ҶОМЕА
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 09:20
8768
БА ОЗМУНИ "ҶТ"

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз соҳибистиқлолӣ ҳодисаҳои гуногун рух доданд, ки онҳоро шартан ба ду гурӯҳ ҷудо намудан мумкин аст: амалҳое, ки монеаи таҳким бахшидани Истиқлолият ва амалҳое, ки баҳри таҳким бахшидани Истиқлоли кишвар хизмат намудаанд.

Беҳтарин ва муҳимтарин амал баҳри таҳкими Истиқлолияти кишвар 16-уми ноябри соли 1992 дар Қасри Арбоби шаҳри Хуҷанди бостонӣ баргузор гардидани Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Ин иҷлосия ва асноди ҳуқуқии он дар ҳифзи давлатдории миллӣ ва инкишофи ниҳодҳои демократӣ дар Тоҷикистон нақши муайянкунанда бозид.
Дар он шабу рӯз роҳбарияти нави Тоҷикистон пас аз омӯзиш ва таҳлили ҳамаҷонибаи вазъият бо мақсади раҳоии кишвар аз буҳрони сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ кори мақсадноку самароварро оғоз кард. Дар пеш вазифаҳои гуногун гузошта шуда буданд, ки яке аз онҳо такмил додани қонунгузории миллӣ ба ҳисоб мерафт. Иҷлосияи XVI дар таърихи ҳалқи тоҷик ҳамчун гардиши куллӣ ба сӯйи хотима бахшидан ба ҷанги бародаркуш, пойдории миллати тоҷик, шаклдиҳии давлати ҳуқуқбунёд, демократӣ ва дунявӣ ворид шуд.

Ибтидои солҳои 90-уми асри XX буҳрони шадиди сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ давлати пуриқтидор ва абарқудрати Иттиҳоди Шӯравиро фалаҷ сохта, аз байн бурд. Дар пайи он ҷумҳуриҳои иттифоқ соҳибистиқлолии худро эълон намуда, истиқлолият ба даст оварданд. Ҷумҳурии Тоҷикистон низ 9 сентябри соли 1991 Истиқлолияти давлатиашро эълон намуд. Эътироф ва ба расмият шинохтани ҷумҳурии соҳибистиқлоли мо оғоз ёфт. Дар зарфи як соли соҳибистиқлолӣ Тоҷикистон аз тарафи 58 давлати дунё ба расмият шинохта шуда, бо ин давлатҳо робитаҳои дипломатӣ барқарор гардид. Эълони истиқлолият заминаи сиёсӣ ва ҳуқуқиро барои шомил шудан, ба созмонҳои байналхалқӣ фароҳам сохт. Ҷумҳурии Тоҷикистон 2 марти соли 1992 ба Созмони Миллали Муттаҳид, 26 феврали соли 1992 ба Созмони Амниятӣ ва Ҳамкории Аврупо, 1 декабри соли 1992 ба Созмони конфронси исломӣ ва ғайра шомил шуд.

Ҷумҳурии тозабунёди мо дере нагузашта, дучори буҳрони шадиди сиёсӣ гардид, ки он кишвари моро ба гирдоби ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ кашид. Сабаби сар задани ҷанги шаҳрвандӣ дар ҷумҳурӣ хеле зиёданд. Дар кӯтоҳтарин фурсат ҳазорҳо нафар хонабардӯшу фирорӣ ва ҳазорҳо тан кушта шуданд. Хатари парокандашавии давлат ва миллат ба миён омад. Сохторҳои давлатӣ пурра фалаҷ гардида буданд. Ягона сохторе, ки метавонист, вазъияти мураккаби сиёсӣ ва иҷтимоиро баррасӣ ва ҳаллу фасл намояд, Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб мерафт. Фақат Шӯрои Олӣ чун органи олии намояндагӣ ва қонунгузор бояд масъулияти азимро ба дӯш гирифта, роҳи ҳалли муноқишаҳои сиёсиро пайдо мекард. Ва бо тақозои халқ ва иродаи аксари вакилони мардумӣ қарор қабул гардид, ки барои ҳалли масъалаҳои доғи рӯз Иҷлосияи Шӯрои Олӣ даъват карда шавад. Азбаски дар пойтахти мамлакат шаҳри Душанбе сохторҳои давлатӣ пурра фалаҷ гардида, таъмини амният имконнопазир буд, тасмим гирифта шуд, ки иҷлосия дар шаҳри Хуҷанд доир карда шавад. Дар чунин вазъияти муташанниҷ 16 ноябри соли 1992 дар қасри Арбоби шаҳри Хучанд Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ бо иштироки 197 вакилони халқӣ ба кори худ шурӯъ кард.

