ҶОМЕА
Панҷшанбе 02 Май 2024 03:03
Иммунизатсия ё эмкунӣ ҳаёти миллионҳо кӯдаконро наҷот дода, онҳоро аз маъюбӣ ва ҳар гуна бемориҳо эмин нигоҳ медорад. Аммо миёни мардуми мо то ҳол дар мавриди эмкунии кӯдакон ақидаҳое, ки дар пояи хурофот ва куҳнапарастӣ асос ёфтаанд, вуҷуд доранд. Волидоне ҳастанд, ки моҳияти иммунизатсияро чандон дарк намекунанду монеи эмкунии кӯдакони худ мешаванд. Чунин аъмол боиси паст шудани иммунитет, ё қобилияти дифоии бадани кӯдак ва гирифтор шуданаш ба ҳар гуна бемориҳои сироятӣ мегардад. Чаро волидон садди роҳи эмкунии кӯдакон мегарданд? Чӣ бояд кард, то маълумотнокии аҳолӣ нисбат ба чунин чорабиниҳои муҳофизатӣ баланд бардошта шавад?
Тавре мутахассисон иброз медоранд, кӯдакон барои эмкунӣ ҳуқуқи комил доранд ва набояд волидон пеши роҳи эмкуниро гиранд, чун монеи эмкунӣ шудан, маънои онро дорад, ки кӯдакро аз солиму бардам ба воя расидан, маҳрум месозем. Фарз кардем, кӯдакро эм накардем. Мабодо кӯдак ба бемории сил ва ё фалаҷ гирифтор шавад, азобу ранҷи ӯро кӣ мекашад? Албатта волидон ва фарзанди онҳо. Бояд дар хотир дошт, ки тибби муосир дар пешгирии бемориҳои сироятӣ беҳтару хубтар аз ваксинаҳо ҳеҷ дорую дармоне кашф накардааст.
Ба таъкиди мутахассисони Маркази иммунопрофилактикаи мамлакат ваксинаҳо бехатар мебошанд. Хавфи бемориҳое, ки тавассути ваксинаҳо пешгирӣ карда мешаванд, ба сиҳатии аҳолӣ аз худи ваксинаҳо дида бештар аст. Масалан, бемории полиомелит метавонад, ба маъюбӣ оварда расонаду оқибати сурхча метавонад, омоси майна ва нобиноӣ бошад. Баъзе бемориҳое, ки тавассути ваксинаҳо пешгирӣ кардани онҳо хеле осон аст, метавонанд марговар бошанд.
Мутахассиси ин марказ М. Назархудоева дар мавриди эмкунӣ ва моҳияти он андешаҳои худро чунин иброз дошт: “Яке аз омилҳои асосии солиму бардам нигоҳ доштани кӯдакон эмкунии саривақтии онҳо мебошад. Тавассути эмкунӣ масунияти бадан баланд бардошта шуда, он таъсирнопазириро ба бемориҳои сироятии имконпазири идорашаванда ба вуҷуд меорад. То давраи истифодаи эмкунӣ одамони зиёде ба бемориҳои сироятӣ гирифтор шуда, бархе маъюб мешуданд, бархе мефавтиданд. Масалан, танҳо ба шарофати эмкунӣ инсоният тавонист, аз бемории хатарнок – нағзак (гул) раҳоӣ ёбад ва ин бемориро дар рӯи олам маҳв намояд. Мақсади гузаронидани эмкунӣ ба даст овардани солимии ҷомеа, маҳв намудани бемориҳои сироятӣ ва коҳиш додани фавти кӯдакон аз ин бемориҳо мебошад”.
Табибон мегӯянд, айни ҳол дар муассисаҳои тиббии шаҳру навоҳии ҷумҳурӣ сатҳи бемориҳои ба воситаи эмкунӣ идорашаванда паст гардида, бемориҳои сироятии хавфнок, ба монанди фалаҷ, гулӯзиндонак ва гулафшон дар сатҳи маҳвшавӣ қарор доранд.
