ҶОМЕА
Якшанбе 10 Ноябр 2024 12:24
Мард аз хоб бедор шуда дид, ки ба кор дер монда истодааст. Ба ҳамсараш муроҷиат кард:
- Занак, чаро бедорам накардӣ? Ба кор дер мондам.
Ҳамсараш ҷавоб дод:
- Дидам ки ба роҳат хоб рафтаед, дилам нашуд. Ҳеҷ гап не, писарамон бо мошин бурда мемонад.
- Ҳоло писарамон дар куҷост?
- Дар ҳуҷраи дигар хоб аст.
Мард бо ҳайрат ба занаш нигарист:
- Аҷиб, ӯ чаро дар ин вақт хоб аст? Гӯиё ман барин шабу рӯз кор мекарда бошад. Бедораш кун, то маро бурда расонад.
Зан аз пушти дар чанд маротиба писарашро овоз дод:
- Писарҷон. О писарҷон. Хез, падаратро то ҷои кораш бурда расон. Имрӯз каме дер бедораш кардам, аз кораш дер мондааст.
Писар бошад, бо кибру ғурур аз дохили ҳуҷра ҷавоб гардонд:
- Мемонед каме хоб кунам. Дод зада чӣ мехоҳед?
Модар аз ин муносибати дағали писараш хиҷолат кашида ба назди шавҳар омад:
- Мардак, чӣ мешавад, бо мошини роҳ равед?
Мард ҳайрон шуда, худ ба худ ғуррид: “Охир новақт шуд. То маркази шаҳр аз ин ҷо дигар мошинҳо намераванд. Ба кор бошад, бояд ҳатман равам. Кани худам як бор писрамро гӯям, чӣ мешавад?!”
- Писарҷон, ним соат вақтатро намегирам. Хез писрам маро ба корам бар. Гап мешунавам. Охир бе ин ҳам намешавад. Тамоми зиндагиамон аз рӯи ҳамин кор аст,- гуфт мард.
Овози ҷавон аз дохили ҳуҷра мағрурона баланд шуд:
- Худатон равед. Гӯиё кӯдак бошеду роҳи боғчаро надонед. То кай ман шуморо бурда меорам?
Бо вуҷуди ҳама дуғу пӯписаи писараш мард оромона гуфт:
- Ду соли дигар монд. Намурам баъди он ба нафақа мебароям. Дигар не кор меравам не туро ранҷ медиҳам.
Писар дарро кушода, бо нигоҳи тез ба сӯи падараш нигарист:
-Аллакай баъди ду сол шумо нафақа мебароед? Ин тавр намешавад. Илоҷе ёфта боз ҷое ба кор дароед. Мо аз куҷо пул меёбем?- гуфт бо ғазаби ба худаш хос.
Ин даъфа мард аз суханҳои писараш сахт маъюс гашта, андешамандона аз дар берун шуд: “Ҳамааш айби худам. Чаро эрка калонаш кардам? Дар вақташ падарам мегуфт, ки писарам тарбияро аз хурдӣ шуруъ кун. Ба умеди фардо нашав, ки дер мешавад. Ман бошам, бо виқор мегуфтам, ки ҳоло хурд аст. Бигузор эркагӣ кунад. Ҳамин аст, сазои худписандӣ. Акнун дер шуд. Чӯб ки ғафс шуд, қад карданаш мушкил мегардад.”
