду нон ба даст оварду халос.
Хони оростаи он зан шояд шукӯҳи зиёдро гирифт. Меҳмонон қаноатманд гардиданд. Шояд аҳсанаш хонданд. Аммо бар ивази дареғ доштани чанд танга аз як дармондае. Пас, куҷост ҳадафи Ид?
Ин чӣ идест, агар дилҳо меранҷанд, зиёдтар аз дигар рӯзҳо? Чӣ идест, агар дар он санҷида мешавад сатҳи дороии инсонҳо? Чӣ идест, агар чанд рӯз қаблаш ҷойи хушҳолӣ хавотирӣ эҳсос мешавад? Чӣ идест, агар таҷлилаш дабдабаро мехоҳад, на шодии аслро? Чӣ қурбониест, агар ҳанӯз қурбонӣ нашуда нафси саркаши мо. Худхоҳию худбинии мо?
Кош сарфаҳм мерафтем тарзи дурусти таҷлили Идро. Кош ҳамагӣ мӯъминон будем. На бо ҳарф. Балки бо амал.
Эзоҳи худро нависед