Рӯзе савори автобуси хатсайри 18 ҷониби коргоҳ равон будам. Нақлиёт чун ҳамеша серодам буду садои ронанда дар ҳаво. Ӯ мусофиронро гӯё “гулчин” мекард. Яъне кортдорон иҷозаи вуруд доштанду бекортҳо на. Дар истгоҳи “Боғи ҳайвонот” ду зани аз қоидаҳои муосири нақлиётҳои мусофиркаш ноогоҳ савори автобус шуданд. Аз сабаби надоштани корти нақлиётӣ аз дари дуюм дохил гардиданд. Онҳо барои бо чӣ тарз пардохт намудани ҳаққи роҳкиро дар тааҷҷуб буданд. Аммо ҳамин дам садои пурғазаби ронанда баланд шуд. Суханҳояш хеле қабеҳу аз таҳқир ҳам бадтар буданд. Барои ҳама мусофирон истифода намудани корти нақлиётиро таъкид мекарду маърифати ин ду занро зери танқиди шадид қарор медод. Дар миёни он ҳама гуфтаҳои гӯшношунид, мақсади ронандаро гӯё ин ду зан пай бурданд, ки бо гузоштани ду танга дар назди чамбарак ӯро “ором” кунониданд...

Қарори раиси шаҳри Душанбе аз 31 июли соли 2017 № 419, “Дар бораи амалисозии лоиҳаи “Низоми пардохти электронии роҳкиро ва назорати он дар нақлиёти мусофирбари истифодаи умуми шаҳри Душанбе” ба тавсиб расидааст. Дар асоси ин қарор амалисозии лоиҳаи “Корти шаҳрӣ” (Сити корт) оғоз гардида, аз 1 апрели солиФ 2018 ҳамаи нақлиётҳои мусофиркаши пойтахт (автобусу троллейбус) ба низоми пардохти кортӣ гузаштанд. Инак, наздики се сол мешавад, ки ин низом дар нақлиётҳои мусофирбари пойтахт амал мекунад. Аммо ҳанӯз ҳам нофаҳмиҳо миёни мардум зиёданд. Ҳанӯз ҳам даъвою низои ронандаю мусофир дар ҳавост. Ҳанӯз ҳам касони зиёдеро вомехӯрем, ки ин низом барояшон ноошност. Аксари нафарон ҳоло низ пули нақд дар даст дар истгоҳҳо ҳайрони чӣ гуна расидан ба ҷоеанд. Ҳанӯз ҳам хеле зиёд шоҳид мешавем ба ҳодисаҳое чун ҳолати зикршуда.

Албатта, он нафароне, ки пайваста аз автобусу троллейбус истифода мекунанд, қулаю осон будани ин низомро дарк кардаанд. Аллакай бо чунин тарзи пардохти роҳкиро унс низ гирифтаанд. Аз ҷумла, донишҷӯи Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шоҳтемур - Идигул Фатҳуллозода аз низоми пардохти электронии роҳкиро қаноатманд буда, онро муфиду бе мушкил арзёбӣ намуд: “Аз ҷорӣ шудани ин низом ва ба роҳ мондани кортҳои нақлиётӣ ҷангу ҷидоли мо бо чиптачинон анҷом ёфт. Зеро ҳар рӯз мисли нақлиётҳои хурди мусофиркаш барои баргардонидани бақия миёни мусофиру пулчинҳо нофаҳмиҳо рух медод”, - иброз дошт ӯ. Аммо ҳастанд касоне, ки барояшон шояд як ё ду бор корт лозим мешавад. Баъзеҳо танҳо барои як рӯз ё ҳамагӣ чанд соат шояд меҳмони Душанбе гардидаанд. Аз ин рӯ, вурудашон ба нақлиётҳову расиданашон ба ҷои зарурӣ зери суол қарор мегирад. Онҳоро мебояд барои чанд лаҳза корт харидорӣ намоянд ё илоҷи дигаре ба ҷуз аз сарсон мондан дар роҳ нест?

Фирӯза Шариповаро дар истгоҳи “Телевизиони Сафина” вохӯрдем, ки гирифтори чунин ҳолат гардида буд. Ӯ сокини ноҳияи Фархор мебошаду бо сабаби бемории фарзандаш барои чанд рӯз меҳмони Душанбешаҳр гардидааст. Аммо бо сабаби надоштани корти нақлиётӣ ва надонистани тарзи харидорию истифодаи он, соатҳо роҳи ҳалли мушкили худро меҷӯяд. “Бояд то “Шаҳраки тиббӣ” равам. Аммо азбаски корти нақлиётӣ надорам, наметавонам савори автобусҳо гардам. Хуб мешуд, то барои шахсони аз ноҳияҳои дурдаст омада, ки як ё ду бор истифодаи корт лозим меояд, ягон чораҳо андешида мешуд”, -гуфт Фирӯза Шарипова.