Ба суоли мо, ки чаро маҳз кӯдакон бештар ба эмкунӣ фаро гирифта мешаванд, табиби оилавӣ Назира Худойназарова чунин гуфт: “Тавре медонем, маҳз аз давраи навзодӣ ба кӯдакон ваксина гузаронида мешавад, чунки онҳо дар ин синну сол нисбат ба баъзе бемориҳои сироятӣ осебпазиранд. Кӯдаконе, ки бо сабабҳои номаълум эмкуниро ба таъхир меандозанд ва ё тақвими онро риоя намекунанд, зери хатари баланди сироятёбӣ ба бемориҳои тавассути эмкунӣ идорашаванда қарор мегиранд. Ҳамаи мо бояд дар хотир дошта бошем, ки пешгирӣ ҳамеша нисбат ба табобат хеле осон ва камхарҷтар аст. Аз ин лиҳоз, аз волидон хоҳиш мекунем, ки кӯдакони худро ба эмкунӣ фаро гиранд, сари вақт ба муассисаҳои тиббӣ муроҷиат кунанд. Эмкунӣ дар тамоми муассисаҳои тиббии мамлакат ройгон аст. Ҳар як кӯдак барои эмкунӣ ҳуқуқ дорад ва набояд онҳоро аз ин ҳуқуқ маҳрум намуд”.
Имрӯзҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бар зидди 11 намуди бемории сироятӣ эмкунӣ гузаронида мешавад. Кӯдаки навзод дар соати 24-уми баъди таваллуд аллакай бо ваксинаи алайҳи бемории фалаҷ ва гепатит ва дар давоми 3-5 рӯзи баъди таваллуд бар зидди бемории сил иммунизатсия карда мешавад. Баъдан чунин эмкунӣ дар 2-моҳагӣ бар зидди бемориҳои фалаҷ, гепатити навъи В, гулӯзиндонак, кузози навзодон, кабудсулфа ва шикамравии кӯдакон ба роҳ монда мешавад. Ҳамин тариқ, кӯдакон давра ба давра то синни 6-солагӣ бо эмкуниҳо бар зидди бемориҳои сироятӣ фаро гирифта мешаванд.
Фирӯз Акрамов, табиби оилавӣ мегӯяд, хушбахтона қисмати зиёди аҳолии мамлакат моҳияти эмкуниро дарк мекунанд, аммо мутаассифона, бо вуҷуди ба таври васеъ ба роҳ монда шудани корҳои фаҳмондадиҳӣ миёни аҳолӣ, то ҳол нафароне ҳастанд, ки садди роҳи эмкунии кӯдаконашон мешаванд. Ба таъкиди номбурда ба кӯдаконе, ки аз иммунизатсия дар канор мемонанд, хавфи гирифторӣ ба бемориҳои сироятӣ бештар таҳдид мекунад. Вақте кӯдакон мубталои бемориҳои сироятӣ мешаванд, ба замми ин ки саломатии худашон зери хатар қарор мегирад, барои атрофиён низ манбаи хатари сироятёбӣ маҳсуб мешаванд. Шаҳрвандон ҳаминро бояд дарк кунанд, ки танҳо ба воситаи иммунизатсия, ки мувофиқи тақвими миллӣ пешбинӣ карда шудааст, кӯдакон ва аъзои дигари оиларо аз бемориҳои сироятӣ эмин нигоҳ доштан имконпазир аст.
