ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 02:47
Дар замони имрӯз яке аз мушкилоти асосии забон тарзи дурусту нодуруст навиштани калимаҳо ба шумор меравад, ки пайваста перомуни ин масъала, чи дар матбуоти даврӣ ва чи дар шабакаҳои иҷтимоӣ, баҳсҳои гарм сурат мегиранд. Иддае агар ба ин назар бошанд, ки баҳсҳои марбут ба забон набояд ҷиддӣ гирифта шаванду дар мавридашон бисёр фикр накунем, иддае дигар, махсусан забоншиносону аҳли адаб ҳал гаштани проблемаҳои марбути забонро ҷиддӣ мегиранд ва барои тоза нигоҳ доштани забон талошҳо ва пешниҳодҳои мушаххас менамоянд.
Дар ҳамин замина зимни нишасти матбуотии Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Олимҷон Муҳам-мадҷонзода, роҳбари ин ниҳод гуфт, барои танзим ва бехато навиштан онҳо тасмим доранд, ба зудиҳо як барнома таҳия кунанд. Ӯ бо итминон зикр кард, ки ин барнома аз ғалатнависӣ моро ба дурустнависӣ роҳнамоӣ мекунад.
Вобаста ба барномаи мазкур мо бо Раҳим Зулфониён, сардори шуъбаи истилоҳоти Кумитаи забон ва истилоҳот суҳбате доштем, ки фишурдаи онро пешкаши шумо мегардонем.
- Дар ибтидои суҳбат мегуфтед, ки барномаи “Ислоҳнигорӣ” чӣ гуна барнома аст ва он чӣ тавр истифода мешавад?
- Баъди тасдиқи Фарҳанги имлои забони тоҷикӣ, ки ҳамин шабу рӯз дар ҳоли коркард аст, барномаи “Ислоҳнигорӣ” таҳия карда мешавад. Барнома тамоми калимаҳои ин фарҳангро дар бар гирифта, дар заминаи он кор хоҳад кард. Шакли дурусту нодурусти калимаҳо низ дар он барнома ҷой дода мешавад. Барои мисол, агар мо калимаи ташаккурро ташакур нависем, яъне як ҳарфи “к”-ро нанависем, барнома онро нишон дода, шакли навишти нодурустро сурх нишон медиҳад.
- Кумитаи забон ва истилоҳот аз кай барои эҷоди чунин як барнома тасмим гирифт ва он кай омодаву мавриди истифода қарор мегирад?
- Ин барнома ҳамон замон мавриди амал қарор мегирад, ки Фарҳанги имлои забони тоҷикӣ тасдиқ шавад. Аниқтару дақиқтар гӯем, барнома баъди ду - се рӯзи тасдиқи фарҳанги имлои нав ба истифода дода мешавад. Ва дар тамоми шабакаҳои интернетӣ метавонанд, онро баъдан пайдо намоянд. Эҳтимоли зиёд 5 октябри соли равон - дар Рӯзи забони тоҷикӣ барнома мавриди амал қарор гирад.
- Ин барнома чӣ миқдор калимаро дар бар мегирад ва оё он ба талаботи имрӯзаи фарҳанги забони тоҷикӣ ҷавобгӯ ҳаст?
- Бале. Барномаи мазкур зиёда аз ҳафтод ҳазор калимаву вожаро дар бар мегирад. Аммо мо бо ин ҳама калимаву вожаҳои ҷойнамудаи барномаамон наистода, дар оянда ба он истилоҳу вожаҳои нав ворид менамоем.
- Сохтану омода намудани чунин як барнома чӣ зарурат дораду чиро беҳбуд мебахшад?
- Хатонависӣ зиёд аст. Зиёд нафарон ба хотире ба иштибоҳ роҳ медиҳанд, ки аз калимаҳои ташдиддор як ҳарфашро мепартофтанд ё барои як калима як китоби калонро варақ мегардонданд, аммо ин барнома ин ҳама ташвишу хатокориро барҳам мезанад. Зарураташ агар аз як тараф пешгирӣ намудани ғалатнигорӣ бошад, аз тарафи дигар барои поку беолоиш ва осон намудани навишт ва бехато дар дилхоҳ кор ба ҳисоб меравад. Зеро дар ҳолати ғалат навиштани дилхоҳ калима барнома шакли нодурусти онро сурх нишон медиҳад. Ин барнома барои тозаву бегазанд нигоҳ доштани забони тоҷикӣ кумаки калон мерасонад. Ба таври дигар гӯем, як соат китоби Фарҳанги имлоро намекобиву барнома ба таври худкор шакли дурусти калимаро пешниҳод мекунад.
- Мо ҳамеша аз нақз шудану поймол гардидани меъёрҳои забони тоҷикӣ мегӯем. Оё ин барнома метавонад, ки дар пешгирии мушкилоти мазкур то андозае саҳмгузор бошад?
- Чаро не? Албатта ин барнома метавонад аз нақз шудани меъёрҳои забони тоҷикӣ пешгирӣ кунад. Агар ба таври равшантар бигӯем, барнома сад дар сад мардумро аз ғалатнависӣ ба дурустнависӣ роҳнамоӣ мекунад.
- Кумита имрӯз баробари эҷоди чунин барномаҳо барои таҳким бахшидани тозагии забони ноби тоҷикӣ ва поймол нашудани меъёрҳои он пайи чӣ тадбирҳост ва дар ин ҷода чӣ корҳоро сомон дода истодааст?