Дар ин маврид Ҷомӣ Шарипов, роҳбари лоиҳаи “Корти шаҳрӣ” (Сити корт) дигар роҳи пардохт, яъне ҳамёни электрониро пешниҳод намуда, чораи ин мушкилро дар истифодаи он мебинад: “Мусофир ба барномаи ҳамёни электронии “Душанбе Сити” дохил гардида, аз он ҷо ба “Сити корт” ворид шуда, тавассути “QR-код” вобаста ба чанд бори сафар кардан пул пардохт мекунад. Дар натиҷа мусофир соҳиби чиптаи электронӣ шуда, дигар метавонад, бемалол савори нақлиётҳои калонҳаҷм гардад”.

Ин роҳҳо воқеан қулаю осонанд. Вобаста ба замони муосир роҳандозӣ гардидаанд. Истифодаи онҳо сарфаи вақту осонии кор аст. Аммо на ҳама метавонад ба ин барнома дастрасӣ дошта бошад. На ҳама метавонад онро истифода намояд. Ин ҷо боз калонсолону бошандагони деҳот сарфи назар мешаванд. Онҳое, ки зиёдтар дучори ҳолатҳои зикршуда мегарданд. Як нафаре, ки наметавонад, аз корти пластикӣ истифода намояд, аз ин гуна пардохти электронӣ фарсахҳо дур хоҳад буд. Барои онҳо боз ҳамин роҳҳо боқӣ мемонад: интизор шудани як ронандаи “боинсоф”, ки бо гирифтани пули нақд то макони лозимӣ мерасонад, ё ба ивази як сомонӣ истифода бурдан аз корти яке аз кортдорон.

Чанде пеш дар дасти ронандагон кортҳои яксафараро мушоҳида намуда будем. Онҳо маҳз барои чунин нафароне, ки зарурати бо худ доштани корти доимиро надоранд, пешбинӣ гардида буд. Аммо ҳоло онҳо низ қатъ шудаанд. Сабаби инро Ҷомӣ Шарипов чунин шарҳ медиҳад: “Ронандаҳо дар ивази маблағ ба мусофирон корти яксафара пешниҳод намекарданд, ё аз даҳ кас танҳо як нафар соҳиби ин гуна корт мешуд, ки ин баръакс зарар ба корхонаҳои нақлиётӣ гардид”.

Воқеан, дар ин масъала ронандагон наметавонанд бетаъсир бошанд. Баъзеи онҳо агар қарори мазкурро риоя намуда, мусофирони бекортро иҷозаи вуруд надиҳанд, баъзеи дигар аз ҳамон усули пешини пардохт ҳоло низ хуб истифода мекунанд. Албатта онҳо барои мусофирон дар шумори ронандагони “ғамхор” дохиланд. Аммо, ронандагони дигар вобаста ба қарори раиси шаҳру низоми нав фаъолият мебаранд. Он низоме, ки ҷорӣ гардиданаш аз ҷониби ронандагон ҳатмист. Баъзеи дигар бо баҳонаи надоштани корти нақлиётӣ садо баланд мекунанд. Аммо мақсад манфиати шахсии худи онҳост. Ҳамин гуна ба гурӯҳҳо ҷудо шудани ронандагон мусофиронро сарсону ҳайрон мегардонад. Зеро пардохти нақдӣ аксар ҳолат пинҳонӣ сурат мегирад.
Дар ин маврид муовини директори ККВД “Автобус-1” оид ба истифодаи роҳҳо Шерзод Боқиев зикр дошт: “Мо аввалан миёни он ронандагоне, ки бо пардохти нақдӣ ҳаққи роҳкирои мусофиронро қабул мекунанд, корҳои фаҳмондадиҳӣ анҷом дода, онҳоро огоҳ менамоем. Дар ҳолати иҷро нагардидан барои онҳо барқарор кардани маблағи сарфшуда ҳамчунин ҷарима пешбинӣ шудааст”. Аммо қисме аз ронандагон иллати сарфи назар кардани ин низомро боз ҳам дар сарсон нагаштани мусофирони бекорт мебинанд. Пас, айб дар чист? Шояд дар хубу мувофиқ ба ҳама категорияҳо ба роҳ намондани ин низом? Шояд ҳам ҳанӯз дар ноогоҳу нотайёр буданамон?

Дар воқеъ, амалӣ сохтани низоми пардохти электронии ҳаққи роҳкиро дар нақлиётҳои мусофиркаши истифодаи умум хубу зарурист. Аммо бо дар назар гирифтани ҳамаи имконоти истифодабарандагон. Баъди ба роҳ мондани ин низом метавон гуфт, ки фазои нақлиётҳои мусофиркаш дар маркази шаҳри Душанбе то андозае ором гардидааст. Садои муаррифии маконҳои мерафта аз ҷониби чиптачинҳо дигар ба гӯш намерасад. Аммо агар ҳамон нофаҳмиҳою низоъҳои миёни ронанда ва мусофиронро сарфи назар кунем. Хуб мешуд, “Корти шаҳрӣ” (Сити корт) якҷоя бо корхонаҳои коммуналии воҳиди давлатӣ дар шаҳри Душанбе корҳои фаҳмондадиҳии содаю оммафаҳмро миёни мусофирон ба роҳ монанд. Дар муносибат бо онҳо зишт набошанд. Аз диди онҳо “мушкил” будани ин низомро дур созанд, то барои ҳам сокинон ва ҳам меҳмонон истифодаи нақлиётҳои мусофиркаш созгору дастрас бошад.