Одатан кӯдакон бо пул чи гуна муомила карданро намедонанд, чун намедонанд, ки пул чи гуна ба даст меояд, моҳияташ аз чӣ иборат аст. Ва магар донистани ин барояшон шарт аст ё не?

Бархе аз падару модарон бо пул сару кор гирифтани кӯдаконро зарур намешуморанд, чун инро вазифа ва уҳдадории калонсолон медонанд. Ва волидоне ҳам ҳастанд, ки доир ба пул ба кӯдакон маълумот дода, аз хурдсолӣ барояшон ҳисобу китоб, пасандоз кардани пул ва дар маҷмуъ ҳама нозукиҳои муомила бо пулро меомӯзонанд.

“МАН ПУЛ НАДОРАМ”

Ин суханро қариб ҳамаи мо - волидон, борҳо дар бозору мағоза ба фарзандамон гуфтаем. Ин аксаран дар ҳолатҳоест, ки мо чизеро харидан намехоҳем ва ё хариданашро муҳим намешуморем.

“Вақте мо мегӯем, ки “Ман пул надорам” ин дурӯғ аст, - мегӯяд Шарофат Исомиддинова, сокини пойтахт. - Чун ҳатто кӯдаки хурдсол низ ҳаминро мефаҳмад, ки модоме падар ё модараш ба бозор ё мағоза барои харид омадааст, пас ӯ ҳатман пул дорад. Дар акси ҳол вақти дар назди хазина ҳисобӣ кардан, ба хазинадор чӣ мегӯяд? Беҳтар аст, дар чунин ҳолатҳо “Ман барои хариди ҳамин чиз пул надорам” бигӯем. Ва ҳатман ба кӯдак шарҳ додан лозим аст, ки волидон пул доранд, аммо он барои хариди ҳама чиз намерасад ва ҳатман дафъаи дигар чизи мехостаашро мехаранд. Аммо агар умуман он чизро хариданӣ набошанд, бояд ҳатман сабабашро бо забони барои фарзанд фаҳмо шарҳ диҳанд”.

Ин ҳамсуҳбати мо мегӯяд, вақте дар ҳузури фарзанд дар бораи пул, моҳияти он, роҳҳои ба даст овардани он, хароҷоти оила муҳокимарониҳо мешавад, ӯ аз хурдсолӣ ба ин одат мекунад ва бо мурури замон кӯшиш мекунад, ки дар чунин муҳокимарониҳо ширкат низ дошта бошад. “Хеле хушоянд аст, вақте кӯдак дар мағоза ба ҷои аррос зада, боисрор чизеро талаб кардан, оҳиста аз падар ё модар мепурсад: “Ҳоло ту барои хариди як дона шоколад пул дорӣ?”, - гуфт дар идома Ш. Исомиддинова.

БА КӮДАКОН ПУЛ ТУҲФА КУНЕМ?

Сиёвуш Қодирзода, корманди бонк аст. Ӯ мегӯяд, ба кӯдак пул туҳфа кардан, хуб аст, аммо бояд назорат кард, ки онро ба ҳар чизи нолозим сарф накунад. Ба таъкиди ӯ ҳар як падару модар имкони хубе дорад, то ба кӯдакон омӯзонад, ки чӣ гуна харидҳояшро бояд ба нақша гирад, чӣ гуна мақсад гузорад ва оқибат барои хариди чизи хубе пасандоз намояд. “Фарз кардем, духтари шумо дар зодрӯзаш соҳиби 200 ё 300 сомонӣ шудаасту мехоҳад лӯхтаки дӯстдоштаашро харидорӣ кунад. Албатта, бо маблағи дар даст доштааш метавон ягон лӯхтаки пастсифатро харидорӣ кард. Аммо беҳтар аст, ки нахуст барояш омӯзем, ки ба интернет ва ҳар гуна мағозаҳо сар задаву дар бораи чунин лӯхтакҳо маълумот ҷамъ кунад: нахустин онҳоро кӣ кашф кардааст, онҳо чанд навъ мешаванд, нархи аслиашон аз қалбакиашон чи қадар фарқ мекунад. Ҳамчунин, тамошои наворҳои видеоиро низ дар ин мавзуъ тавсия додан мумкин аст. Сипас, метавон ба кӯдак маслиҳат дод, ки каме сабр кунаду каме маблағи дигар пасандоз кунад ва лӯхтаки аслиро бо нархи каме гаронтар, вале бо сифати хубтар харидорӣ намояд. Бо ин роҳ мо метавонем якчанд малакаро дар ниҳоди фарзанди худ сайқал дода бошем: нахуст ӯ таҳқиқ кардану омӯхтанро ёд мегирад, моли аслиро аз қалбакӣ, хубро аз бад фарқ мекунад, таҳаммулпазириро меомӯзад ва муҳимтар аз ҳама пасандоз кардану зиёд кардани маблағҳояшро аз худ мекунад”, - мегӯяд С. Қодирзода.