“Дар организми баъзе кӯдакон баъди эмкунӣ тағйирот (ҳароратбаландӣ, бемадорӣ, инҷиқӣ...) ба амал меояд, ки ин аксар волидонро нигарон мекунад. Вақте ваксина ба организми кӯдак ворид карда мешавад, он аксуламал нишон медиҳад, ки ин маъмулӣ аст, чун организм мубориза бурда, иммунитет бар зидди бемориҳои сироятӣ шакл мегирад. Волидонро мебояд, барои паст кардани ҳарорати бадани кӯдак аз истифодаи доруҳои пасткунандаи ҳарорат худдорӣ намоянд. Чун дар ин маврид ҳарорати то 38 дараҷаи бадан муқаррарӣ ҳисобида мешавад. Танҳо дар сурати аз 38 дараҷа боло шудани ҳарорати бадан волидонро мебояд ба табиби минтақавӣ ё оилавӣ муроҷиат намоянд”, - гуфт дар идома Ф. Акрамов.
Ҳукумати Тоҷикистон ба масъалаи амалисозии Барномаи миллии эмкунӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуда, барои таҳким бахшидани низоми табобат ва фарогирии ҳарчи бештари кӯдакон бо эмкунии саривақтӣ маблағҳои зиёде ҷудо мегардад.
Таҳлилҳои солҳои охири мутахассисони соҳаи тибби мамлакат нишон медиҳад, ки қариб тамоми кӯдакони Тоҷикистон (97 фоиз кӯдакони 12-23-моҳа ва 96 фоиз кӯдакони 24-35-моҳа) варақаҳои эмкунӣ доранд ва эмкунии кӯдакон мунтазам, ё дар хона, ё дар муассисаҳои табобатӣ гузаронида мешавад. Масалан, соли 2019 танҳо 3 фоиз кӯдакон аз маъракаи эмкунӣ дар канор монданд.
Айни ҳол созмонҳои зиёде, аз қабили GAVI, Созмони умумиҷаҳонии Тандурустӣ, ЮНИСЕФ ва якчанд созмонҳои ғайридавлатӣ, ки дар Тоҷикистон фаъолият мекунанд, ҳамкориро бо Ҳукумати Тоҷикистон дар мавриди таъминот бо ваксинаҳои сифатнок вусъат мебахшанд.
Хулоса, эмкунӣ дар солимии инсон нақши бузург дорад. Маҳз ба туфайли эмкунӣ паҳншавии бошиддати аксар бемориҳои вазнину хатарноки сироятӣ пешгирӣ карда мешавад. Танҳо ин метавонад, пеши роҳи ҳар гуна бемориҳои сироятиро гирифта, кафолати солимии ҷомеа бошад. Эмкунӣ ин солимию бардамии кӯдакон асту кӯдакон насли ояндаи кишвар ва месазад, ки барои солимии онҳо ҳамагон мубориза барем.
Тавре мутахассисон иброз медоранд, кӯдакон барои эмкунӣ ҳуқуқи комил доранд ва набояд волидон пеши роҳи эмкуниро гиранд, чун монеи эмкунӣ шудан, маънои онро дорад, ки кӯдакро аз солиму бардам ба воя расидан, маҳрум месозем. Фарз кардем, кӯдакро эм накардем. Мабодо кӯдак ба бемории сил ва ё фалаҷ гирифтор шавад, азобу ранҷи ӯро кӣ мекашад? Албатта волидон ва фарзанди онҳо. Бояд дар хотир дошт, ки тибби муосир дар пешгирии бемориҳои сироятӣ беҳтару хубтар аз ваксинаҳо ҳеҷ дорую дармоне кашф накардааст.
Ба таъкиди мутахассисони Маркази иммунопрофилактикаи мамлакат ваксинаҳо бехатар мебошанд. Хавфи бемориҳое, ки тавассути ваксинаҳо пешгирӣ карда мешаванд, ба сиҳатии аҳолӣ аз худи ваксинаҳо дида бештар аст. Масалан, бемории полиомелит метавонад, ба маъюбӣ оварда расонаду оқибати сурхча метавонад, омоси майна ва нобиноӣ бошад. Баъзе бемориҳое, ки тавассути ваксинаҳо пешгирӣ кардани онҳо хеле осон аст, метавонанд марговар бошанд.
