Шиносоии одамон тариқи интернет сол то сол ва гуфтан мумкин аст, рӯз то рӯз маъмултару гус-тардатар мегардад. Мо бо иллати норасоии вақт ва баъзан аз боиси танбалию коҳилӣ дар олами воқеӣ бо ҳам муоширати хеле кам дорем. Баъзан ҳавсалаи онро низ надорем, ки ба намуди зоҳирии худ эътибор диҳем, чун тақрибан ҳама муносиботу муоширатамон маҷозӣ сурат мегирад. Дигар шиносоиҳо дар кӯчаву бозор, дар қаҳвахона, истгоҳ, мағоза ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ “аз мӯд рафтааст”. Моро ба ин тарзи ҳаёт кӣ ё чӣ водор сохт? Албатта интернет. Шабакаи бузурге, ки “тори анкабути ҷаҳонӣ”- аш номидаанд. Он имрӯз тамоми паҳлуҳои рӯзгори на танҳо насли наврасу ҷавон, балки насли калонсолро низ бо торҳои бақуввати худ маҳкам печонда гирифтаву мутеи худ намудааст.

Имрӯзҳо ҳама кори дилхоҳро тавассути интернет анҷом додан мумкин аст. Масалан, бо истифода аз веб-сайтҳои гуногун метавон дӯстони зиёде пайдо кард. Барои бархеҳо рушди шабакаҳои иҷтимоӣ ва пайдо кардани дӯстони маҷозӣ дар онҳо (дӯстон, дӯстони дӯстон, дӯстони дӯстони дӯстон...) ба як машғулияти шавқовари рӯзмарра табдил ёфтааст. Агар барои нафаре шуғли дӯстдошта ҷамъоварии ҳар гуна тамғаҳо бошад, барои дигаре чунин машғулият ҷамъоварии ҳарчи бештари дӯстони маҷозист.

“Агар имрӯз интернет ҷойи телефону мукотибот ва дигар воситаҳои алоқаро гирифтааст, ҳеҷ ҷойи бадӣ надорад”, - мегӯяд нафаре. Дуюмӣ бошад, ба он андеша аст, ки муошират бояд воқеӣ бошаду ҳангоми муошират симои ҳамсуҳбат ва эҳсоси ӯро мушоҳида кардан ҳатмист. Сеюмӣ бошад, муоширати телефониро беҳтару мақбултар аз муоширати интернетӣ мешуморад ва ба он далел, ки шунидани садои ҳамсуҳбат, ҳатто аз масофаи дур ҳам бошад, риштаҳои дӯстиро қавӣ нигоҳ медорад.

ШАБАКАҲОИ ИҶТИМОӢ - ВОСИТАИ АСОСИИ АЛОҚА?!

Магар метавон эҳсосотеро, аз қабили изҳори меҳру рафоқату ҳамдилӣ тавассути интернет баён намуд? Ё магар онро ҳар гуна рамзҳо ё ба қавле “лайк”-у “смайлик”-ҳо иваз карда метавонанд? Коршиносон бар он андешаанд, ки гарчанде аксаран ба ин суолҳо посухи инкоркунанда медиҳанд, вале муошират тавассути шабакаҳои иҷтимоиро ҳамчун воситаи асосии алоқа касе наметавонад инкор намояд. Ба ифтихори ин як рӯзеро ихтисос додаву унвон додаанд рӯзи дӯстон ва ҳамасола таҷлил мекунанд. Гарчанде ин иди ғайрирасмӣ бошад ҳам, аммо ба хотири он таъсис дода шудааст, ки дар ин рӯз дӯстон аз ҳоли ҳамдигар огаҳӣ дошта бошанд, муҳим буданро барои ҳамдигар фаромӯш насозанд.

Дар як назарпурсии ширкати “Маii.ru” 57 фоизи пурсидашудагон иброз дошта буданд, ки дар шабакаҳои иҷтимоӣ танҳо он нафаронеро барои қабули дӯстӣ мепазиранд, ки онҳоро мешиносанд ва ё бо эшон робитаҳои ҳамкорӣ доранд. Ҳамзамон, 43 фоизи одамон аз он изҳори боварӣ намудаанд, ки дар интернет метавон бо нафароне шинос шуд, ки дар оянда бо онҳо дӯстони ҳақиқӣ ва хеле наздик шуда метавонед. Тибқи ин назарсанҷӣ ҳатто лағв ва ё аз байн бурдани аккаунт аз шабакаҳои иҷтимоӣ наметавонад садди роҳи дӯстии байни одамон гардад. Аз ин рӯ, 54 фоизи одамон дар робитаи доимии шахсӣ бо дӯстони худ мебошанд. Ҳамчунин, 33 фоизи одамон барои муошират бо дӯстон аз шабакаҳои интернетӣ, аз қабили месенҷерҳо истифода менамоянд.