ПУЛ БА ИВАЗИ МЕҲНАТ

Масъалаи бо пул ҳавасманд кардани кӯдакон аз ҷониби волидон масъалаи баҳснокест миёни ҷомеа. Яке бар он андеша аст, ки ба кӯдакон ба ивази меҳнаташон бояд пул дод, то ба меҳнат кардан одат кунанд, дигаре мегӯяд ин амал онҳоро танбалу тамаъкор мекунад. Сеюмӣ таъкид мекунад, ки дар баъзе ҳолатҳо ҷоиз аст, аммо на дар ҳама ҳолат. Масалан, ба ивази рӯбучини хона ва шустани зарфҳо ба кӯдак пул додан ҳаргиз раво нест, чун ин уҳдадории ҳар як шахс ва ҳар як аъзои оила бояд бошад. “Касе ба модар барои тайёр кардани хӯрок музд намедиҳад-ку”, - мегӯянд онҳо.

Модаре аз як усули ҳавасманд кардани фарзандонаш кор гирифтаву пушаймон шуд. Ӯ барои ҳар амали иҷронамудаи фарзандон музде таъин карду онҳоро дар қоғазчае навишта даруни қуттие мегузошт. Ҳар нафар кадом қоғазчаеро мегирифт, кори дар он навишташударо анҷом медоду ба ивазаш пул мегирифт. Ва албатта нархи ҳар навъи кор ҳар хел буд. Нахуст кор хуб пеш мерафт, кӯдакон бо шавқ корҳоро иҷро мекарданду муздашонро соҳиб мешуданд. Вале бо мурури замон байни онҳо эътирозу даъвоҳо пайдо шуд, чун ба яке камтар мерасиду ба дигаре зиёдтар ва баҳсу пархош зиёд мешуд, ки ин кор музди бештар дораду дигараш камтар ва албатта ҳар кадоме мехост пули бештар ба даст биёрад. Оқибат онҳо иҷрои корҳои музди кам доштаро рад мекарданд ва модар маҷбур шуд, ки аз ин усули ҳавасмандсозӣ ба пуррагӣ даст кашад.

Мутахассисон мегӯянд, агар шумо “корфармо”-и пухтакор ҳастед, пас аз ин усул кор бигиред, агар не, беҳтар аст, ки усули дигарро таҷриба кунед. Танҳо хатоеро, ки як падар дар таҷриба содир кард, такрор накунед.

Оилае тасмим гирифт, ки дар замини худ картошка мекоранд. Писари шашсолаи онҳо аз падар хоҳиш кард, ки як қисмати заминро дар ихтиёри ӯ гузоранд, то пурра киштукор ва нигоҳубин карда, ҳосилашро низ худаш ғундорад ва худ ба фурӯш барорад. Ҳамин тариқ, ҷӯяк гирифтанду кишт карданд ва ҳисобу китоб низ карданд, ки ҳосили он чӣ миқдор фоида хоҳад овард. Аммо пеш аз ҷамъоварии ҳосил якбора он заминро ҳашароти зараровар зер кардаву ҳосилро пурра нобуд кард. Падар, ки аз дидани манзараи ҳузнангез хеле хашмгин шуда буд, хашму ғазабашро ба сари писар фурӯ рехтаву гуфт, ки модоме ҳосил нобуд шуд, ӯ низ ягон музде намегирад. Ғаму андуҳи писаракро ҳадду ҳудуде набуд. Ва аз ин ба баъд писарак то ба воя расиданаш низ умуман ба самти заминҳои кишт нигоҳ намекард ва ба волидон кумак намекард.

БОЗИҲОИ ПУЛАКӢ

Ба таъкиди мутахассисон кӯдакон тавассути бозиҳои пулакӣ хароҷоти пул ва фоида ба даст оварданро меомӯзанд. Чунин бозиҳоро дар муҳити оила низ ҷорӣ кардан аз манфиат холӣ нест. Нахуст ба кӯдакон каме пули майда додан кифоя аст. Онҳо барои ҳама хизматрасониҳои калонсолон, аз ҷумла модар ва ё хоҳарон маблағ “пардохт” кунанд ва ҳамзамон “кор кунанд” то ки ягон “манбаи даромад” дошта бошанд. Масалан, яке аз кӯдакон фурӯшанда мешаваду молу колои хонаро дар “мағоза”-и худ ҷамъ меорад. Нафари дуюм мураббии боғчаи кӯдакон аст, ки мудири мағоза “бача”-и худро он ҷо гузошта, барои нигоҳубинаш маблағ медиҳад. Модар низ “кӯдакон”-ашро ба боғча гузошта, аз мағоза харид мекунад. Дар ин бозӣ корҳои хона низ бо пул анҷом дода мешавад. Кӯдаки дигар консерт ё ягон намоишнома ташкил кардаву чипта мефурӯшад ва пул ҷамъ меорад.