Мутахассиси ин марказ М. Назархудоева дар мавриди эмкунӣ ва моҳияти он андешаҳои худро чунин иброз дошт: “Яке аз омилҳои асосии солиму бардам нигоҳ доштани кӯдакон эмкунии саривақтии онҳо мебошад. Тавассути эмкунӣ масунияти бадан баланд бардошта шуда, он таъсирнопазириро ба бемориҳои сироятии имконпазири идорашаванда ба вуҷуд меорад. То давраи истифодаи эмкунӣ одамони зиёде ба бемориҳои сироятӣ гирифтор шуда, бархе маъюб мешуданд, бархе мефавтиданд. Масалан, танҳо ба шарофати эмкунӣ инсоният тавонист, аз бемории хатарнок – нағзак (гул) раҳоӣ ёбад ва ин бемориро дар рӯи олам маҳв намояд. Мақсади гузаронидани эмкунӣ ба даст овардани солимии ҷомеа, маҳв намудани бемориҳои сироятӣ ва коҳиш додани фавти кӯдакон аз ин бемориҳо мебошад”.
Табибон мегӯянд, айни ҳол дар муассисаҳои тиббии шаҳру навоҳии ҷумҳурӣ сатҳи бемориҳои ба воситаи эмкунӣ идорашаванда паст гардида, бемориҳои сироятии хавфнок, ба монанди фалаҷ, гулӯзиндонак ва гулафшон дар сатҳи маҳвшавӣ қарор доранд.
Ба суоли мо, ки чаро маҳз кӯдакон бештар ба эмкунӣ фаро гирифта мешаванд, табиби оилавӣ Назира Худойназарова чунин гуфт: “Тавре медонем, маҳз аз давраи навзодӣ ба кӯдакон ваксина гузаронида мешавад, чунки онҳо дар ин синну сол нисбат ба баъзе бемориҳои сироятӣ осебпазиранд. Кӯдаконе, ки бо сабабҳои номаълум эмкуниро ба таъхир меандозанд ва ё тақвими онро риоя намекунанд, зери хатари баланди сироятёбӣ ба бемориҳои тавассути эмкунӣ идорашаванда қарор мегиранд. Ҳамаи мо бояд дар хотир дошта бошем, ки пешгирӣ ҳамеша нисбат ба табобат хеле осон ва камхарҷтар аст. Аз ин лиҳоз, аз волидон хоҳиш мекунем, ки кӯдакони худро ба эмкунӣ фаро гиранд, сари вақт ба муассисаҳои тиббӣ муроҷиат кунанд. Эмкунӣ дар тамоми муассисаҳои тиббии мамлакат ройгон аст. Ҳар як кӯдак барои эмкунӣ ҳуқуқ дорад ва набояд онҳоро аз ин ҳуқуқ маҳрум намуд”.
Имрӯзҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бар зидди 11 намуди бемории сироятӣ эмкунӣ гузаронида мешавад. Кӯдаки навзод дар соати 24-уми баъди таваллуд аллакай бо ваксинаи алайҳи бемории фалаҷ ва гепатит ва дар давоми 3-5 рӯзи баъди таваллуд бар зидди бемории сил иммунизатсия карда мешавад. Баъдан чунин эмкунӣ дар 2-моҳагӣ бар зидди бемориҳои фалаҷ, гепатити навъи В, гулӯзиндонак, кузози навзодон, кабудсулфа ва шикамравии кӯдакон ба роҳ монда мешавад. Ҳамин тариқ, кӯдакон давра ба давра то синни 6-солагӣ бо эмкуниҳо бар зидди бемориҳои сироятӣ фаро гирифта мешаванд.