Бо вуҷуди ҳамаи ин, тақрибан ҳамаи пурсидашудагон дар шабакаҳои иҷтимоӣ ҳамкорони худро ба рӯйхати дӯстонашон дохил намуда буданду 50 фоиз танҳо нафаронеро, ки онҳоро шахсан мешиносанд ва 45 фоиз ҳатто онҳоеро низ, ки намешиносанд.

ДӮСТОНИ МАҶОЗӢ. ОНҲО КИҲОЯНД?

Дар замони рушди бесобиқаи технологияи иттилоотӣ, вақте тақрибан ҳар нафар як ҷузъи ҷудонопазири шабакаҳои телекоммуникатсионӣ маҳсуб меёбад, мавҷудияти шумораи зиёди “дӯстони маҷозӣ” ин меъёр аст.

Дӯстони маҷозӣ - даҳҳо, садҳо ва баъзан ҳазорҳо одамакони дар рӯйхати муштариёнамон буда, ки аксарашонро боре ҳам надидаем ва садояшонро нашунидаем. Моҳияти чунин робита дар чист? Онҳо барои чӣ лозиманд?

Дар аксар мавридҳо назар ё андешаи ҳамсуҳбат бароямон куллан бефарқ аст, чун иттилоъро метавон аз ҳама гуна шабакаҳо ё сомонаҳои мавзуӣ бо истифода аз низоми ҷустуҷӯӣ ба осонӣ ба даст овард. Ва тамоми муошират танҳо ба мубодилаи чанд ҳарфу калимоти бесарунуге табдил меёбад ва он ҳам ба як хотир анҷом дода мешавад: чанд муддат аз эҳсоси танҳоӣ наҷот бахшидани худ.
Одамон як муддат аз олами воқеӣ берун мешаванд ва ворид мешаванд ба олами маҷозӣ. Оламе, ки пур аз эҳсосот асту он ҷо андешаҳоро на калимот, балки ҳар гуна қолабу нақшҳо ва смайликҳо баён месозанд. Ва ҷараён мегирад суҳбатҳои бематну одамон табдил меёбанд ба луъбатаконе дар олами маҷозии худ.

Баъзан ин нафарон шиносоии маҷозиро ба шиносоии воқеӣ табдил медиҳанд, ба шиносоие, ки аксаран шуруъ нашуда, тамом мешавад. Чаро? Чунки он чеҳраҳои маҷозӣ, ки мудом дар муомилаи беобуранги фосилавӣ қарор доранд, баъзан бо чеҳраҳои воқеӣ мутобиқат намекунанд. Одамон чеҳраи ҳамсуҳбатони маҷозии худро месозанд, ҳамон гунае ки дидан мехоҳанд, тасаввур мекунанд. Аммо ҳангоми рӯ ба рӯ шудан бо воқеият на он чизеро мебинанд, ки дидан мехостанд ва ноҷурие эҳсос мекунанд дар узвҳои ҳисси худ. Ва дарк мекунанд, ки на он муҳиту на он нафароне ӯро иҳота намудаанд, ки тасаввураш мекарданду мехостанд.

Чӣ бояд кард, то ин мушкил бартараф шавад? Ба андешаи мутахасиссон роҳи ҳалли ин муаммо хеле осону сода аст. Танҳо коре ки бояд анҷом дод, ин аст, ки доираи дӯстии маҷозиро маҳдуд намоем. Бояд муоширатро, ки ба хотири хушҳолӣ, кайфият ва ҳолати руҳӣ анҷом дода мешавад, қатъ намуд. Кайфияти инсон муътадилиро тақозо мекунад ва аз ин рӯ, муносиботу муоширати орому муътадилро танҳо бо дӯстони воқеӣ метавон дарёфт.

