Инак аз таъсиси аввалин иттиҳодияи ҷавонони даврони соҳибистиқлолии кишвар Иттифоқи ҷавонони Тоҷикистон 30 сол пур мешавад. Ва мусаллам аст, ки дар ин 30 сол ИҶТ ба як қатор дастовардҳо ноил шудаву ҳамзамон мушкилоти зиёдеро пушти сар кардааст. Мо дар фароварди ин 30 соли пурифтихор бо аввалин раиси ИҶТ профессор Нуралӣ Қурбонов, ки ҳоло дар Русия ҳаёт ба сар мебарад ва мушовири ректори Донишгоҳи давлатии иктишофи геологии Россия аст, ҳамсуҳбат шудем, ки фишурдаи он пешкаши хонанда мегардад.

- Устод, саволи аввали мо марбут аст ба дарки маънавии шумо аз ИҶТ. Аз нигоҳи насле, ки бунёдгузори Иттифоқи ҷавонони Тоҷикистон буданд, ин Иттифоқ чӣ буд?

- Иттифоқи ҷавонони Тоҷикистон. Ин ном барои ҷавонони насли мо ва солҳои аввали соҳибистиқлолӣ на танҳо ошност, балки ин ду насл ба он ишқ меварзанду ҷавониҳои худро бидуни ин иттиҳодия ғайри қобили тасаввур медонанд. Инро дар суҳбати намояндагони он насл, ки имрӯзҳо раҳбару раҳнамову раҳкушои насли ҷавони кишваранд, метавонед ба хубӣ эҳсос кунед. Иттифоқи ҷавонон ишқ буд, умед буд ва барои насли мо ҳамчун хонаи дуввум хизмат мекард. Ҷавононро ба баландтарин қуллаҳо мерасонд. Истеъдодҳоро парвариш мекард. Ва дар сохтусози ҷавонон нақши калидӣ дошт.

- Аз таъсиси ИҶТ чӣ хотираҳо доред?

- Замоне, ки Иттиҳоди Шӯравӣ барҳам хӯрду Кумитаи марказии умумииттифоқии комсомолӣ аз байн рафт ва ҷумҳуриҳои собиқи он мустақалияти худро эълон карданд, барои ҷавонони Тоҷикистон, ки то он замон зери як иттиҳодия ҷамъ меомаданд, зарурати ташкили як созмони умумиҷумҳуриявӣ ба миён омада буд. Зеро Иттифоқи комсомолони Тоҷикистон дар замони худ аз бартариятҳои зиёде бархӯрдор буд ва дар тасмимҳои бузурги сиёсиву иқтисодиву иҷтимоӣ, ҷавонон ба воситаи соз-мони худ нақш ва таъсири амиқ мегузоштанд. Ҷавонон ин холигиро эҳсос карда буданд ва бояд дар як меҳвар ҷамъ меомаданд. Ман, ки он замон котиби аввали Кумитаи марказии комсомоли Тоҷикистон будам, дар якҷоягӣ бо кумитаҳои шаҳриву вилоятӣ ва ноҳиявӣ барои тасъсиси чунин як созмон Анҷуман даъват кардем. Дар ин анҷумани таърихӣ, ки 12 октябри соли 1991 сурат гирифта буд, аз тамоми навоҳии мамлакат ҷавонон ҷамъ омаданд ва дар он якдилона ИҶТ-ро таъсис додем. Ва дар ин Анҷуман вакилон маро ба ҳайси раиси ИҶТ интихоб карданд.

- Оё ИҶТ тавонист ҷойгузини ЛКСМ Т шавад?

- Ин иттифоқ дар ҳақиқат тавонист то ҷое ҷойгузини Созмони комсомолӣ гардад ва корҳои созандаву мондагорро анҷом диҳад. Мисоли равшани он, пас аз се соли таъсис ба мансаби Президенти кишвар интихоб шудани номзади пешниҳоднамудааш - Эмомалӣ Раҳмон аст. Бубинед, ҳамагӣ дар се соли фаъолият Иттифоқ тавонист ҳам боварии мардумро ба даст орад ва ҳам нуктасанҷона номзадеро ба Интихоботи президентӣ пешбарӣ кунад, ки оянда тавонад муаррифгари Тоҷикистони азиз гардад.