Даъвати иҷлосия худ иқдоми хеле оқилона ва хирадмандона буд, ки аз фарҳанги олӣ ва хиради азалии мардуми тоҷик сарчашма мегирифт. Дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ 23 масъалаи ҳаётан муҳими сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ мавриди муҳокима қарор гирифт. Масъалаи асосии иҷлосия ба эътидол овардани вазъи сиёсии ҷумҳурӣ буд, ки он бояд аз интихоби роҳбарият ва ҳукумати нави ҷумҳурӣ оғоз меёфт. Зеро роҳбарияти вақти сиёсӣ қудрати идора кардани мамлакатро надошт ва ҳукумат фалаҷ шуда буд.

Баъди муҳокимаи гузориши раиси вақти Шӯрои Олӣ А. Искандаров оид ба вазъи сиёсии кишвар масъалаи интихоби раиси нави Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рӯзномаи ҷаласа ворид карда шуд. Ба мақоми Раиси Шӯрои Олӣ номзадии вакили мардумӣ Эмомалӣ Раҳмон пешбарӣ карда шуд. Дар натиҷаи овоздиҳии пинҳонӣ Эмомалӣ Раҳмон Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид. Ба тарафдории ӯ аз 197 вакил 186 нафар овоз доданд. Натиҷаи овоздиҳӣ аз он шаҳодат медод, ки халқи Тоҷикистон дар марҳилаи наву тақдирсоз симои роҳбари худро дар шахсияте медид, ки он бевосита аз байни халқ дар шароити ҳассос фаъолияти пурмасъулиятро ба дӯш гирифта тавонад. Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун вакили ҳалқ ҳамеша бо ҳақталошӣ, ростгӯӣ, серталабӣ ба худ ва дигарон дар ҳамаи иҷлосияҳои Шӯрои Олӣ нақши назаррас мебозид ва интихоби ӯ ба мақоми олии сарвари давлат натиҷаи мантиқии фаъолияти ҷамъиятии худи ӯ буд. Дар суханронии аввалини худ Эмомалӣ Раҳмон гуфтанд: “...Ман кори худ-ро аз сулҳ сар хоҳам кард. Ман тарафдори давлати демократӣ ва ҳуқуқбунёд мебошам. Мо бояд ҳама ёру бародар бошем, то ки вазъиятро ором намоем”. Ин садоқату самимият, ки аз суханҳои ӯ шунида шуд, дар дили мардум тухми умед ва боварӣ ба фардоро пошид.