ТАРАФҲОИ МУСБАТУ МАНФӢ

Шиносоии интернетӣ кадом тарафҳои мусбат дорад? Боре ба худ ин суолро додаед? Интернет майдони беҳудудест, ки он ҷо ҳамеша имконияти гузоштану паҳн кардани ҳама гуна иттилоот доир ба шахсият ва ҳам муоширати ниҳонӣ ё беимзо вуҷуд дорад. Ҳар нафар бо хости худ метавонад дар пурсишнома тамоми маълумотро доир ба худ: синну сол, қад, вазн, касбу кор, мавқеи иҷтимоӣ, хислату одатҳо, шуғли дӯстдошта нишон диҳад. Ва агар доир ба худ маълумоти зиёд додан нахоҳед, пас, касе шуморо водор ба ин намекунад. Яъне метавон, бе ягон маълумоти иловагӣ доир ба худ, танҳо муоширати озод намуд. Бартарияти чунин муошират ҳамин аст, ки мо вазифадор нестем, фавран ба суолҳои ҳамсуҳбат ҷавоб диҳем, чун барои андеша кардану баъдан посух додан фурсат зиёд аст.
Илова ба ин, мо дар назди шиносҳои нав ягон хел масъулият надорем. Яъне бо ҳар нафари дилхоҳ, дар ҳар вақту соати дилхоҳ мубодилаи афкор дошта метавонем. Баъзан он нафароне, ки дар кору зиндагӣ доим ҳамроҳамон ҳастанд, на ҳамеша метавонанд ҳамсуҳбатони хубе бошанд.

Доираи васеи муошират ҳамеша ба кас таассуроти тоза мебахшад, баъзан иттилооти наву судманд ва таҷрибаи зиёд ба даст меояд. Мо аз чунин муошират дар ҳар гуна вазъият суде мебардорем. Ҳамчунин бароямон имкони донистани андешаҳое фароҳам меояд, ки мухолифи андешаҳои дигарон ва худи мо низ ҳастанд.

Муоширати маҷозӣ таваккул кардан надорад. Аммо ҳангоми мулоқоти рӯ ба рӯ пешбинӣ кардан душвор аст, ки он бо чӣ меанҷомад. Чун маълум нест, ки ҳамсуҳбати мо чӣ андешаҳо дар сар дорад ва чӣ мехоҳад. Аксаран чунин шиносоиҳо метавонад анҷоми нохубе низ дошта бошад. Дар интернет чунин хавфу хатарҳо вуҷуд надорад. Ҳамчунин, эҳсоси нороҳатие надорем аз он, ки чӣ гуна сару либос дорем ва намуди зоҳириамон чӣ гуна аст, албатта то замони таъин кардани мулоқоти рӯ ба рӯ.

Имкони ҳар лаҳза қатъ кардани гуфтугӯ ва берун шудан аз “онлайн” вуҷуд дорад. Агар чунин рафторамон боиси ранҷиши ягон нафар шиноси маҷозиамон гардад ҳам, боке нест, чун метавонем дигар асло бо ӯ муошират надошта бошем.

Яке аз тарафҳои манфии шиносоиҳои интернетӣ ҳамин аст, ки ҳамсуҳбати мо метавонад хилофи тасаввури мо одами баде ё қаллобу бадхоҳе бошад. Чун аслан маълум нест, ки нафари дар он тарафи экран буда чӣ гуна касе буда метавонад. Ва шояд нафаре низ буда метавонад, ки маҳз ӯ дар ҳолатҳои ногувор моро наҷот дода ё муҳофизат карда метавонад. Вале бо вуҷуди ҳамаи ин, моро мебояд доираи муоширати худро аз рӯи ақлу идрок муаяйн ва интихоб кунем.

Илова ба ин, муоширати мудовими маҷозӣ метавонад робитаи моро бо олами воқеӣ коста гардонад ва ба дамдузду одамгурез шуданамон мусоидат намояд. Аз ин рӯ, маслиҳат он аст, ки баъзан бе ягон алоқаи интернетӣ ба кӯча баромада, бо дӯстону наздикон суҳбатҳои рӯ ба рӯ дошта бошем.

Бо вуҷуди ҳама паҳлуҳои мусбату манфии муоширату шиносоиҳо тавассути интернет, боз ҳам интихоб аз худи мост. Танҳо худи мо метавонем баҳо диҳем, ки кадоме хубтар аст бароямон. Чун интернет имрӯз ҷузъи ҷудонопазири рӯзгори ҳар яки мосту бе он ҳаёти худро тасаввур карда наметавонем. Дар ин ҷо метавон бо нафарони маъруфе низ шиносоӣ пайдо карду риштаҳои дӯстӣ баст, ки дар ҳаёти воқеӣ ин бароямон имконнопазир хоҳад буд. Аммо аз мулоқотҳои “зинда” низ набояд дур шуд, чун маҳз онҳо ба ҳаёти мо рангу тобиши нав мебахшанд.