Аз нигоҳи дигар, вазифаҳое, ки дар он замони душвор бар дӯши ИҶТ гузошта шуда буд, бо сарбаландӣ иҷро намуд. Бо такя ба Конститутсияи кишвар ва дигар қонунҳои амалкунанда ин созмон тавонист, чун созмони мустақил амал кунад ва дар душвортарин лаҳзаҳову мураккабтарин вазъиятҳо дар паҳлуи халқ истад ва ба ягон созмону ҳаракат гаравиш пайдо накунад. Инчунин бо пуштибонӣ аз сохти конститутсионии мамлакат ин ташкилот ҷавононро муттаҳид мекард ва дар меҳвари худ нигоҳ медошт.

- Дар Маромномаи ин Иттифоқ, ки соли 1993 нашр шудааст, омадааст, ки ИҶТ аз ягон идеология ва ҳизби сиёсӣ вобаста нест, дар шаклҳои мухталиф бо сохторҳои давлативу ҷамъиятӣ ҳизбу ҳаракатҳои сиёсӣ, аз ҷумла созмонҳои хориҷии ҷавонон аз рӯи принсипи умумияти мақсадҳо ҳамкорӣ мекунад. Пас дар ин ҳолат метавонем гӯем, ки ИҶТ дар пиёда сохтани идеологияи давлатӣ нақш надошт ё надорад?

- Ин ҳеҷ мумкин нест. ИҶТ махсусан дар ҳамин бахш саҳми сазовор гузоштааст. Хосатан замоне, ки бояд идеологияи давлатӣ пиёда мешуд, саҳми боризи ин созмон ба хубӣ мушоҳида мегашт. Он дар таҳкими сохти конститутсионии кишвар қадам ба қадам дар паҳлуи Ҳукумат буд.

- Мо низ ба ҳамин хотир ин суолро кардем. Зеро ҳеҷ ҷои пӯшидан надорад, ки ИҶТ барои пиёда кардани идеологияи давлатдорӣ таъсису созмон дода шуда буд. Ва ин банди Маромнома оё аъзои онро ба нофаҳмӣ намебурд?

- Не. Зеро ин банди Маромнома, ки банда ҳам дар таҳияи он нақш доштам, танҳо ба он хотире буд, ки он замон бисёрҳизбӣ дар сатҳи аъло буд ва имкони он ҳам вуҷуд дошт, ки Созмони ҷавонони кишвар ба ягон гаравиш пайдо кунад. Махсусан ба ҳамин хотир ин банд ҷо дода шуда буд.

- Дар ҳуҷҷати болозикр омада буд, ки яке аз вазифаҳои асосии ИҶТ муттаҳид кардани азҳоби сиёсӣ ва дигар иттиҳодияҳоест, ки мақсадашон мустаҳкам кардани соҳибистиқлолии кишвар аст. Аммо чӣ гунае ба ҳамагон маълум аст, Иттифоқ ба ин мароми худ нарасид. Ин нокомии иттифоқро дар чӣ мебинед?

-Нооромӣ чӣ таъриф дорад, ҳама медонад. Ва ИҶТ, ки ташкилоти ҷамъиятӣ буду аз ҳисоби аъзоҳақӣ фаъолият мекард, дар давраи нооромиҳо ба мушкилоти зиёди моливу кадрӣ мувоҷҷеҳ шуд. Ва дар ин ҳолат натанҳо ин маром, балки бисёр орзуҳои аъзои Иттифоқ ҷомаи амал напӯшид.

- Шумо шахсан ба таври бояд чашмрас набудани фаъолияти Созмонро дар солҳои баъдӣ ба чӣ вобаста медонед?

- Ба назари ман сабаби камрангии фаъолияти ин созмон ба кашмакашҳои ҷанги дохилӣ ва аз таваҷҷуҳи худи ҷавонон дур мондани он мебошад. Зеро объекти асосии ин созмон худи ҷавононанд ва зинданигаҳдорандаи он низ.