Чунин бозиҳо саргармкунанда ва манфиатнок буда, барои интихоби машғулияти минбаъдаи кӯдакон мусоидат мекунанд. Ҳамчунин кӯдакон дарк хоҳанд кард, ки ҳеҷ чиз бе пул ба даст намеояд ва барои ба даст овардани чизи дилхоҳ заҳмат кашидану пул пайдо кардан лозим аст. Ин бозиҳо барои кӯдакони то 5-6-сола муфид аст. Барои калонтарҳо бошад, бозиҳои дигаре аз қабили “Монополия”, “Менеҷер” ва амсоли инҳо ҳаст, ки малакаи бо пул муомила карданро дар ниҳодашон рушд медиҳад.

БА КӮДАКОН САВОДИ МОЛИЯВӢ ОМӮЗЕМ

Аз таҷрибаву таҳлилҳо бармеяд, ки аксари одамон ба масъалаи кӯдакон ва пул бетаваҷҷуҳ нестанд, чун ин як ҷузъи ҳаёти мост. Мутахассисон бар он назаранд, ки ба кӯдакон бояд аз хурдсолӣ муомилаи дуруст бо пулро омӯзонд, то интихоби масири ояндаашон дуруст бошад. Ба волидон тавсия дода мешавад, ки ба кӯдакон ҳар гуна бозиҳои пулакиро омӯзонанд. Барои анҷоми кори хона пул надиҳед, вале ба кӯдакон имкон диҳед, то худашон пул кор кунанд, ҳисоби шахсӣ дошта бошанд, пасандоз дошта бошанд, истифода ва хароҷоти дурусту мақсадноки пулро омӯзанд, мақсад гузоранд, нақша кашанд ва захира кардани пулро ёд гиранд, - мегӯянд мутахассисон. Онҳо муомилаи дурустро бо пул дар радифи сухан гуфтану китоб хондан муҳим мешуморанд. Равоншиноси амрикоӣ Алан Фромм мегӯяд, ки “санъати истифодаи пул бозгӯкунандаи қобилияти назорат кардани хоҳишҳои мо мебошад” ва чунин санъатро маҳз дар хурдсолӣ ба фарзандон бояд омӯзонд.

КАЙ БА КӮДАК ПУЛ БОЯД ДОД?

“Мунтазам, вале бо шарти сарфи масъулиятшиносии пул, - мегӯяд Ниёзбек Авазов, омӯзгор аз шаҳри Душанбе. – Яъне ба кӯдак нахуст бояд истифода ва масрафи мақсадноки пулро омӯзем. Ӯ бояд донад, ки маблағи доштааш барои кадом хароҷот пешбинӣ шудааст: асбобу лавозимоти мактабӣ, ширинӣ, вақтхушӣ ва ё чизи дигар? Ва кадом хароҷоте ҳаст, ки кӯдак набояд ба он вақт ва маблағ сарф кунад. Агар дар кӯдакон ин малакаҳо сайқал дода шаванд, дар оянда метавон ҳамроҳи онҳо дар бораи буҷети оила, эҳтиёҷоти ҳар як узви оила озодона суҳбат намуд. Бигзор кӯдакон донанд, ки волидон чӣ қадар маош мегиранд, даромади моҳонаашон чӣ қадар аст. Ба фарзанд имконият додан даркор аст, ки оид ба хароҷоти оила фикри худро баён кунад ва дар мавриди банақшагирии хариду сафарҳо иштирок кунад. Ин эътимоднокии ӯро зиёд мекунад”.

Саломат Зокирова, сокини шаҳри Ваҳдат, нафақахӯр ва модари 5 фарзанд бо пул одат кунондани кӯдакро нодуруст меҳисобад. “Ба кӯдакони хурдсол пул додан дуруст нест. Беҳтар аст, ба ҷои ин барояшон ягон туҳфа харида диҳем ва фаҳмонем, ки ин туҳфа барои рафтори намунавӣ ва ё кори хуби ӯст. Дар чунин ҳолат кӯдак ба мафҳуми “Кори хуб подоши хуб медиҳад” сарфаҳм меравад. Мо баъзан кӯшиш мекунем, ки ҳар амалеро бо пул “харидорӣ кунем” ва ё вақти худро, ки бо кӯдак гузаронида наметавонем, бо пул ҷуброн кунем ва гумон мекунем, ки ин дуруст аст. Аммо дар асл ин дуруст нест. Муомила ва муносибати рӯ ба рӯ ва самимии миёни волидону фарзандро ягон чиз иваз карда наметавонад - мегӯяд С. Зокирова”.