Саҳнаи дар боло овардаамон, аз ҳазор якест. Аз ҳамин хотир масъалаи эрка ба воя расонидани фарзандон мавзӯи доғи ҷомеа мебошад. Чунин ҳодисаҳо қариб ҳамарӯза дар хонаҳое, ки фарзандонашон эрка ба воя расидаанд, дида мешавад. Воқеан, ҳар як падару модар нисбати фарзандаш орзуҳои зиёд дорад. Волидон мехоҳанд, ки фарзандонашон бе ягон фишори зиёдатӣ ва гапҳои пасту баланд ба воя расанд. Аммо чӣ кор кунад, ки рафтор ва кирдори онҳо ба фарзандонашон таъсири мусбӣ расонад? Яъне он чизе ки падару модар мехоҳад, ҳамонро ба даст оранд. Дар бисёр ҳолатҳо ин амали волидон баръакси ҳол мешавад. Равонишносон кӯдакро шабеҳи қоғазе мекунанд, ки ҳоло дар он чизе навишта нашудааст. Яъне ҳар амале, ки падару модар ва тарофиён аз худ зоҳир мекунанд, дар майнаи кӯдак сабт мешаванд. Ва эркагӣ ҳам аз синну соли кӯдакӣ сарчашма мегирад. Худи волидон фарзандонашонро дар синни хурдӣ ба эрка шудан одат мекунонанд. Равоншинос Алиаҳмад Ёрмаҳмадов ба он ақидааст, ки тамоми эҳтиёҷоти кӯдакро новобаста аз он ки айни ҳол ба ӯ зарур аст ё не, аввал бояд омӯзем, баъд харидорӣ намоем. Зеро яке аз сабабҳои эрка шудани фарзандон аз ҳад зиёд харидани чизу чора мебошад. Ӯ мегӯяд: “Албатта, талаботи кӯдакҳо ниҳоят зиёд аст. Падару модар ҳам дар навбати худ ба хотири меҳру муҳаббати зиёд нисбати фарзандашон эҳтиёҷоти ӯро аз меъёр зиёд қонеъ мекунанд. Онҳо дарк намекунанд, ки ин раванд оҳиста-оҳиста ба эрка шуданӣ фарзанд бурда мерасонад. Ҳангоми қонеъ кардани талаботи кӯдак падару модар бояд донанд, ки чӣ ба фарзандонашон муҳим чӣ аст, чӣ муҳим нест. Маслан, кӯдак дар мактаб мехонад, ба хотири он ки аз ҳамсинфонаш дар масъалаи дороӣ қафо намонад ба ӯ пул медиҳанд ва ё чизҳоеро мехаранд, ки аслан ба тавони моддии онҳо рост намеояд. Ин корро ба хотири мавқеи кӯдак мекунанд, аммо аз ин бехабар ки ӯ мавқашро аз даст медиҳад. Барои ҳамин падару модар бояд ба ниёзи кӯдак кор кунанд. Аз он зиёд не. Аз лиҳози иқтисод ва ахлоқ бояд таҳлил кунанд ва бубинанд, ки кӯдак ба чӣ эҳтиёҷ дорад”. Ҳар яки мо медонем, ки волидон ҳамеша кӯшиш мекунанд, то фарзандонро шод намоянд. Ба таъбири ба ҷои сала ба фарзандон калла меоранд. Ин проблема аз нодуруст дарк кардани волидон сар мезанад.
Эрка будан аз ҳама ҷиҳат натиҷаи манфӣ медиҳад. Кӯдаки эрка мустақилият ва шахсияти худро аз даст медиҳад. Дигар ӯ худашро ҳамчун шахси устувор дар ҷомеа нишон дода наметавонад. Монаҳое, ки дар зиндагии ӯ ба вуҷуд меоянд, роҳи осон ҳал шудани онро мекобад ва ё аз он мегурезад. Чунки дар вақти кӯдакӣ ӯ дар такя бо дигарон ба воя расидааст. Ба гуфтаи ин равоншинос кӯдаки эрка масъулиятшинос нест. Худро доим вобастаи чизе ё касе медонад. Кӯдаки эрка ҳама чизро тайёр мехоҳад. Дар натиҷа ӯ дар ҷомеа нақш ва мақоми муҳимро соҳиб шуда наметавонад. Баръакс, дар ҷамъият рафторҳои манфиро ба бор меорад.
Равоншиносон барои эрка нашудани фарзанд тарбияро пеш аз ҳама мегузоранд. Чунки аз аввал тарбия ҳаргунае, ки бошад, то ба охир ба ҳамин минвол давом меёбад. Ҳар як амале, ки аз ҷониби волидон ба вуҷуд меояд, ё таъсири мусбӣ ва ё манфӣ дорад. Ва ин ду ҷанба ба фарзанд ҳатман асар мекунад. Барои ҳамин падару модар бояд дарк кунанд, ки ба фарзандашон кадом роҳро нишон дода истодаанд. Ёрмаҳмадов А. изҳор медорад: “Аслан, эркагӣ рафтор нест. Ин реаксияи ҷавобии амали волидон аз ҷониби кӯдак аст. Агар кӯдак донад, ки як нафар пуштибон дорад, ба маънои он ки ҳар коре кунад, ихтиёр дорад. Амалашро аз худаш вобаста намедонад. Яъне, онҳо вобастаи каси дигар ҳастан. Масалан, фарзанд бо касе ҷангу ҷидол кунад, дар андешааш ин аст, ки ӯ ҳимоягар дорад. Ва ҳамин раванд дар ӯ рушд меёбаду минбаъд инро такрор кардан мегирад. Чун медонад, ки рафторҳои манфиро низ иҷро кунад, ба ӯ касе чизе намегӯяд”. Ба ақидаи равоншиносон барои ислоҳи рафтори эркагӣ, ки дар сину соли кӯдакӣ одат шудааст, пеш аз ҳама азм ва иродаи комил лозим аст. Чунки нафари эрка алаккай дар ҳамин вазъият устувор шудааст. Ин ашхос барои ислоҳ шудан бояд якчанд машварати равониро гузаранд. То ҳамон вақте ки ин мушкилиро худашон дарк кунанд. Дар ин ҳолат онҳо метавонанд, ки аз ин вазъият бароянд.
