Адаб ҳимояву фарҳанг сипар аст. (Анаис Нин, нависандаи фаронсавӣ)

Агар мо пешрафту рушд, ободию бунёдкорӣ, фарҳангу тамаддун, одобу муоширатро дар як давлат баҳо доданӣ бошем, кифоя аст, ки ин ҳамаро дар пойтахти он ҷӯё шавем.

Табиист, ки пойтахт бояд дар ҳама амалҳои созанда, пешгом бошад. Ё ба таври дигар он бояд чун маркази тамаддун шинохта шавад. Ҳамин аст, ки сокини пойтахт будан аз мо қоидаҳои махсусеро талаб мекунад. Шояд барои баъзеҳо шаҳрнишинӣ низ чун як одати маъмулӣ ба шумор равад ва андеша кунанд, ки ҳар нафар метавонад, сокини он бошаду дар он кору фаъолият намояд. Вале агар ба таҳқиқ нигарем, чунин нест. Чун сокини пойтахт будану дар он кору фаъолият кардан аз ҳар шаҳрванд фарҳанги хоси худро талаб мекунад. Ба монанди риояи талаботи санитарӣ, пӯшидани либос, одоби муошират, қоидаҳои зист дар хона ва ғайра.

Пойтахти азизи мо, шаҳри Душанбе маҳз дар даврони соҳибистиқлолии кишвар ободу зебо гардид ва бо чеҳраи нав дар ҷаҳони муосир муаррифӣ гардид. Ҳоло дар шаҳри Душанбе раванди гузариш ба марҳилаи нави шаҳрдорӣ ва шаҳрнишинӣ бомаром ҷараён дорад. Вусъати корҳои ободонию бунёдкорӣ рӯз аз рӯз пойтахтро зебову тоза намуда истодааст. Имрӯзҳо шаҳри Душанбе чун шиносномаи кишварамон дар радифи пешрафтатарин шаҳрҳои ҷаҳон ҳамарӯза меҳмонони гуногунро истиқбол менамояд. Ва ин меҳмонон ҳамарӯза аз фарҳангу тамаддуни мо бархурдор мешаванд. Ин раванд аз ҳар сокини пойтахт тақозо менамояд, ки бо масъулияти баланд дар тозаву озода нигоҳ доштани кӯчаву маҳаллаҳо, гирду атроф таваҷҷуҳи махсус зоҳир намояду фарҳанги волои мо – тоҷиконро ба ҷаҳониён шиносонад.

Мутаассифона, ин ҳама таъкиду дигаргуниҳо барои баъзе аз сокинони пойтахт гӯё дар “гӯши кар азон хондан” бошад, ки бо бефарҳангӣ ва риоя накардани одитарин одоби шаҳрнишинӣ ба зебоиҳои пойтахт костагӣ ворид сохта, ба фарҳанги волои мо латма мезананд. Ба назар мерасад, ки на ҳама дар иҷрои қоидаҳои шаҳрнишинӣ масъулиятшиносанд. Зиёд ба назар мерасад, ки сокинон аз беэҳтиромӣ ба арзишҳои миллӣ, ифлос кардани кӯчаю хиёбонҳо ва майдонҳо, халал расондан ба ҳаракати воситаҳои нақлиёт, дағалию бадмуомилагӣ дар ҷойҳои ҷамъиятӣ, шикастану вайрон кардани таҷҳизоти иншооти навбунёди варзишӣ ва бадтар аз ҳама овехтани либосу палосҳои худ дар сари роҳу пешайвонҳо таъби роҳгузаронро хира месозанд.

Бо вуҷуди таъкидҳои пайваста барои наовехтани либосу палосҳо дар пешайвону сари роҳҳо, мутаассифона, имрӯз зиёд шоҳиди он мешавем ва мебинем, ки баъзе аз сокинон бо ин амалашон бефарҳангии хешро собит месозанд. Ин амали нохуб, ки боиси нигаронии масъулин низ шудааст, хосса аз ҷониби занон амалӣ мешавад. Ба намоиш гузоштани либосҳо дар пешайвони биноҳои истиқоматӣ, ки аз либосҳои таҳпӯш шуруъ шуда, ҳама намудҳои либосҳои дигарро низ дидан мумкин аст, аз он гувоҳӣ медиҳад, ки ин гурӯҳи сокинони шаҳр ҳатто сарфаҳми хушк кардани либоси хешро намераванд, пас куҷо аз риояи қоидаву одоби шарнишинӣ ҳарф занем. Ё овехтани палосҳо дар биноҳои баландошёна, бо ҳама гарду чанги солҳо ҷамъ карда. Агар ин рафтор дар аввал ба назар бад намояд, аз лиҳози гигиенӣ низ ба мардум зарари калон мерасонад.

Пойтахт хонаи ҳамаи мост. Ободу тоза нигоҳ доштани он вазифаи якоякамон мебошад. Барои тамоман нест кардани одатҳои бад, саҳми аҳли ҷомеа ногузир аст. Ҳар норасоӣ ва чизи баде, ки дар назди манзил ва кӯча ба назар мерасад, пайи ислоҳаш кӯшем. Фаромӯш насозем, ки меҳмонони хориҷӣ ва дар маҷмуъ ҷаҳониён ободию тозагии пойтахтро марбут ба фарҳангу тамаддуни мо медонанд. Моро мебояд, бо одобу рафтори шоиста ва риояи фарҳанги баланди шаҳрнишинӣ дар арсаи байналмилалӣ ба сифати миллате худро муаррифӣ намоем, ки ҷаҳониён аз мо чун намуна ёд кунанд. Зимнан, агар ин раванд идома ёбад, пас онҳо дар бораи мо, миллате, ки аҷдодонамон шаҳрнишин ва эъморгари бузургтарин шаҳрҳо ба ҳисоб мерафтанд, чӣ фикр мекарда бошанд?