- Кумита имрӯз тамоми бандҳои “Барномаи рушди забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2030”-ро ҷиҳати амалишавӣ назорат менамояд. Дар ин баробар ин мақоми ваколатдор дар самти истилоҳот дар пайи санадҳои меъ-ёрию ҳуқуқии мансуб ба сиёсати забон, аз қабили ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон”, ҳамзамон Дастурамали танзим ва қабули истилоҳот машғул мебошад, ки албатта ин ҳама барои рушду беолоиш нигоҳ доштани забони ноби тоҷикӣ мебошад.
Дар ҳамин замина зимни нишасти матбуотии Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Олимҷон Муҳам-мадҷонзода, роҳбари ин ниҳод гуфт, барои танзим ва бехато навиштан онҳо тасмим доранд, ба зудиҳо як барнома таҳия кунанд. Ӯ бо итминон зикр кард, ки ин барнома аз ғалатнависӣ моро ба дурустнависӣ роҳнамоӣ мекунад.
Вобаста ба барномаи мазкур мо бо Раҳим Зулфониён, сардори шуъбаи истилоҳоти Кумитаи забон ва истилоҳот суҳбате доштем, ки фишурдаи онро пешкаши шумо мегардонем.
- Дар ибтидои суҳбат мегуфтед, ки барномаи “Ислоҳнигорӣ” чӣ гуна барнома аст ва он чӣ тавр истифода мешавад?
- Баъди тасдиқи Фарҳанги имлои забони тоҷикӣ, ки ҳамин шабу рӯз дар ҳоли коркард аст, барномаи “Ислоҳнигорӣ” таҳия карда мешавад. Барнома тамоми калимаҳои ин фарҳангро дар бар гирифта, дар заминаи он кор хоҳад кард. Шакли дурусту нодурусти калимаҳо низ дар он барнома ҷой дода мешавад. Барои мисол, агар мо калимаи ташаккурро ташакур нависем, яъне як ҳарфи “к”-ро нанависем, барнома онро нишон дода, шакли навишти нодурустро сурх нишон медиҳад.
- Кумитаи забон ва истилоҳот аз кай барои эҷоди чунин як барнома тасмим гирифт ва он кай омодаву мавриди истифода қарор мегирад?
- Ин барнома ҳамон замон мавриди амал қарор мегирад, ки Фарҳанги имлои забони тоҷикӣ тасдиқ шавад. Аниқтару дақиқтар гӯем, барнома баъди ду - се рӯзи тасдиқи фарҳанги имлои нав ба истифода дода мешавад. Ва дар тамоми шабакаҳои интернетӣ метавонанд, онро баъдан пайдо намоянд. Эҳтимоли зиёд 5 октябри соли равон - дар Рӯзи забони тоҷикӣ барнома мавриди амал қарор гирад.
- Ин барнома чӣ миқдор калимаро дар бар мегирад ва оё он ба талаботи имрӯзаи фарҳанги забони тоҷикӣ ҷавобгӯ ҳаст?
- Бале. Барномаи мазкур зиёда аз ҳафтод ҳазор калимаву вожаро дар бар мегирад. Аммо мо бо ин ҳама калимаву вожаҳои ҷойнамудаи барномаамон наистода, дар оянда ба он истилоҳу вожаҳои нав ворид менамоем.
- Сохтану омода намудани чунин як барнома чӣ зарурат дораду чиро беҳбуд мебахшад?
- Хатонависӣ зиёд аст. Зиёд нафарон ба хотире ба иштибоҳ роҳ медиҳанд, ки аз калимаҳои ташдиддор як ҳарфашро мепартофтанд ё барои як калима як китоби калонро варақ мегардонданд, аммо ин барнома ин ҳама ташвишу хатокориро барҳам мезанад. Зарураташ агар аз як тараф пешгирӣ намудани ғалатнигорӣ бошад, аз тарафи дигар барои поку беолоиш ва осон намудани навишт ва бехато дар дилхоҳ кор ба ҳисоб меравад. Зеро дар ҳолати ғалат навиштани дилхоҳ калима барнома шакли нодурусти онро сурх нишон медиҳад. Ин барнома барои тозаву бегазанд нигоҳ доштани забони тоҷикӣ кумаки калон мерасонад. Ба таври дигар гӯем, як соат китоби Фарҳанги имлоро намекобиву барнома ба таври худкор шакли дурусти калимаро пешниҳод мекунад.
- Мо ҳамеша аз нақз шудану поймол гардидани меъёрҳои забони тоҷикӣ мегӯем. Оё ин барнома метавонад, ки дар пешгирии мушкилоти мазкур то андозае саҳмгузор бошад?
- Чаро не? Албатта ин барнома метавонад аз нақз шудани меъёрҳои забони тоҷикӣ пешгирӣ кунад. Агар ба таври равшантар бигӯем, барнома сад дар сад мардумро аз ғалатнависӣ ба дурустнависӣ роҳнамоӣ мекунад.
- Кумита имрӯз баробари эҷоди чунин барномаҳо барои таҳким бахшидани тозагии забони ноби тоҷикӣ ва поймол нашудани меъёрҳои он пайи чӣ тадбирҳост ва дар ин ҷода чӣ корҳоро сомон дода истодааст?
- Кумита имрӯз тамоми бандҳои “Барномаи рушди забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2030”-ро ҷиҳати амалишавӣ назорат менамояд. Дар ин баробар ин мақоми ваколатдор дар самти истилоҳот дар пайи санадҳои меъ-ёрию ҳуқуқии мансуб ба сиёсати забон, аз қабили ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон”, ҳамзамон Дастурамали танзим ва қабули истилоҳот машғул мебошад, ки албатта ин ҳама барои рушду беолоиш нигоҳ доштани забони ноби тоҷикӣ мебошад.
Эзоҳи худро нависед