ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 05:43
Барои он ки дар ҳолати вахиме ҳастӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки манфиатеро ба даст биёрӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки эътимоди нафареро ба даст биёрӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки мавриди назари дигарон қарор бигирӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки нафареро хушҳол гардонӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки миёни дигарон ҷойгоҳи хешро пайдо намоӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки мехоҳӣ дигарон дӯсти ту шаванд, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Барои он ки зиндагии ҳақиқӣ дошта бошӣ, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Ва барои он ки фарзанди намуна, волидайни накӯкор ва инсони комил ҳисобандат, ҳаргиз дурӯғ нагӯ. Зеро дурӯғ умри кӯтаҳ дораду нафари дурӯғгӯ яқин аст, ки рӯзе шармсор хоҳад шуд.
Дар ҳаёти имрӯза дар ҳар куҷое нафареро мушоҳида кардан мумкин аст, ки дурӯғ мегӯяд. Дурӯғгӯӣ барои баъзе нафарон ба қавле муд аст. Баъзан вақт ҳолатҳоеро мушоҳида мекунем, ки ҳеҷ ҳоҷати дурӯғ гуфтан нест. Аммо бо вуҷуди ҳамаи ин аз хислати нохуби дурӯғгӯӣ кор мегиранду шояд бе он сухан гуфтанашонро бемаъно меҳисобанд.
Агар ки дар бештари ҳолат ин хислати нохуб аз замони кудакият ибтидо мегираду бо гузашти солҳо дар инсон ба одати зиште бадал мегардад, аммо навгониҳои замони муосир низ дар густариши ин одати ноҷо то андозае ба инсонҳо имкони фарохтаре тақдим намудааст. Барои мисол гӯшии ҳамроҳ. Бисёр дидаем, нафаре ҳангоми ба гӯшии ҳамроҳаш ҷавоб додан, вақте аз ӯ пурсида мешавад, ки ҳоло куҷо қарор дорад, бе ягон сабаб ҷои будаи хешро нодуруст баён мекунад.
Дар хулқу атвори хеш ҳамроҳ сохтани хислати дурӯғгӯӣ ҳеҷ гоҳе ба манфиати инсон набуду нест. Зеро вақте инсон ҳар қадар зиёд дурӯғ гӯяд, ба ҳамон андоза бештар ба дунёи дурӯғин ворид мегардад, ки ин чиз албатта рангинии ҳаёти воқеиро аз байн мебарад. Дар ин росто низ хирадманде гуфтааст, ки дурӯғ мисли барф аст, ҳар чи қадар онро биғелонед, ҳамон андоза бузургтар мешавад. Ин худ маънои онро дорад, ки мудовим дурӯғ гуфтан, шахсро бештар вориди роҳи дурӯғ менамояд, ки аз он раҳо шудан, мушкилу имконнопазир мегардад.
Равоншиносон дурӯғу дурӯғгӯиро аз масъалаҳои бисёр ташвишовар, манфӣ ва нобахшиданӣ медонанд. “Механизми пайдошавии дурӯғгӯӣ дар чист? Чаро дурӯғ дар зиндагии баъзе нафарон мушоҳида мешавад? Ва чаро баъзе нафарон дар ҳаёти муқаррарӣ ҳамин ки ҳолати муносибро ёфтанд, дурӯғ мегӯянд?” аз ҷумлаи саволҳоеанд, ки равоншиносонро нигарон кардааст.
Алиаҳмад Ёраҳмадов, равоншиноси тоҷик яке аз сабабҳои асосии дурӯғгӯиро ноустувории ҳаёти имрӯзаи ҷомеа ва ҷаҳон дониста, мегӯяд: - Вақте инсон табиатан ки қонеъ нашуд, кӯшиш мекунад, ки табиати худро дар муносибатҳои ҷамъиятӣ қонеъ созад. Ана ҳамин қонеъсозии талаботҳои қонеънагардида, боис мешавад, ки организм бо роҳи гуногун хостаҳои худро амалӣ намояд. Ҳар кас ки дараҷаи баланди идоракунӣ, танзими организми худро надорад, барои қонеъ гардонидани нафси хеш аз ҳар гуна восита истифода мебарад. Худи ҳамин аз ҳар восита истифода бурдан, инсонро маҷбур месозад, ки ба роҳи хато ва осони ҳал кардани мушкилотҳо равад. Суоли матраҳ ин аст, ки барои амалӣ сохтани хостаҳои худ роҳи дуруст пайдо мешавад ё не. Ё мешавад, ки инсон пурра рост гӯяд ва ё фарзандони худро бо сухани дуруст тарбия намояд.