Аз рӯзи аввалини интихоб ба мақоми олии Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон ҳалли масъалаҳои ҳаётан муҳим, яъне хомӯш сохтани ҷанги бародаркуш, эҷод намудани фазои боэътимоду ҳамзистӣ дар ҷомеа, баргардонидани гурезаҳои иҷборӣ, азнавсозии низоми давлатдорӣ, таъмини рушди босуботи иқтисодиву иҷтимоӣ, дарёфти ҷойгоҳи муносиб дар арсаи байналхалқиро мароми асосии ҳукумати нав эълон намуд. Бо назардошти вазъи сиёсӣ ва бо мақсади таъмини суботи сиёсӣ иҷлосия қарори дахлдор қабул намуда, аз шакли идораи президентӣ даст кашида, бо ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сохти парламентиро дар ҷумҳурӣ ҷорӣ намуд. Тибқи он ваколатҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба дӯши Раиси Шӯрои Олӣ вогузор карда шуда, Раиси Шӯрои Олӣ сарвари давлат ҳисобида мешуд. Ҳамчунин дар иҷлосия раисони кумита ва комиссияҳои Шӯрои Олӣ, Раиси Шӯрои вазирон ва аъзои Ҳукумат аз нав интихоб карда шуданд. Дар иҷлосия Қонун “Дар бораи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ва низомномаи Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қабул гардиданд. Масъалаҳои баргардонидани гурезаҳо ва таъмини онҳо бо манзили зист, авфи иштирокдорони муқовиматҳои ҳарбӣ ва сиёсӣ аз масоили дигари муҳими иҷлосия маҳсуб мегардиданд. Дар маҷмӯъ, Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ 74 қонуну қарор ва фармонро ба тасвиб расонид, ки ба таҳкими пояҳои давлатдорӣ, инкишофи сохторҳои демократӣ, таҳкими ризоияти ҷомеа ва ваҳдати миллӣ замина гузошта, эътимоду боварии мардуми Тоҷикистон ва ҷомеаи ҷаҳониро ба вуҷуд овард.
Дар маҷмӯъ Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ тадбирҳои муҳими сарнавиштсози зеринро анҷом дод:
- роҳбарияти нави сиёсии мамлакатро таҳти сарварии Эмомалӣ Раҳмон интихоб намуд;
- сохтори конститутсиониро дар мамлакат барқарор сохт;
- хатари пош хӯрдани Ҷумҳурии Тоҷикистон ва парокандагии миллат-ро пешгирӣ намуд;
- тадбирҳои мукаммали аз буҳрони сиёсӣ, иқтисодӣ, фарҳангӣ ва маънавӣ баровардани ҷомеаро ба миён гузошт;
- самтҳои асосии сиёсати дохилии мамлакатро муайян намуд;
- мавқеи байналмилалӣ ва сиёсати хориҷии кишварро муайян сохта, барои ҳамкориҳои судманд бо кишварҳои ҷаҳон роҳ кушод.

Аз баргузории Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 30 сол сипарӣ мегардад. Дар ин муддат ҷумҳурӣ ба дастовардҳои бузурги сиёсӣ ноил гардид. Дастовардҳои халқи тоҷик обрӯ ва эътибори Тоҷикистонро дар арсаи байналхалқӣ ба маротиб афзуд. Бунёди неругоҳҳои азим, корхонаҳо, нақбҳо, муассисаҳои гуногуни таълимӣ, таъмиру азнавсозии хатҳои интиқоли барқ, роҳҳо, пулҳо ва ғайра намунаи музаффариятҳои соҳаи иқтисодии кишвар дар ин солҳост. Тоҷикистон чор ҳадафи асосиро баъди Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ пеш гирифт, ки инҳо таъмини истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ, ҳифзи амнияти озуқаворӣ ва саноатикунонии босуръати кишвар буда, марҳила ба марҳила дар иҷрои он муваффақ мегардад.

Баъди баргузории иҷлосияи мазкур дар як муддати кӯтоҳ дар ҳамаи шаҳру ноҳияҳо мақомоти Кумитаи давлатии амнияти миллӣ ва милитсия аз нав созмон ёфта, садҳо ҷавонони ватандӯст ба кори ин мақомот сафарбар гардиданд. Раёсати Шӯрои Олӣ ва Шӯрои Вазирон бо дарназардошти беҳбудӣ бахшидан ба зиндагии аҳли ҷомеа як силсила қарору фармонҳо қабул кард.

Солҳо мегузаранд, аммо аҳамияти таърихӣ ва тақдирсози Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ дар таърихи халқи мо абадан боқӣ хоҳад монд.

Мижгона АКРАМОВА,
донишҷӯи ДДҲБСТ

Эзоҳи худро нависед



Рамзҳо дар расм