- Занак, чаро бедорам накардӣ? Ба кор дер мондам.
Ҳамсараш ҷавоб дод:
- Дидам ки ба роҳат хоб рафтаед, дилам нашуд. Ҳеҷ гап не, писарамон бо мошин бурда мемонад.
- Ҳоло писарамон дар куҷост?
- Дар ҳуҷраи дигар хоб аст.
Мард бо ҳайрат ба занаш нигарист:
- Аҷиб, ӯ чаро дар ин вақт хоб аст? Гӯиё ман барин шабу рӯз кор мекарда бошад. Бедораш кун, то маро бурда расонад.
Зан аз пушти дар чанд маротиба писарашро овоз дод:
- Писарҷон. О писарҷон. Хез, падаратро то ҷои кораш бурда расон. Имрӯз каме дер бедораш кардам, аз кораш дер мондааст.
Писар бошад, бо кибру ғурур аз дохили ҳуҷра ҷавоб гардонд:
- Мемонед каме хоб кунам. Дод зада чӣ мехоҳед?
Модар аз ин муносибати дағали писараш хиҷолат кашида ба назди шавҳар омад:
- Мардак, чӣ мешавад, бо мошини роҳ равед?
Мард ҳайрон шуда, худ ба худ ғуррид: “Охир новақт шуд. То маркази шаҳр аз ин ҷо дигар мошинҳо намераванд. Ба кор бошад, бояд ҳатман равам. Кани худам як бор писрамро гӯям, чӣ мешавад?!”
- Писарҷон, ним соат вақтатро намегирам. Хез писрам маро ба корам бар. Гап мешунавам. Охир бе ин ҳам намешавад. Тамоми зиндагиамон аз рӯи ҳамин кор аст,- гуфт мард.
Овози ҷавон аз дохили ҳуҷра мағрурона баланд шуд:
- Худатон равед. Гӯиё кӯдак бошеду роҳи боғчаро надонед. То кай ман шуморо бурда меорам?
Бо вуҷуди ҳама дуғу пӯписаи писараш мард оромона гуфт:
- Ду соли дигар монд. Намурам баъди он ба нафақа мебароям. Дигар не кор меравам не туро ранҷ медиҳам.
Писар дарро кушода, бо нигоҳи тез ба сӯи падараш нигарист:
-Аллакай баъди ду сол шумо нафақа мебароед? Ин тавр намешавад. Илоҷе ёфта боз ҷое ба кор дароед. Мо аз куҷо пул меёбем?- гуфт бо ғазаби ба худаш хос.
Ин даъфа мард аз суханҳои писараш сахт маъюс гашта, андешамандона аз дар берун шуд: “Ҳамааш айби худам. Чаро эрка калонаш кардам? Дар вақташ падарам мегуфт, ки писарам тарбияро аз хурдӣ шуруъ кун. Ба умеди фардо нашав, ки дер мешавад. Ман бошам, бо виқор мегуфтам, ки ҳоло хурд аст. Бигузор эркагӣ кунад. Ҳамин аст, сазои худписандӣ. Акнун дер шуд. Чӯб ки ғафс шуд, қад карданаш мушкил мегардад.”
Саҳнаи дар боло овардаамон, аз ҳазор якест. Аз ҳамин хотир масъалаи эрка ба воя расонидани фарзандон мавзӯи доғи ҷомеа мебошад. Чунин ҳодисаҳо қариб ҳамарӯза дар хонаҳое, ки фарзандонашон эрка ба воя расидаанд, дида мешавад. Воқеан, ҳар як падару модар нисбати фарзандаш орзуҳои зиёд дорад. Волидон мехоҳанд, ки фарзандонашон бе ягон фишори зиёдатӣ ва гапҳои пасту баланд ба воя расанд. Аммо чӣ кор кунад, ки рафтор ва кирдори онҳо ба фарзандонашон таъсири мусбӣ расонад? Яъне он чизе ки падару модар мехоҳад, ҳамонро ба даст оранд. Дар бисёр ҳолатҳо ин амали волидон баръакси ҳол мешавад. Равонишносон кӯдакро шабеҳи қоғазе мекунанд, ки ҳоло дар он чизе навишта нашудааст. Яъне ҳар амале, ки падару модар ва тарофиён аз худ зоҳир мекунанд, дар майнаи кӯдак сабт мешаванд. Ва эркагӣ ҳам аз синну соли кӯдакӣ сарчашма мегирад. Худи волидон фарзандонашонро дар синни хурдӣ ба эрка шудан одат мекунонанд. Равоншинос Алиаҳмад Ёрмаҳмадов ба он ақидааст, ки тамоми эҳтиёҷоти кӯдакро новобаста аз он ки айни ҳол ба ӯ зарур