Ба назари ин ҳамсуҳбати мо нафароне ҳастанд, ки дар оила бо сухани рост тарбия ёфтаанд. Дурӯғ дар ҳаёти онҳо аҳамияти манфӣ дорад ва кӯшиши зиёд менамоянд, то фарзандони онҳо дурӯғ нагӯянд. Аммо вақте кӯдак ва ё ҷавон ба ҷомеа ворид мешавад, он дурӯғгӯиҳоро дар ҷомеа мебинад ва рафторҳои манфиро аз ҷониби баъзе шахсони калонсол мушоҳида менамояд, эътиқодаш вайрон шуда, тарбияаш дигар мегардад. Ба хулосае меояд, ки зиндагӣ пур аз дурӯғу найрангу ҳамин гуна ҳолатҳо иборат асту халос. Ва худаш низ дар ҳамон самт рафтан мегирад. Аммо ин ҳолат хатост. Барои донистани он ки кадом рафтору амали мо ба худамон таъсири манфӣ мерасонад, дар ин ҷо дараҷаи баланди худшиносӣ нақши бузургро мебозад.
Ҳар амалу ҳаракат ва ё гуфторе, ки аз доираи инсонӣ дур асту оқибат боиси нороҳатии шахс мегардад, бояд аз он парҳез карду роҳи дурустро интихоб намуд. Дар ин ҷо дурӯғгӯӣ истисно набуда, ин хислати нозебро суханварони ҷаҳонӣ танқид намудаву хостори онанд, ки инсон бояд аз он орӣ бошад. Фенелон Франсуа, нависандаи фаронсавӣ вобаста ба дурӯғгӯии баъзе нафарон гуфтааст, “Инсоне, ки дурӯғ мегӯяд, сазовори номи инсон нест”. Танҳо ҳамин гуфта бас аст, то сари ин хислати нохуб тафаккур намоему аз он дурӣ ҷӯем, то сазовори номи инсон бошем.
Тибқи таҳлилҳои илми тиб дурӯғгӯӣ чун дигар бемориҳои равонӣ ибтидо ба таври одӣ оғоз шуда, чун ба мавқеъ дармон нашавад, ба як бемории рӯҳӣ ва хӯи решадор дар ботини шахси мубтало табдил мешавад. Он гоҳ виҷдони инсонӣ дар ин нафарон баробари таъсири он суст ва дар ниҳоят аз байн меравад. Бо ин сабаб дар чунин ашхос дигар ҳеҷ гуна ҳисси танаффуре нисбат ба кардаи хеш боқӣ намемонад ва мафҳуми азоби виҷдон барои онҳо бегона аст.
Модоме, ки хислати мазкур боиси паст гардидани қадру қимати инсон мегардаду виҷдони инсониро ба нобудӣ мебарад, пас ҳеҷ ҷои зарурат надорад, ки дурӯғ гӯему дурӯғгӯ бошем. Зеро ҳамаи кору амал бо роҳи дурусту суханони саҳеҳ ҳал хоҳад шуд. Танҳо иродаи қавию эҳсоси масъулияти баланди инсонӣ кофист, то аз ин одати бад дур бошем.
Назари зерини равоншиноси тоҷик Алиаҳмад Ёраҳмадов ба ин ҳама гуфтаҳо хулосаи мантиқист ва ҳар нафар бояд чунин андеша намояду аз дурӯғу дурӯғгӯӣ дурӣ ҷӯяд: - Бизгор нафаре дурӯғ мегӯяд, гуфтан гирад. Бизгор нафаре кори хато мекунад, кардан гирад. Бизгор нафаре ҳаёти худро эҳтиром намекунад, кардан гирад. Аммо ман, ки аз дараҷаи худшиносӣ бохабар ҳастам, аз дараҷаи муносибатҳои баланди инсоният ки бохабар ҳастам, набояд дар шахсият, рафтор, кор ва муносибати ман дурӯғ ҷой дошта бошад. Чунки оқибати дурӯғу фиреб худ ба ҳолати дурӯғу фиреб афтодан аст. Хоҳед нахоҳед, як рӯз не як рӯз ҳатман шумо ба ҳолати фиребу дурӯғу найранги кардаатон меафтед. Бо ҳолатҳои манфии психологию иҷтимоию иқтисодӣ рӯ ба рӯ мешавад. Аз ин рӯ, инсон бояд кӯшиш намояд, ки воқеӣ бошад. На ба барои дигар кас ба худаш воқеӣ бошад. Барои виҷдони худаш ҳақиқӣ бошад. Ҳамин ростқавливу дур будан аз одати зишти дурӯғгӯӣ ба кору фаъолияти ҳар нафар дар оянда ҳатман таъсири мусбати худро расонида, шахс дар ҷомеа ҷойгоҳи худро пайдо менамояд ва соҳиби зиндагии шоиста мегардад. Пас, бояд дар ҳаёти худ воқеӣ бошем ва дурӯғро ҳаргиз истифода набарем.
