Ё як қатраи заҳр ҳам заҳр аст!

Бо фарорасии фасли тобистон меваву сабзавот фаровон гардида, мавсими захираи маҳсулоти хӯрокворӣ барои фасли зимистон шуруъ мешавад. Дар ин давра хоса бонувони мо хеле сертараддуд мешаванд. Кадбонуҳо аз меваҳои шаҳдбор ва сабзавоти тару тоза анвои гуногуни хӯришҳову шириниҳо омода ва барои зимистон захира менамоянд. Аммо суоле ба миён меояд, ки оё ҳама аз тарзу усулҳои дуруст ва бехатар омода намудани маҳсулот дуруст огаҳӣ доранд? Дар шароити хона омода намудани маҳсулоти ғизоии консервашуда то куҷо метавонад ба саломатии инсон созгор бошад? Ба ин ва чанд суоли дигари мо мутахассисони соҳаи тандурустӣ посух гуфта, аз ҷумла аз риоя нагардидани қоидаҳои коркарду безараргардонӣ ва санитарию гигиенӣ аз ҷониби кадбонуҳо, ки баъзан ба оқибатҳои нохуш низ анҷом меёбанд, изҳори нигаронӣ намуданд.

Онҳо мегӯянд, дар натиҷаи истифодаи маҳсулоти нодуруст ё нокифоя тамизгардидаи дар шароити хона консервашуда, риоя нагардидани шароити нигоҳдории он хатари гирифторшавӣ ба бемории ниҳоят вазнин ва хатарнок, аз қабили ботулизм ба миён меояд. Ботулизм бемориест, ки ба системаи асаб таъсири манфӣ расонида, қобилияти биноӣ, нутқ, фурӯбарӣ ва дигар узвҳои нафаскаширо халалдор месозад. Борҳо мо шоҳиди чунин ҳолатҳое шудаем, ки дар баъзе минтақаҳои кишвар одамон аз истифодаи маҳсулоти сироятёфта, масалан хӯришҳои сабзавотии дар шароити хона консервашуда гирифтори ин бемории хатарнок гардидаанд. Ҳолатҳои фавти одамон низ ба қайд гирифта шудаанд. Маҳсулоти гӯштии сироятёфта низ метавонад сарчашмаи пайдоиши бемории ботулизм гардад. Беш аз ҳама ботулизми ғизоӣ ҳангоми истеъмоли хӯришҳои консервашуда аз маҳсулоти сабзавотии туршиашон паст, аз қабили помидор, бодиринг, боимҷон, лаблабу, нахуди сабз ва занбурӯғҳо, ки нокифоя пухта ва тамиз карда намешаванд, мушоҳида мегардад.

Хастагиву бемадорӣ, сарчархзанӣ, дилбеҳузурӣ, дарди сар, тирашавии пеши чашмон, хушкшавии даҳон, душворшавии фурӯбарӣ ва сухангӯӣ ва фалаҷшавии мушакҳо аз аломатҳои нахустин ва асосии ин беморӣ маҳсуб меёбанд.

Аз ҷониби мутахассисони Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва Ташкилоти ҷаҳонии тандурустӣ дастурамали таълимие таҳия гардидааст, ки тибқи он риояи панҷ усули асосии таъминоти бехатарии маҳсулоти ғизоӣ ҳангоми тайёр намудани хӯришҳои консервашуда тавсия дода шудааст. Инҳо риоя намудани тозагӣ, ҷудо намудани маҳсулоти хом аз пухта, нағз пухтани маҳсулот, дар ҳолати бехатар нигоҳ доштани маҳсулот, истифодаи об ва маҳсулоти хоми бехатар мебошанд. Мутахассисон ҳамчунин ба кӯдакони то яксола додани маҳсулоти консервашудаи дар шароити хона тайёршуда ва асалро тавсия намедиҳанд.