аст ё не, аввал бояд омӯзем, баъд харидорӣ намоем. Зеро яке аз сабабҳои эрка шудани фарзандон аз ҳад зиёд харидани чизу чора мебошад. Ӯ мегӯяд: “Албатта, талаботи кӯдакҳо ниҳоят зиёд аст. Падару модар ҳам дар навбати худ ба хотири меҳру муҳаббати зиёд нисбати фарзандашон эҳтиёҷоти ӯро аз меъёр зиёд қонеъ мекунанд. Онҳо дарк намекунанд, ки ин раванд оҳиста-оҳиста ба эрка шуданӣ фарзанд бурда мерасонад. Ҳангоми қонеъ кардани талаботи кӯдак падару модар бояд донанд, ки чӣ ба фарзандонашон муҳим чӣ аст, чӣ муҳим нест. Маслан, кӯдак дар мактаб мехонад, ба хотири он ки аз ҳамсинфонаш дар масъалаи дороӣ қафо намонад ба ӯ пул медиҳанд ва ё чизҳоеро мехаранд, ки аслан ба тавони моддии онҳо рост намеояд. Ин корро ба хотири мавқеи кӯдак мекунанд, аммо аз ин бехабар ки ӯ мавқашро аз даст медиҳад. Барои ҳамин падару модар бояд ба ниёзи кӯдак кор кунанд. Аз он зиёд не. Аз лиҳози иқтисод ва ахлоқ бояд таҳлил кунанд ва бубинанд, ки кӯдак ба чӣ эҳтиёҷ дорад”. Ҳар яки мо медонем, ки волидон ҳамеша кӯшиш мекунанд, то фарзандонро шод намоянд. Ба таъбири ба ҷои сала ба фарзандон калла меоранд. Ин проблема аз нодуруст дарк кардани волидон сар мезанад.
Эрка будан аз ҳама ҷиҳат натиҷаи манфӣ медиҳад. Кӯдаки эрка мустақилият ва шахсияти худро аз даст медиҳад. Дигар ӯ худашро ҳамчун шахси устувор дар ҷомеа нишон дода наметавонад. Монаҳое, ки дар зиндагии ӯ ба вуҷуд меоянд, роҳи осон ҳал шудани онро мекобад ва ё аз он мегурезад. Чунки дар вақти кӯдакӣ ӯ дар такя бо дигарон ба воя расидааст. Ба гуфтаи ин равоншинос кӯдаки эрка масъулиятшинос нест. Худро доим вобастаи чизе ё касе медонад. Кӯдаки эрка ҳама чизро тайёр мехоҳад. Дар натиҷа ӯ дар ҷомеа нақш ва мақоми муҳимро соҳиб шуда наметавонад. Баръакс, дар ҷамъият рафторҳои манфиро ба бор меорад.
Равоншиносон барои эрка нашудани фарзанд тарбияро пеш аз ҳама мегузоранд. Чунки аз аввал тарбия ҳаргунае, ки бошад, то ба охир ба ҳамин минвол давом меёбад. Ҳар як амале, ки аз ҷониби волидон ба вуҷуд меояд, ё таъсири мусбӣ ва ё манфӣ дорад. Ва ин ду ҷанба ба фарзанд ҳатман асар мекунад. Барои ҳамин падару модар бояд дарк кунанд, ки ба фарзандашон кадом роҳро нишон дода истодаанд. Ёрмаҳмадов А. изҳор медорад: “Аслан, эркагӣ рафтор нест. Ин реаксияи ҷавобии амали волидон аз ҷониби кӯдак аст. Агар кӯдак донад, ки як нафар пуштибон дорад, ба маънои он ки ҳар коре кунад, ихтиёр дорад. Амалашро аз худаш вобаста намедонад. Яъне, онҳо вобастаи каси дигар ҳастан. Масалан, фарзанд бо касе ҷангу ҷидол кунад, дар андешааш ин аст, ки ӯ ҳимоягар дорад. Ва ҳамин раванд дар ӯ рушд меёбаду минбаъд инро такрор кардан мегирад. Чун медонад, ки рафторҳои манфиро низ иҷро кунад, ба ӯ касе чизе намегӯяд”. Ба ақидаи равоншиносон барои ислоҳи рафтори эркагӣ, ки дар сину соли кӯдакӣ одат шудааст, пеш аз ҳама азм ва иродаи комил лозим аст. Чунки нафари эрка алаккай дар ҳамин вазъият устувор шудааст. Ин ашхос барои ислоҳ шудан бояд якчанд машварати равониро гузаранд. То ҳамон вақте ки ин мушкилиро худашон дарк кунанд. Дар ин ҳолат онҳо метавонанд, ки аз ин вазъият бароянд.
Эзоҳи худро нависед