Ё мо дар соҳаи инноватсия бо бузургтарин ширкатҳо рақобат хоҳем кард

Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамарӯза дар ҳоли рушду нумӯъ ва пешрафт қарор дораду барои тезонидани ин раванд ҳамарӯза ҷавононе пайдо мешаванд, ки кишвари маҳбуби моро дар сатҳи ҷаҳонӣ муаррифӣ менамоянд. Файзуллоҷон Сафаров, олими ҷавон ва номзади илмҳои техникӣ аз зумраи чунин ҷавононе мебошад, ки барои рушди нумӯи кишвар ва ҳифзу гиромидошти арзишу манофеи миллӣ дар сатҳи ҷаҳонӣ саҳми худро гузошта истодааст. Номбурда нақша дорад, бо пиёда сохтани як тарҳи нав - системаи миллии ҷустуҷӯии “Dodaho” Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон муаррифӣ намояд. Дар бораи фаъолияти ин ҷавон ва тарҳи нави ӯ суҳбате доштем, ки фишурдаашро пешкаши хонанда мегардонем.

- Ҳадаф аз таъсиси системаи ҷустуҷӯии “Dodaho” чист?

- Ҳадаф аз таъсиси системаи ҷустуҷӯи ягона дар он аст, ки мо дар интернет то андозае худ-ро муаррифӣ кунем. То имрӯз, на танҳо Тоҷикистон, балки тамоми кишварҳои Осиёи Марказӣ системаи миллии ҷустуҷӯии худро надоранд. Қаблан ба мо донишҷӯён муроҷиат мекарданд ва чунин мегуфтанд, ки мо дилхоҳ маводи лозимаро бо забони модариамон наметавонем пайдо кунем. Мо истиқлолият, забони модарӣ ва муқаддасоти миллии худро дорем, аммо дар асл замон - замони иттилоот аст ва дар дунёи маҷозӣ иттилооти тоҷикиро ба таври муфассалу мӯътамад дарёфт кардан мушкил аст. Мо ба ҳайси як мутахассиси соҳа ба таъсиси системаи ҷустуҷӯи миллии ягона шурӯъ кардем, то ки мардум мутмаин бошанд, ки имрӯз як манобеи мӯътамаде доранд ва метавонанд дилхоҳ иттилоот, хабар ва дигар маълумоти илмиву оммавиро ба забони тоҷикӣ дастрас намоянд.

- Дар системаҳои ҷустории интернетии Google, Yandex ва амсоли инҳо чӣ чизи манфие ба назар расид, ки маҳз системаи мазкурро таъсис додед?

- Манзур ва ҳадафи мо ин нест, ки истифодаи системаи ҷустуҷӯи глобалиро ба мисоли Google ва Yandex аз бозори истифодаи мардуми барорем. Ин як роҳи алтернативӣ аст. Ман қаблан оид ба ҳамин масъалаҳо ва таъсиси чунин системаи ҷустуҷӯӣ дар донишгоҳҳо баромад карда, маърӯза мекардам, аммо аз ҷониби наздикон хуб эътироф карда нашуд. Барои таъсиси чунин системаи ҷустуҷӯӣ пеш аз ҳама аз нозукиҳои он бояд бархӯрдор шуд. Дар баъзе кишварҳо бо сабабҳои гуногун, чи сиёсиву чи иқтисодӣ баъзе ҳолатҳо мешаванд, ки системаҳои ҷусториро мебанданд ва мо инро дар баъзе кишварҳо дидем. Дар ин ҳолатҳо шаҳрвандон наметавонанд, аз ягон намуди сомонаҳо ва системаҳои ҷустуҷӯӣ истифода намоянд. Ин сабаб шуд, ки аз болои тарҳи худ бештар кор кунем.

- Ба фикри шумо аз ҷониби истифодабарандагон ин системаи ҷустуҷӯӣ чӣ гуна баҳогузорӣ хоҳад шуд?

- Имрӯз яке аз пайомадҳои хуб ё хушҳолкунанда ин аст, аксарияти мардуме, ки воқеан илм доранд, нуфузи миллиро мехоҳанд. Аз ҳамин хотир мо мутмаинем, ин тарҳро хуб қабул мекунанд. Вақте телефонҳои мобилиро мекушоем, даҳҳо алтернатива аст ва мизоҷон метавонад, маълумоте, ки дар дигар системаҳои ҷустуҷӯӣ ба мисоли Google ва Yandex дастрас кунанд. Дар ҳолати пайдо накардани маълумоти лозима метавон аз системаи миллии ҷустуҷӯии “Dodaho” маълумотро даст-рас кард. Мақсади мо қолаби истифодабарии мизоҷонро шикастан нест. Пайваста истифода бурдани системаи “Dodaho” дастгирии системаи миллии мо мебошад, аз ҷониби истифодабарандагон.

- Фарқияти асосии система “Dodaho” аз Google ва Yandex дар чист?