Дар ҳаёти имрӯза дар ҳар куҷое нафареро мушоҳида кардан мумкин аст, ки дурӯғ мегӯяд. Дурӯғгӯӣ барои баъзе нафарон ба қавле муд аст. Баъзан вақт ҳолатҳоеро мушоҳида мекунем, ки ҳеҷ ҳоҷати дурӯғ гуфтан нест. Аммо бо вуҷуди ҳамаи ин аз хислати нохуби дурӯғгӯӣ кор мегиранду шояд бе он сухан гуфтанашонро бемаъно меҳисобанд.
Агар ки дар бештари ҳолат ин хислати нохуб аз замони кудакият ибтидо мегираду бо гузашти солҳо дар инсон ба одати зиште бадал мегардад, аммо навгониҳои замони муосир низ дар густариши ин одати ноҷо то андозае ба инсонҳо имкони фарохтаре тақдим намудааст. Барои мисол гӯшии ҳамроҳ. Бисёр дидаем, нафаре ҳангоми ба гӯшии ҳамроҳаш ҷавоб додан, вақте аз ӯ пурсида мешавад, ки ҳоло куҷо қарор дорад, бе ягон сабаб ҷои будаи хешро нодуруст баён мекунад.
Дар хулқу атвори хеш ҳамроҳ сохтани хислати дурӯғгӯӣ ҳеҷ гоҳе ба манфиати инсон набуду нест. Зеро вақте инсон ҳар қадар зиёд дурӯғ гӯяд, ба ҳамон андоза бештар ба дунёи дурӯғин ворид мегардад, ки ин чиз албатта рангинии ҳаёти воқеиро аз байн мебарад. Дар ин росто низ хирадманде гуфтааст, ки дурӯғ мисли барф аст, ҳар чи қадар онро биғелонед, ҳамон андоза бузургтар мешавад. Ин худ маънои онро дорад, ки мудовим дурӯғ гуфтан, шахсро бештар вориди роҳи дурӯғ менамояд, ки аз он раҳо шудан, мушкилу имконнопазир мегардад.
Равоншиносон дурӯғу дурӯғгӯиро аз масъалаҳои бисёр ташвишовар, манфӣ ва нобахшиданӣ медонанд. “Механизми пайдошавии дурӯғгӯӣ дар чист? Чаро дурӯғ дар зиндагии баъзе нафарон мушоҳида мешавад? Ва чаро баъзе нафарон дар ҳаёти муқаррарӣ ҳамин ки ҳолати муносибро ёфтанд, дурӯғ мегӯянд?” аз ҷумлаи саволҳоеанд, ки равоншиносонро нигарон кардааст.
Алиаҳмад Ёраҳмадов, равоншиноси тоҷик яке аз сабабҳои асосии дурӯғгӯиро ноустувории ҳаёти имрӯзаи ҷомеа ва ҷаҳон дониста, мегӯяд: - Вақте инсон табиатан ки қонеъ нашуд, кӯшиш мекунад, ки табиати худро дар муносибатҳои ҷамъиятӣ қонеъ созад. Ана ҳамин қонеъсозии талаботҳои қонеънагардида, боис мешавад, ки организм бо роҳи гуногун хостаҳои худро амалӣ намояд. Ҳар кас ки дараҷаи баланди идоракунӣ, танзими организми худро надорад, барои қонеъ гардонидани нафси хеш аз ҳар гуна восита истифода мебарад. Худи ҳамин аз ҳар восита истифода бурдан, инсонро маҷбур месозад, ки ба роҳи хато ва осони ҳал кардани мушкилотҳо равад. Суоли матраҳ ин аст, ки барои амалӣ сохтани хостаҳои худ роҳи дуруст пайдо мешавад ё не. Ё мешавад, ки инсон пурра рост гӯяд ва ё фарзандони худро бо сухани дуруст тарбия намояд.
Ба назари ин ҳамсуҳбати мо нафароне ҳастанд, ки дар оила бо сухани рост тарбия ёфтаанд. Дурӯғ дар ҳаёти онҳо аҳамияти манфӣ дорад ва кӯшиши зиёд менамоянд, то фарзандони онҳо дурӯғ нагӯянд. Аммо вақте кӯдак ва ё ҷавон ба ҷомеа ворид мешавад, он дурӯғгӯиҳоро дар ҷомеа мебинад ва рафторҳои манфиро аз ҷониби баъзе шахсони калонсол мушоҳида менамояд, эътиқодаш вайрон шуда, тарбияаш дигар мегардад. Ба хулосае меояд, ки зиндагӣ пур аз дурӯғу найрангу ҳамин гуна ҳолатҳо иборат асту халос. Ва худаш низ дар ҳамон самт рафтан мегирад. Аммо ин ҳолат хатост. Барои донистани он ки кадом рафтору амали мо ба худамон таъсири манфӣ мерасонад, дар ин ҷо дараҷаи баланди худшиносӣ нақши бузургро мебозад.
Ҳар амалу ҳаракат ва ё гуфторе, ки аз доираи инсонӣ дур асту оқибат боиси нороҳатии шахс мегардад, бояд аз он парҳез карду роҳи дурустро интихоб намуд. Дар ин ҷо дурӯғгӯӣ истисно набуда, ин хислати нозебро суханварони ҷаҳонӣ танқид намудаву хостори онанд, ки инсон бояд аз он орӣ бошад. Фенелон Франсуа, нависандаи фаронсавӣ вобаста ба дурӯғгӯии баъзе нафарон гуфтааст, “Инсоне, ки дурӯғ мегӯяд, сазовори номи инсон нест”. Танҳо ҳамин гуфта бас аст, то сари ин хислати нохуб тафаккур намоему аз он дурӣ ҷӯем, то сазовори номи инсон бошем.
Тибқи таҳлилҳои илми тиб дурӯғгӯӣ чун дигар бемориҳои равонӣ ибтидо ба таври одӣ оғоз шуда, чун ба мавқеъ дармон нашавад, ба як бемории рӯҳӣ ва хӯи решадор дар ботини шахси мубтало табдил мешавад. Он гоҳ виҷдони инсонӣ дар ин нафарон баробари таъсири он суст ва дар ниҳоят аз байн меравад. Бо ин сабаб дар чунин ашхос дигар ҳеҷ гуна ҳисси танаффуре нисбат ба кардаи хеш боқӣ намемонад ва мафҳуми азоби виҷдон барои онҳо бегона аст.
Модоме, ки хислати мазкур боиси паст гардидани қадру қимати инсон мегардаду виҷдони инсониро ба нобудӣ мебарад, пас ҳеҷ ҷои зарурат надорад, ки дурӯғ гӯему дурӯғгӯ бошем. Зеро ҳамаи кору амал бо роҳи дурусту суханони саҳеҳ ҳал хоҳад шуд. Танҳо иродаи қавию эҳсоси масъулияти баланди инсонӣ кофист, то аз ин одати бад дур бошем.
Назари зерини равоншиноси тоҷик Алиаҳмад Ёраҳмадов ба ин ҳама гуфтаҳо хулосаи мантиқист ва ҳар нафар бояд чунин андеша намояду аз дурӯғу дурӯғгӯӣ дурӣ ҷӯяд: - Бизгор нафаре дурӯғ мегӯяд, гуфтан гирад. Бизгор нафаре кори хато мекунад, кардан гирад. Бизгор нафаре ҳаёти худро эҳтиром намекунад, кардан гирад. Аммо ман, ки аз дараҷаи худшиносӣ бохабар ҳастам, аз дараҷаи муносибатҳои баланди инсоният ки бохабар ҳастам, набояд дар шахсият, рафтор, кор ва муносибати ман дурӯғ ҷой дошта бошад. Чунки оқибати дурӯғу фиреб худ ба ҳолати дурӯғу фиреб афтодан аст. Хоҳед нахоҳед, як рӯз не як рӯз ҳатман шумо ба ҳолати фиребу дурӯғу найранги кардаатон меафтед. Бо ҳолатҳои манфии психологию иҷтимоию иқтисодӣ рӯ ба рӯ мешавад. Аз ин рӯ, инсон бояд кӯшиш намояд, ки воқеӣ бошад. На ба барои дигар кас ба худаш воқеӣ бошад. Барои виҷдони худаш ҳақиқӣ бошад. Ҳамин ростқавливу дур будан аз одати зишти дурӯғгӯӣ ба кору фаъолияти ҳар нафар дар оянда ҳатман таъсири мусбати худро расонида, шахс дар ҷомеа ҷойгоҳи худро пайдо менамояд ва соҳиби зиндагии шоиста мегардад. Пас, бояд дар ҳаёти худ воқеӣ бошем ва дурӯғро ҳаргиз истифода набарем.
Эзоҳи худро нависед