- Вақте ба бехатарии чунин маҳсулот андаке шубҳа дошта бошед ва ё дар ҳолати мушоҳида намудани ин ки сарпӯши зарф варамидаасту ҳангоми кушодани он моеъ бо фишори баланд ҷорӣ мешавад, инчунин бӯйи ғализу нофорам дорад, ҳатто онро начашида, дарҳол партоед, - мегӯяд Зоиршо Ишратов, мутахассиси Хадамоти назорати давлатии санитарию эпидемиологии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии мамлакат. - Зеро як қатраи заҳр ҳам заҳр аст. Токсини ботулинӣ ба бадани одам тавассути ғизои сироятёфта ворид мегардад. Миқдори камтарини токсини ботулинӣ хатарнок ва марговар аст. Вояи миёнаи марговар барои одам 1 микрограм (0,001мг)-ро ташкил медиҳад. Ба бадан ҷабида шудани миқдори 0,001 мг токсин метавонад ба бемории вазнин ва ҳатто марг оварда расонад. Аз маҳсулоти дар шароити хона консервашудае, ки зиёда аз як сол нигоҳ дошта шудааст, истеъмол кардан хатарнок аст. Беҳтар он аст, ки чунин маҳсулотро танҳо дар як мавсим истеъмол намоед. Дар натиҷаи нигоҳдории тӯлонӣ ғизонокии маҳсулот низ кам мегардад.

- Мутаассифона, ҳарсола дар ҳудуди мамлакат ҳодисаҳои заҳролудшавии одамон аз маҳсулоти ғизоӣ, хоса маҳсулоти дар шароити хона консервашуда ба қайд гирифта мешаванд, - гуфт дар суҳбат мутахассиси Хадамоти мазкур Аҳлиддиншо Қандаков. - Қабл аз ҳама занон, ки асосан ба коркарду тайёр намудани маҳсулоти консервашуда дар шароити хона машғул мешаванд, бояд аз тарзу усулҳо ва қоидаҳои оддитарини коркарду тайёр намудани ин маҳсулот хабардор бошанд. Шарти асосӣ ва аввалиндараҷа ҳангоми кор бо маҳсулоти ғизоӣ пеш аз ҳама риоя намудани тозагӣ мебошад. Маҳсулоте, ки истифода мешавад, бояд бо оби тоза дуруст шуста ва аз ҳар гуна ифлосиҳо пок карда шавад. Баъдан он бояд хуб коркард шавад ва хуб пухта шавад, ҳама зарфҳои истифодашаванда низ бояд тоза нигоҳ дошта шаванд ва хуб тамиз карда шаванд. Маҳсулоти консервашуда бояд ҳатман дар ҷои хунук ва ҳавои муътадилдошта нигоҳдорӣ шавад. Ҳангоми риоя нагардидани ҳамин қоидаҳо, ки дар назари аввал хеле одӣ менамоянд, хатари заҳролудшавии аҳли хонавода ва ҳамаи нафароне, ки аз чунин маҳсулоти ғизоӣ истифода менамоянд, ба миён меояд”.

Одатан мардуми мо ба сифат ва муҳлати нигоҳдории ин ё он маҳсулоти аз бозору мағоза харидаи худ кам эътибор медиҳанд. Аксар вақт онҳо ба саросемагӣ роҳ дода, аз маҳсулоти муҳлати истифодааш сипаригашта ва заҳролудшуда истифода намуда, саломатии худ ва аъзои оилаашонро зери хатар мегузоранд.

Мо аксаран дар фасли тобистон шоҳиди он мегардем, ки дар бозору ҷойҳои серодам шахсони алоҳида бе сару либоси махсуси санитарӣ, бе гузаштан аз муоинаи тиббӣ ба фурӯши маҳсулоти хӯрокворӣ, аз қабили нишолло ва дигар маҳсулоти қаннодӣ машғуланд. Ба касе аён нест, ки ин гуна маҳсулот дар куҷо ва дар кадом шароит тайёр карда шудаанд. Ҳол он ки чунин маҳсулот ва маҳсулоти гӯштиву ширӣ низ бояд ҳатман зери назорати доимии мақомоти марбута қарор дошта бошад, то ки ба мардум маводи хушсифат ва безарар пешкаш гардад. Дар хусуси то кадом андоза ба талабот ҷавобгӯ будани чунин маҳсулот А. Қандаков чунин ибрози ақида намуд:

- Албатта, ҳама маҳсулоти ғизоӣ бояд ҳатман бо риояи қоидаҳои санитарӣ-гигиенӣ, қабл аз ҳама гигиенаи шахсӣ, ба фурӯш бароварда шавад ва дар шароити хона низ тартибу қоидаҳои нигоҳдории онҳо ҳатман риоя гарданд. Масалан, дар яхдон дар як ҷо нигоҳ доштани гӯшту шир ва дигар маҳсулоти ғизоӣ мумкин нест. Ду омиле вуҷуд дорад, ки сатҳи афзоиши микробро дар таркиби маҳсулоти ғизоӣ паст мекунад, ки инҳо намак ва қанд мебошанд. Агар меъёри намак ва қанд зиёд шавад, афзоиши микроб кам мегардад. Ин аст, ки ҳодисаҳои заҳролудшавӣ аз маводи қаннодӣ камтар ба мушоҳида мерасад. Дар ин радиф ба шахсоне, ки хӯрдани бодирингҳои дар оби камнамак хобондашударо дӯст медоранд, тавсия дода мешавад, ки чунин маҳсулотро дар ҳолати кушода нигоҳ доранд ва дар муҳлати кӯтоҳ истеъмол намоянд, зеро кам будани намак дар таркиби чунин хӯриш боиси зуд вайроншавии он мегардад. Ҳама маҳсулоти ғизоие, ки барои истеъмол пешбинӣ мешаваду ба фурӯш бароварда мешавад, бояд ҳатман аз ташхиси марказҳои назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ гузаронида шаванд.

Тибқи қонунгузории ҷорӣ кафолати бехатарии маҳсулотро худи истеҳсолкунанда медиҳад. Аммо вақте маҳсулот дар шароити хона тайёр карда мешавад, барои бехатарии он касе кафолат дода наметавонад. Аз ин рӯ, дар шароити кунунӣ, ки истифодаи ғизои солим аз муҳимтарин шартҳои тандурустии мардум ҳисобида мешавад, мутахассисон маҳсулоти дар шароити хона омодашударо ба навъи маҳсулоти носолим дохил намуда, риояи ҳатмии қоидаҳои нигоҳдорӣ ва истифодаи дурусти онҳоро зарур мешуморанд. Ба ақидаи мутахассисон яке аз шартҳои одии риояи бехатарии ғизо ин аст, ки бояд корд ва дигар зарфҳои нигоҳдорандаи ҳар гуна маҳсулот алоҳида бошанд. Масалан, бо як корд дар як вақт реза кардани ҳам нон, ҳам гӯшт ва ҳам сабзавот қатъиян манъ аст. Шустани дастҳо бо собун аз шартҳои муҳимтарини бехатарии ғизо мебошад.

Аслан маҳсулоти консервашуда, ки бори нахуст аз ҷониби ошпази фаронсавӣ Ноколя Франсуа Аппер ихтироъ гардидааст, барои истифода ба муҳлати тӯлонӣ ва барои сабукӣ овардан ба сайёҳон пешбинӣ шуда буд. Аммо имрӯз аз он васеъ истифода мебаранд. Бо дарназардошти кам будани ғизонокии таркиби чунин маҳсулот олимон онро на танҳо дар саноати хӯрокворӣ, балки дар соҳаҳои дигари фаъолияти одамон низ ҳамчун нуқсони ҷиддӣ маънидод намуда, бо меъёри муайян истифода намудани онро тавсия медиҳанд.
Ҳар яки моро мебояд, ки ҳангоми истеъмоли чунин маҳсулоти ғизоӣ эҳтиёткор буда, дар мавриди пайдошавии аломатҳои нахустини беморӣ таъҷилан ба муассисаҳои тиббӣ муроҷиат намоем.