- Системаи ҷустуҷӯи миллии “Dodaho” аз системаи ҷустуҷӯи Google ва Yandex куллан фарқ мекунад. Ин нахустин қадамҳои мост. Дар системаи ҷустуҷӯи миллии “Dodaho” зиёда аз 100 млн маълумот, маводҳо ва иттилоотҳо ҷамъоварӣ карда шудааст. Фарқият дар он аст, ки мо на танҳо дар бахши ҷустуҷӯи иттилоот мехоҳем дастболо бошем, балки дар ин тарҳ мақсад дорем, ки модулҳои тарҷумонии худро омода созем. Забони русиро бо забони тоҷикӣ тарҷума кунем. Бо имлои забони тоҷикӣ нисбат ба Google ва Yandex беҳтару хубтар аҳамият диҳем. Зеро ин моли мо ва ихтирои мост. Дар сис-темаи ҷустуҷӯи Google ва Yandex ба ин масъалаҳо кам аҳамият дода мешавад.

- Магар системаи мазкур берун аз кишвар ҳам мавриди истифода қарор хоҳад гирифт ? Агар ҳа, пас ин системаро бо чанд забон метавон истифода бурд?

- Бале, системаи ҷустуҷӯи миллии “Dodaho”-ро на танҳо дар Тоҷикистон, балки берун аз кишвар ҳам метавон истифода бурд. Системаи мазкур дар бозори ҷаҳонӣ дар App Store ва Google Play рӯи кор аст, ки метавон дар телефонҳо насб кард. Шахсоне, ки хориҷ аз кишвар зиндагонӣ мекунанд, метавонанд системаи ҷустуҷӯи миллии “Dodaho”-ро истифода намоянд. Сараввал мо дар система забони миллии тоҷикӣ хати шифоҳӣ, кирилӣ ва форсиро ворид намудаем. Бо забони лотинӣ барои тоҷиктаборони Узбекистон ва дар умум барои минтақаи Осиёи Марказӣ. Маълумотҳоро инчунин бо забонҳои русӣ, англисӣ, хитоӣ ва фаронсавӣ метавон дастрас кард.

- Дар системаи “Dodaho” чӣ ҷиҳати беҳтаре нисбат ба дигар системаҳои ҷустуҷӯӣ гузоштед, ки диққати мизоҷонро ҷалб кунад?

- Мо аслан як системаи ҷустуҷӯи оддӣ таъсис додем, ки оддӣ буданаш диққати мизоҷонро ҷалб менамояд. Ҷиҳати дигараш ин аст, ки ройгон аст. Мизоҷон имконият дорад, ки аз системаи ҷустуҷӯи миллии “Dodaho” ройгон маълумотро дастрас намояд.

- Бо кумаки кӣ ин системаи ҷустуҷӯии миллиро рӯйи кор овардед?

- Барои таъсиси ин система аз ҳеҷ кас кумак напурсидаам. Аз буҷаи оилаамон 21 ҳазор доллари амрикоӣ ва боз 18 ҳазор доллари дигар аз дигар манбаъҳо барои таъсиси ин система сарф намудаам. Барои таъсиси як система на танҳо маблағ, балки пеш аз ҳама дониши мукаммал лозим аст. Барои пешрафт кардан дар соҳаи инноватсия пеш аз ҳама дош-тани дониши баланд ҳатмист.

- Ҳангоми таъсиси “Dodaho” чӣ мушкилиҳо пеш омад?

- Ҳар мушкилие буд, ки паси сар шуд. Мушкилиҳо бисёр буданд, яъне мушкилиҳои пулӣ, молӣ ва зеҳнӣ. Бо кӯшишҳои зиёд ман ин системаро роҳандозӣ намудам.

- Ин идея аз куҷо сарчашма гирифт?

- Ҳар замоне, ки ба ҳайси як олими ҷавон ба системаҳо ҷустуҷӯи ҷаҳонӣ ворид мешудам бениҳоят ғамгин мешудам, ки як ватани обод, пешрафт ва ақидаи замонавӣ дорем ва дорои системаи ҷустуҷӯи миллии худ нестем. Ва ин идея аз он сарчашма гирифт.

- Барои чӣ маҳз “Dodaho” номгузорӣ намудед?

- Оид ба номгузории системаҳои ҷустуҷӯи миллӣ фикру ақидаҳои зиёд намудем. Манобеи миллӣ бо истилоҳи база истилоҳи лотинӣ ва техникӣ аст, ин “Dodaho” мешавад. Аз истилоҳи манобеи мӯътамад гирифта шуда “Dodaho” номгузорӣ кардем. Ин истилоҳи тоҷикӣ ва миллии мост. “Dodaho” ин маънои база мебошад.

- Кай ин системаро расман барои кор фаъол мекунед?

- Системаи ҷустуҷӯи миллии “Dodaho” фасли тобистон расман барои кор фаъол мегардад. Дар дунёи маҷозӣ аллакай системаи мазкур фаъолият дорад. Рӯзи иди Рамазон барои миллат нахустин туҳфаи идонае хоҳем кард. Ба кулли мардум пайомак равон мекунем, ки дар телефонҳояшон ин системаро насб кунанд ва мавриди истифода қарор диҳанд.

Мусоҳиб Таҳмина ЮСУФОВА, коромӯзӣ “ҶТ”