Шояд сабаби дигараш, таъсиси сохтори давлатии кор бо ҷавонон дар назди Ҳукумат ба камрангии фаъолияти ин созмон таъсири худ-ро расонда бошад. Чунки аксари вазифаҳое, ки бар дӯши ИҶТ буд, имрӯзҳо ин ниҳоди давлатӣ онро ба сомон мерасонад.

Лекин ин маънои онро надорад, ки мо аз таъсиси як ниҳоди давлатӣ истиқбол нагирем. Иқдоми таъсиси Кумитаи кор бо ҷавонон, ки бевосита аз ҷониби Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон гирифта шудааст, бисёр ташаббуси шоиставу боиси дастгирист.

- Дар ҳолате, ки як сохтори давлатӣ вазифаҳои як созмонро метавонад ба хубӣ ба анҷом расонад, оё намешавад сари мавзӯи барҳам додани он фикр кунем?

- Ба ҳеҷ ваҷҳ ман тарафдори аз байн рафтани ин созмон нес-там. Ва ба ҳар қиммате бояд он ҳифз ва нигоҳ дошта шавад. Ва бояд он ҳамчун як созмони сиёсии ҷавонон амал кунад. Бояд дар бартараф кардани мушкилоти муҳими давлатӣ ИҶТ нақш дошта бошад. Ва ман аминам, ки дар ҳолати ба таври бояд амал кардан, ин ташкилот дар созандагиҳои кишвар метавонад, нақши созгор гузорад.

- Барои ҷоннок гардидани кори ин ташкилот чӣ пешниҳодҳо доред?

- ИҶТ бояд ҳамчун як иттиҳодияи ёрирасон дар назди Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиш хизмат кунад. Бояд сафи он аз ҳисоби хонандагони мактабҳо, донишҷӯёни коллеҷу донишкадаву донишгоҳҳо, кормандони ҷавони корхонаҳо ва умуман тамоми ҷавонони касбу кори гуногуни мамлакат пур бошад. Хушбахтона, як-якуним соли охир мо ин чизро мушоҳида карда истодаем ва кормандони марказии ИҶТ барои он талош карда истодаанд. Дар ин баробар бояд аз ҳар як узви он ҳаққи аъзогӣ ситонида шавад. Танҳо дар ин ҳол метавонад, сухани созмон таъсиргузор буда, дар ҳалли мушкилоту проблемаҳои ҷойдошта нақши сазовор гузорад.

- Назари Шумо дар мавриди дигар созмону ташкилотҳои марбути ҷавонон, ки имрӯз дар Тоҷикистон амал мекунанд, чӣ гуна аст?

- Ҳар ташкилоту созмоне, ки марбути ҷавонон аст, бояд дар ҷомеа пешгому пешқадам бошад. Агар дар мисоли Тоҷикистон гирем, бояд ҳар як тасмими Пешвои миллатро ки барои беҳбудии зиндагии аҳли кишвар нигаронида шудааст, созмонҳои ҷавонон пешгоми ҳалли онҳо бошанд.

Ва зимнан бояд дигар ташкилотҳои кор бо ҷавонон, дар мисоли “Пайравони Пешвои миллат” ва амсоли ин дар ҳамбастагӣ бо ИҶТ кори худро ба роҳ монанд ва зери парчами Иттифоқ баромад кунанд.

- Ба фаъолияти имрӯзаи ИҶТ чӣ гуна баҳо медиҳед ва умеду орзуҳоятон дар фароварди 30 соли фаъолияти он чист?

- Ман ба худам он ҳаққеро намедиҳам, ки ба фаъолияти имрӯзаи ин Иттифоқ баҳо диҳам, аммо умед ва орзу дорам, ки ин иттиҳодияи ҷавонон дар ҷомеа нақш ва ҷойгоҳи худро дошта бошад. Он тавонад умедгоҳ ё хонаи умеди ҷавонони кишвар гардад. Орзу дорам, ки ҷавонони кишвар ба ин Иттифоқ ишқ варзанду ба некиҳо бирасанд. Ва Худо карда бошад, ки садсолаҳои дигар ҷавонон ба ин Иттифоқ ва Иттифоқ ба ҷавонон хизмат кунад.