Фирӯз Акрамов, табиби оилавӣ мегӯяд, хушбахтона қисмати зиёди аҳолии мамлакат моҳияти эмкуниро дарк мекунанд, аммо мутаассифона, бо вуҷуди ба таври васеъ ба роҳ монда шудани корҳои фаҳмондадиҳӣ миёни аҳолӣ, то ҳол нафароне ҳастанд, ки садди роҳи эмкунии кӯдаконашон мешаванд. Ба таъкиди номбурда ба кӯдаконе, ки аз иммунизатсия дар канор мемонанд, хавфи гирифторӣ ба бемориҳои сироятӣ бештар таҳдид мекунад. Вақте кӯдакон мубталои бемориҳои сироятӣ мешаванд, ба замми ин ки саломатии худашон зери хатар қарор мегирад, барои атрофиён низ манбаи хатари сироятёбӣ маҳсуб мешаванд. Шаҳрвандон ҳаминро бояд дарк кунанд, ки танҳо ба воситаи иммунизатсия, ки мувофиқи тақвими миллӣ пешбинӣ карда шудааст, кӯдакон ва аъзои дигари оиларо аз бемориҳои сироятӣ эмин нигоҳ доштан имконпазир аст.
“Дар организми баъзе кӯдакон баъди эмкунӣ тағйирот (ҳароратбаландӣ, бемадорӣ, инҷиқӣ...) ба амал меояд, ки ин аксар волидонро нигарон мекунад. Вақте ваксина ба организми кӯдак ворид карда мешавад, он аксуламал нишон медиҳад, ки ин маъмулӣ аст, чун организм мубориза бурда, иммунитет бар зидди бемориҳои сироятӣ шакл мегирад. Волидонро мебояд, барои паст кардани ҳарорати бадани кӯдак аз истифодаи доруҳои пасткунандаи ҳарорат худдорӣ намоянд. Чун дар ин маврид ҳарорати то 38 дараҷаи бадан муқаррарӣ ҳисобида мешавад. Танҳо дар сурати аз 38 дараҷа боло шудани ҳарорати бадан волидонро мебояд ба табиби минтақавӣ ё оилавӣ муроҷиат намоянд”, - гуфт дар идома Ф. Акрамов.
Ҳукумати Тоҷикистон ба масъалаи амалисозии Барномаи миллии эмкунӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуда, барои таҳким бахшидани низоми табобат ва фарогирии ҳарчи бештари кӯдакон бо эмкунии саривақтӣ маблағҳои зиёде ҷудо мегардад.
Таҳлилҳои солҳои охири мутахассисони соҳаи тибби мамлакат нишон медиҳад, ки қариб тамоми кӯдакони Тоҷикистон (97 фоиз кӯдакони 12-23-моҳа ва 96 фоиз кӯдакони 24-35-моҳа) варақаҳои эмкунӣ доранд ва эмкунии кӯдакон мунтазам, ё дар хона, ё дар муассисаҳои табобатӣ гузаронида мешавад. Масалан, соли 2019 танҳо 3 фоиз кӯдакон аз маъракаи эмкунӣ дар канор монданд.
Айни ҳол созмонҳои зиёде, аз қабили GAVI, Созмони умумиҷаҳонии Тандурустӣ, ЮНИСЕФ ва якчанд созмонҳои ғайридавлатӣ, ки дар Тоҷикистон фаъолият мекунанд, ҳамкориро бо Ҳукумати Тоҷикистон дар мавриди таъминот бо ваксинаҳои сифатнок вусъат мебахшанд.
Хулоса, эмкунӣ дар солимии инсон нақши бузург дорад. Маҳз ба туфайли эмкунӣ паҳншавии бошиддати аксар бемориҳои вазнину хатарноки сироятӣ пешгирӣ карда мешавад. Танҳо ин метавонад, пеши роҳи ҳар гуна бемориҳои сироятиро гирифта, кафолати солимии ҷомеа бошад. Эмкунӣ ин солимию бардамии кӯдакон асту кӯдакон насли ояндаи кишвар ва месазад, ки барои солимии онҳо ҳамагон мубориза барем.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед