ҶОМЕА
Душанбе 11 Ноябр 2024 04:53
Ба озмуни “ҶТ”
Ин паём зербинои давлатеро асос гузошт, ки ҳадафаш сулҳу амонӣ ва ваҳдату якдилист
Дар ҳама асру замон инсоният барои он талошу такопӯ ва саъю азм намудааст, ки озоду сарбаланд ва бахтиёру саодатманд бошад. Мусаллам аст, ки чунин рӯзгори фирӯзу боамну рифоҳ танҳо дар заминаи оромию сулҳ ва муҳити озоду дур аз пархошу ҷанг ба одамон муяссар мегардад. Аммо таърих гувоҳ аст, ки дар марҳалаҳои гуногун, миллати тоҷик, ки аз табори озодагон маҳсуб меёбад, бар асари ҳуҷумҳои ғосибони аҷнабӣ ва ҷангҳову кашокашҳои дохилии табақаҳои гуногуни манфиатхоҳ, ҳамчунин, таассубу ҷаҳолату нодонӣ басо дар зери зулму бедодгариҳо қарор гирифта, баҳри наҷоту растагорӣ аз ҳисори бардагию сарафкандагӣ талошу пайкор, муқовимат ва муборизаҳо бурдааст, ки ҳосили он озодию сарафрохтагӣ будааст. Ҳақиқати маълум аст, ки решаи ҷомеаи бадбахтиҳо ҷангу қудратталабӣ буда, манфиатҷӯёни фурсатталаб аз ин тохтҳову хунрезиҳо суду фоида гирифтаанд, вале раъияти заҳматкаш азобу фоҷиаҳои мудҳишро дар дилу ҷони хеш таҷрибаву таҳаммул кардаанд.
Дур нарафта, манзараҳои даҳшатангезу андуҳбори сарзамини ҳамҷавори мо – Афғонистонро пеши назар биёред. Мардуми ҳасратзада – кӯдакону занону ҷавонон ва мардону мӯйсафедону пиразанон ашк дар бари рӯ, дар чорсӯи зиндагӣ гуруснаву бенаво, ба умеди фардои нек зистан доранд. Оё ин зиндагии одамворона аст? Оё ин озодию саодату бахтиёрист? Оё ин ҷаҳду талош ва кору пайкор баҳри рушду таҳаввули кишвар аст? Ҳаргиз! Саҳнаҳои доғу дилрешкунанда он аст, ки бахши аъзами ин тирабахтони бо амри сарнавишт дар кӯйи навмедӣ афтода, дар хаймаҳои сарду рутубатнок моҳҳои зиёд ба хотири дарёфти нону ғизо азобҳои тоқатфарсоро паси сар карда, ба бемориҳои вазнин гирифтор мешаванд. Қисмати дигар бошад, ҳанӯз марзҳоро убур карда, дар орзуи зиндагии беҳтару амнтар рӯ ба кишвару мамолики дуру наздик меоранд. Гуруснагӣ авҷ мегирад, одамон маблағи кироие надоранд, ки ба хотири табобату муолиҷаи худу фарзандонашон ба бемористону пизишкон рӯ оранд. Бадбахтию фоҷеаи мардуми афғон то ба он ҳад расидааст, ки дар қарни XXI духтарони худро ба сарватмандон ҳамчун каниз барои дарёфти пули ночизе мефурӯшанд. Аммо натиҷа ин аст, ки нақл кардему рақам задем.
Оғози ин фоҷиаю сияҳрӯзиҳои миллати афғону дигар халқияту қавмҳо ҳамон ҷангест, ки даҳсолаҳо идома дошту инак, бо ба сари қудрат омадани гурӯҳи ба ном “Толибон” (Иморати исломии Афғонистон) зулму бедод ва ҷаҳлу таассуб жарфтар дар ин мамлакат реша медавонад. Вақте ки дар байни ҳаракату аҳзоби сиёсӣ, гурӯҳҳои саропо мусаллаҳ, миллату халқиятҳои мухталиф ваҳдату ҳамдигарфаҳмӣ вуҷуд надорад, вақте ки ҳуқуқи дигар миллатҳо, аз ҷумла, тоҷикону ӯзбекон бераҳмона поймол карда мешавад, вақте ки озодии занону бонувон аз байн бардоштаву онон аз таҳсил ва фаъолият дар муассисаву идораҳои ҳукуматӣ ҷабран маҳрум мегарданд, дар ин гуна сарзамин, ҷойи зиндагии рангину шукуфонро ғаму ҳасрат ва навмедию рӯҳафтодагӣ фаро мегирад. Ошкору бармалост, ки дар Афғонистон имрӯз ҷаҳлу таассуби мазҳабӣ бар хираду тафаккури волои инсонӣ дастболо шуда, халои маънавӣ сар то сари кишвар густариш меёбад. Ҳамаи ин вазъи бедоду фоҷеаборро пеши назар оварда, ба рӯзгори хушбахтонаи мардуми тоҷик ва Тоҷикистони озод муқоиса мекунем ва забон ба санову шукр мекушоем. Воқеан, ҷанг падидаи хатарзо ва бар боди фано додани тамоми умеду орзу ва мақсадҳои некманишонаи инсоният ба шумор меравад. Аз ин хотир, суханони хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки дар Иҷлосияи XVI садо дода буд, “Ман ба шумо сулҳ меорам”, зербинои давлатеро гузошт, ки аҳдофаш сулҳу амонӣ ва ваҳдату якдилии кулли қишрҳои ҷомеаи Тоҷикистон мебошад. Таъсири фалокатбори ҷанги дохилӣ дар Тоҷикистон солиёни дароз боқӣ монда, дарду доғи он дар ҳар як хонадон эҳсос карда мешавад. Имрӯз Сарвари давлат дар ҳар як суханронии хеш таъкид мекунанду ҳушдор медиҳанд, ки бояд ваҳдату сулҳро, ки бо баҳои ҷон ба даст омадааст, чун гавҳараки чашм ҳифзу эҳтиёт кунем. Дигар набояд кишвар дар гирдоби ҷаҳлу нодонӣ ва таассубгароии динӣ ғарқ гардида, ҳуқуқу озодиҳои мардум поймол ва худи онҳо дарбадару ғарибу беватан шаванд.
Таҷрибаи талхи ҷанги дохилӣ бозгӯйи он аст, ки дар ҳама ҳолат бояд неруҳои хирадоину фазлпеша, қишри зиёию интеллектуали ҷомеа дар байни мардум, хусусан, насли наврас ва ҷавон суҳбату суханрониҳои пурмуҳтаво, ки моҳияти онро нақши бузурги маърифату хирад, андӯхтани илм, фаъолияти созанда бар манфиати кишвар, садоқат ба арзишҳои миллӣ, фарҳангӣ ва ормонҳои волои ватандорӣ ташкил медиҳанд, анҷом бидиҳанд. Зеро бадхоҳону душманони миллату кишвар аз тамоми васоилу абзори дастраси иттилоотию тарғиботӣ истифода карда, бо ҳазёну фалсафафурӯшиҳои ҳангомаҷӯёнаи худ ба торҳои асаби ҷавонон нохун мезананд, ба афкори созандаи эшон латма ворид мекунанд, ки ин оқибатҳои хеле баду фоҷиабор дорад. Аз ин лиҳоз, имрӯз пайваста ба насли нав-рас ва ҷавон хотирнишон кардан аз аҳамият холӣ нест, ки ҷанг омили бесуботию парокандагӣ, аз байн рафтани арзишҳои миллию дунявӣ ва сохти давлату давлатдорӣ буда, маҳз ваҳдату ягонагӣ, ки бо талошу ҷоннисориҳои фарзандони сарсупурдаи ватан, ки дар раъси ин ҳама талошу фидокориҳо Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор доранд, ба даст омадааст ва набояд, ҳеҷ қуввае, гурӯҳе ва бадхоҳу бадманише ин муҳити орому бегазандро халалдор созад. Ҳанӯз Бедил дар замони худ огаҳмандона садо баланд карда буд:
Сулҳ як мӯ агар ба ҷанг расад,
Шишаи оламе ба санг расад.
Агар сабабу омилҳои ба вуқӯъ омадани ҷанги куллан бемоҳияти шаҳрвандиро дар ҷумҳурӣ ба таври дақиқу одилона таҳлил намоем, мушоҳида мекунем, ки як муддат зуҳур намудани халои маънавӣ, аз мардуму хостаҳои онҳо дур мондану бепарвоӣ зоҳир кардани ҳукуматдорони вақт ва ба гурӯҳҳои ҷудоихоҳу фурсатталаб имкони озодии беҳудуд фароҳам овардан, заминаҳои оташу аланга гирифтани кишвар гардид. Тамошогарони ин саҳнаҳои ногаҳонию ба муроду манфиатҳои онҳо хеле-хеле ба мавриду созгор (сарварони гурӯҳҳои ҷиноӣ, пешвоёни мазҳабӣ, аҳзобу ҳаракатҳои сиёсӣ) майдонро бе назорат ва фарох дида, дар пайи амалӣ намудани ҳадафҳои нопоку муғризонаи хеш камари ҳиммат бастанд. Падидаи басо таассуфангезу нобахшиданӣ он буд, ки ба гурӯҳҳои мазҳабию ифротгаро зумрае аз донишмандону зиёиён ноогоҳона ҳамроҳ шуда, иддаои озодию ҳувиятхоҳӣ намуданд. Воқеан, таблиғоти назарфиребонаи воизону ба ном “идеологҳои” наҳзатӣ, бо истифода аз стереотипҳои қолабию маъмулӣ (камбудию норасоиҳо дар ҳаёти иҷтимоӣ, ҳангома бардоштан аз ин ё он иқдоми пешгирифтаи Ҳукумат, дар маҷмуъ, аз зери нохун чирк кофтан) нафарони зиёдеро ба доми найранги худ мекашанд ва бесабаб нест, ки имрӯз низ ин амалу рафтори онон аз дуриҳо, ҳамчунон, бешармона идома меёбад. Бадбахтӣ дар солҳои 90-ум он буд, ки сарнавишти мардуми заҳматкаш, ки як пора нонашро бо меҳнати ҳалол дарёфта, бо аҳли оила ва пайвандонашон бо ҳам медиданд, ба дасти раҳбарони аслан бемавқеъ, беирода ва аз санъати давлатдорӣ фарсахҳо дур афтода монд.
Дар воқеъ, нақши шахсияти сиёсӣ дар таърих таҳлил ва натиҷагирӣ шуда, басо бузург арзёбӣ гардидааст. Мутаассифона, роҳбарони вақти ҷумҳурӣ бо тафаккури қолабӣ, ки баста ба таълимоту андӯхтаҳои идеологии Шӯравӣ буд ва дарку эҳсос накардани вазъияти ногувори баамаломада, иродату талош аз худ нишон надоданд, ки низому тартиб ва оромиро ҷорӣ намоянду таҳким бахшанд. Ҳол он ки низоми давлатдорӣ, таври маълум бар мабнои адолату раъиятпарварӣ, гӯш фаро додан ба арзу хостаҳои мардум, машварат оростан бо фозилону донишмандон ва пешгирӣ аз ҷангу хунрезиҳо бақову пойдор хоҳад буд. Ҳангоме ки тарсу ҳарос, боиродагӣ, дар ғами ҷони худ будан, аз мушкилиҳо тарсидан ва худро аз мардум дур гирифтан, роҳбарони вақти ҳукуматро фаро гирифт, охирин умед ба ояндаи дурахшон аз байн рафт ва табиист, ки раъияти дар аъроф монда, ба вазъу носеҳии гурӯҳҳои ифротию силоҳбадаст гӯш фаро доданд ва думболи онҳо рафтанд. Ҳосилу паёмади ин худфиребию ҳамҳамаангезиҳо чӣ шуд, ба ҳамагон маълум аст.
Ҷанге сар зад, ки оқибати онро касе пешгӯйӣ карда наметавонист. Ва кишвар бесоҳиб монд, мардумони зиёд рӯ ба фирор оварданд, хонаҳову корхонаҳову заводҳо сӯхтаву вайрону валангор гардида, аз куштаҳо пуштаҳо ба вуҷуд омад. Сӯхтану куштану сарзаминеро ба харобазор табдил додан аз амалҳои зуданҷоме ба шумор мерафт, ки дар сар то сари кишвар ба амал омад. Аммо пеши роҳи сели даҳшатбори ҷангро гирифтан, мардумро сарҷамъ намудан, харобаҳоро обод кардан, қабл аз ҳама сулҳу ваҳдатро таҳким бахшидану баҳри рушду тараққии ватан талошу фидокорӣ аз сар гирифтан амали саҳлу осоне набуд. Дар ин масъала Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии хеш ба Маҷлиси Олӣ (21 декабри соли 2021) хеле ба маврид зикр намуданд: “Мову шумо хуб дар ёд дорем, ки даҳ соли аввали истиқлолият барои мардуми Тоҷикистон марҳалаи озмоиши бисёр сахту сангини таърихӣ буд. Аз ин лиҳоз, хотирнишон месозам, ки ин рӯзҳои орому осуда ба мардуми мо ба осонӣ муяссар нашудаанд. Барои расидан ба бузургтарин дастоварди замони истиқлолият – сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ, ноил шудан ба зиндагии босаодати имрӯза ва бунёди Тоҷикистони навин, ки ҳоло аҳли башар онро мешиносад ва эътироф мекунад, мардуми шарафманди тоҷик содиқона заҳмат кашиданд, мушкилоту маҳрумиятҳои ниҳоят вазнинро аз сар гузаронданд, фидокориву ҷоннисориҳо нишон доданд ва қаҳрамониҳо карданд”. Ва мардум ниҳоят сарвари дилсӯзу соҳибирода ва ҷонфидои худро дар симои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дарёфтанд. Аз рӯзҳои нахустини ба сари қудрат омаданашон Сарвари давлат босароҳат эълон намуданд, ки сохти ҳукуматдории Тоҷикистон демократӣ, дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва ягона хоҳад буд. Дар ин кишвар ҳуқуқу озодиҳои мардум муҳтарам шуморида шуда, дасти ҳама гуна зӯроварию таассуби динӣ, ақидаҳои ифротию хурофотӣ ва ғояҳои мазҳабии маҳдудкунандаи иштироки меҳнаткашон дар идораи давлатдорӣ кӯтоҳ аст. Воқеан, сохтори дунявӣ баёнгари дар заминаи илму хирад ва дастовардҳои илмӣ фаъолият кардану рушд бахшидани соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ ба шумор меравад.
Дар меҳвари пешрафту ободии мамлакат инсони созандаи муосир қарор дошта, вай бо донишу тафаккури илмӣ ва ҷаҳонбинии пешқадам иқдому навовариҳо нишон дода, нақши барҷастаи худро дар масъалаи ба оламиён муаррифӣ кардани кишвар мегузорад. Оре, тӯли 30 соли соҳибистиқлолӣ Тоҷикистон ба дастовардҳои беназир ноил гардид, ки ин музаффарияту комёбиҳо самараи сулҳу ваҳдат мебошад, ки заминаи он ҳанӯз дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ ба сари қудрат омадани фарзонафарзанди миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба таври қатъӣ гузошта шудааст.
Ҳамакнун вазифаю рисолати мо аз он иборат аст, ки насли наврасро дар рӯҳияи ормонҳои миллӣ, эҳсоси ватандӯстӣ, ғояҳои патриотизму хештаншиносӣ ва садоқат ба арзишҳои маънавӣ тарбия намоем. Насли созанда ва ҷавонони кӯшову серғайрат бояд ҷанбаю омилҳои таҳким ёфтани оромию ваҳдат ва суботу сулҳро дар кишвар омӯхта, аз воқеаҳои баамаломада хулосаи дақиқу саҳеҳ бароранд. Ба таблиғи гумроҳкунандаи гурӯҳҳои мухталифи сиёсӣ, ки дар хориҷи кишвар сукунат доранд, фирефта нашаванд, зеро ҳангома бардоштан зери шиорҳои “озодӣ”, “демократия”, “гуманизм” ва “ватандӯстӣ”-и дурӯғин ба ҷуз манфиатхоҳию қудратталабӣ сухане беш набуда, дасисаҷӯён бо ин шеваю усул мағзи ҷавононро заҳролуд кардан мехоҳанд.
Аммо тири ин бадгавҳарон ҳеҷ гоҳ ба ҳадаф нахоҳад расид. Мардуми шарифи Тоҷикистон хулосаи худро дар ин шебу фарози марҳалаи кӯтоҳи таърихӣ баровардаву ба натиҷаи ниҳоӣ расидаанд, ки беҳтарин ганҷинаи ҳастӣ сулҳу оромӣ ва ваҳдату муттаҳидӣ ба шумор меравад.
Насриддин ОХУНЗОДА,
номзади илмҳои филологӣ
Ин паём зербинои давлатеро асос гузошт, ки ҳадафаш сулҳу амонӣ ва ваҳдату якдилист
Дар ҳама асру замон инсоният барои он талошу такопӯ ва саъю азм намудааст, ки озоду сарбаланд ва бахтиёру саодатманд бошад. Мусаллам аст, ки чунин рӯзгори фирӯзу боамну рифоҳ танҳо дар заминаи оромию сулҳ ва муҳити озоду дур аз пархошу ҷанг ба одамон муяссар мегардад. Аммо таърих гувоҳ аст, ки дар марҳалаҳои гуногун, миллати тоҷик, ки аз табори озодагон маҳсуб меёбад, бар асари ҳуҷумҳои ғосибони аҷнабӣ ва ҷангҳову кашокашҳои дохилии табақаҳои гуногуни манфиатхоҳ, ҳамчунин, таассубу ҷаҳолату нодонӣ басо дар зери зулму бедодгариҳо қарор гирифта, баҳри наҷоту растагорӣ аз ҳисори бардагию сарафкандагӣ талошу пайкор, муқовимат ва муборизаҳо бурдааст, ки ҳосили он озодию сарафрохтагӣ будааст. Ҳақиқати маълум аст, ки решаи ҷомеаи бадбахтиҳо ҷангу қудратталабӣ буда, манфиатҷӯёни фурсатталаб аз ин тохтҳову хунрезиҳо суду фоида гирифтаанд, вале раъияти заҳматкаш азобу фоҷиаҳои мудҳишро дар дилу ҷони хеш таҷрибаву таҳаммул кардаанд.
Дур нарафта, манзараҳои даҳшатангезу андуҳбори сарзамини ҳамҷавори мо – Афғонистонро пеши назар биёред. Мардуми ҳасратзада – кӯдакону занону ҷавонон ва мардону мӯйсафедону пиразанон ашк дар бари рӯ, дар чорсӯи зиндагӣ гуруснаву бенаво, ба умеди фардои нек зистан доранд. Оё ин зиндагии одамворона аст? Оё ин озодию саодату бахтиёрист? Оё ин ҷаҳду талош ва кору пайкор баҳри рушду таҳаввули кишвар аст? Ҳаргиз! Саҳнаҳои доғу дилрешкунанда он аст, ки бахши аъзами ин тирабахтони бо амри сарнавишт дар кӯйи навмедӣ афтода, дар хаймаҳои сарду рутубатнок моҳҳои зиёд ба хотири дарёфти нону ғизо азобҳои тоқатфарсоро паси сар карда, ба бемориҳои вазнин гирифтор мешаванд. Қисмати дигар бошад, ҳанӯз марзҳоро убур карда, дар орзуи зиндагии беҳтару амнтар рӯ ба кишвару мамолики дуру наздик меоранд. Гуруснагӣ авҷ мегирад, одамон маблағи кироие надоранд, ки ба хотири табобату муолиҷаи худу фарзандонашон ба бемористону пизишкон рӯ оранд. Бадбахтию фоҷеаи мардуми афғон то ба он ҳад расидааст, ки дар қарни XXI духтарони худро ба сарватмандон ҳамчун каниз барои дарёфти пули ночизе мефурӯшанд. Аммо натиҷа ин аст, ки нақл кардему рақам задем.
Оғози ин фоҷиаю сияҳрӯзиҳои миллати афғону дигар халқияту қавмҳо ҳамон ҷангест, ки даҳсолаҳо идома дошту инак, бо ба сари қудрат омадани гурӯҳи ба ном “Толибон” (Иморати исломии Афғонистон) зулму бедод ва ҷаҳлу таассуб жарфтар дар ин мамлакат реша медавонад. Вақте ки дар байни ҳаракату аҳзоби сиёсӣ, гурӯҳҳои саропо мусаллаҳ, миллату халқиятҳои мухталиф ваҳдату ҳамдигарфаҳмӣ вуҷуд надорад, вақте ки ҳуқуқи дигар миллатҳо, аз ҷумла, тоҷикону ӯзбекон бераҳмона поймол карда мешавад, вақте ки озодии занону бонувон аз байн бардоштаву онон аз таҳсил ва фаъолият дар муассисаву идораҳои ҳукуматӣ ҷабран маҳрум мегарданд, дар ин гуна сарзамин, ҷойи зиндагии рангину шукуфонро ғаму ҳасрат ва навмедию рӯҳафтодагӣ фаро мегирад. Ошкору бармалост, ки дар Афғонистон имрӯз ҷаҳлу таассуби мазҳабӣ бар хираду тафаккури волои инсонӣ дастболо шуда, халои маънавӣ сар то сари кишвар густариш меёбад. Ҳамаи ин вазъи бедоду фоҷеаборро пеши назар оварда, ба рӯзгори хушбахтонаи мардуми тоҷик ва Тоҷикистони озод муқоиса мекунем ва забон ба санову шукр мекушоем. Воқеан, ҷанг падидаи хатарзо ва бар боди фано додани тамоми умеду орзу ва мақсадҳои некманишонаи инсоният ба шумор меравад. Аз ин хотир, суханони хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки дар Иҷлосияи XVI садо дода буд, “Ман ба шумо сулҳ меорам”, зербинои давлатеро гузошт, ки аҳдофаш сулҳу амонӣ ва ваҳдату якдилии кулли қишрҳои ҷомеаи Тоҷикистон мебошад. Таъсири фалокатбори ҷанги дохилӣ дар Тоҷикистон солиёни дароз боқӣ монда, дарду доғи он дар ҳар як хонадон эҳсос карда мешавад. Имрӯз Сарвари давлат дар ҳар як суханронии хеш таъкид мекунанду ҳушдор медиҳанд, ки бояд ваҳдату сулҳро, ки бо баҳои ҷон ба даст омадааст, чун гавҳараки чашм ҳифзу эҳтиёт кунем. Дигар набояд кишвар дар гирдоби ҷаҳлу нодонӣ ва таассубгароии динӣ ғарқ гардида, ҳуқуқу озодиҳои мардум поймол ва худи онҳо дарбадару ғарибу беватан шаванд.
Таҷрибаи талхи ҷанги дохилӣ бозгӯйи он аст, ки дар ҳама ҳолат бояд неруҳои хирадоину фазлпеша, қишри зиёию интеллектуали ҷомеа дар байни мардум, хусусан, насли наврас ва ҷавон суҳбату суханрониҳои пурмуҳтаво, ки моҳияти онро нақши бузурги маърифату хирад, андӯхтани илм, фаъолияти созанда бар манфиати кишвар, садоқат ба арзишҳои миллӣ, фарҳангӣ ва ормонҳои волои ватандорӣ ташкил медиҳанд, анҷом бидиҳанд. Зеро бадхоҳону душманони миллату кишвар аз тамоми васоилу абзори дастраси иттилоотию тарғиботӣ истифода карда, бо ҳазёну фалсафафурӯшиҳои ҳангомаҷӯёнаи худ ба торҳои асаби ҷавонон нохун мезананд, ба афкори созандаи эшон латма ворид мекунанд, ки ин оқибатҳои хеле баду фоҷиабор дорад. Аз ин лиҳоз, имрӯз пайваста ба насли нав-рас ва ҷавон хотирнишон кардан аз аҳамият холӣ нест, ки ҷанг омили бесуботию парокандагӣ, аз байн рафтани арзишҳои миллию дунявӣ ва сохти давлату давлатдорӣ буда, маҳз ваҳдату ягонагӣ, ки бо талошу ҷоннисориҳои фарзандони сарсупурдаи ватан, ки дар раъси ин ҳама талошу фидокориҳо Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор доранд, ба даст омадааст ва набояд, ҳеҷ қуввае, гурӯҳе ва бадхоҳу бадманише ин муҳити орому бегазандро халалдор созад. Ҳанӯз Бедил дар замони худ огаҳмандона садо баланд карда буд:
Сулҳ як мӯ агар ба ҷанг расад,
Шишаи оламе ба санг расад.
Агар сабабу омилҳои ба вуқӯъ омадани ҷанги куллан бемоҳияти шаҳрвандиро дар ҷумҳурӣ ба таври дақиқу одилона таҳлил намоем, мушоҳида мекунем, ки як муддат зуҳур намудани халои маънавӣ, аз мардуму хостаҳои онҳо дур мондану бепарвоӣ зоҳир кардани ҳукуматдорони вақт ва ба гурӯҳҳои ҷудоихоҳу фурсатталаб имкони озодии беҳудуд фароҳам овардан, заминаҳои оташу аланга гирифтани кишвар гардид. Тамошогарони ин саҳнаҳои ногаҳонию ба муроду манфиатҳои онҳо хеле-хеле ба мавриду созгор (сарварони гурӯҳҳои ҷиноӣ, пешвоёни мазҳабӣ, аҳзобу ҳаракатҳои сиёсӣ) майдонро бе назорат ва фарох дида, дар пайи амалӣ намудани ҳадафҳои нопоку муғризонаи хеш камари ҳиммат бастанд. Падидаи басо таассуфангезу нобахшиданӣ он буд, ки ба гурӯҳҳои мазҳабию ифротгаро зумрае аз донишмандону зиёиён ноогоҳона ҳамроҳ шуда, иддаои озодию ҳувиятхоҳӣ намуданд. Воқеан, таблиғоти назарфиребонаи воизону ба ном “идеологҳои” наҳзатӣ, бо истифода аз стереотипҳои қолабию маъмулӣ (камбудию норасоиҳо дар ҳаёти иҷтимоӣ, ҳангома бардоштан аз ин ё он иқдоми пешгирифтаи Ҳукумат, дар маҷмуъ, аз зери нохун чирк кофтан) нафарони зиёдеро ба доми найранги худ мекашанд ва бесабаб нест, ки имрӯз низ ин амалу рафтори онон аз дуриҳо, ҳамчунон, бешармона идома меёбад. Бадбахтӣ дар солҳои 90-ум он буд, ки сарнавишти мардуми заҳматкаш, ки як пора нонашро бо меҳнати ҳалол дарёфта, бо аҳли оила ва пайвандонашон бо ҳам медиданд, ба дасти раҳбарони аслан бемавқеъ, беирода ва аз санъати давлатдорӣ фарсахҳо дур афтода монд.
Дар воқеъ, нақши шахсияти сиёсӣ дар таърих таҳлил ва натиҷагирӣ шуда, басо бузург арзёбӣ гардидааст. Мутаассифона, роҳбарони вақти ҷумҳурӣ бо тафаккури қолабӣ, ки баста ба таълимоту андӯхтаҳои идеологии Шӯравӣ буд ва дарку эҳсос накардани вазъияти ногувори баамаломада, иродату талош аз худ нишон надоданд, ки низому тартиб ва оромиро ҷорӣ намоянду таҳким бахшанд. Ҳол он ки низоми давлатдорӣ, таври маълум бар мабнои адолату раъиятпарварӣ, гӯш фаро додан ба арзу хостаҳои мардум, машварат оростан бо фозилону донишмандон ва пешгирӣ аз ҷангу хунрезиҳо бақову пойдор хоҳад буд. Ҳангоме ки тарсу ҳарос, боиродагӣ, дар ғами ҷони худ будан, аз мушкилиҳо тарсидан ва худро аз мардум дур гирифтан, роҳбарони вақти ҳукуматро фаро гирифт, охирин умед ба ояндаи дурахшон аз байн рафт ва табиист, ки раъияти дар аъроф монда, ба вазъу носеҳии гурӯҳҳои ифротию силоҳбадаст гӯш фаро доданд ва думболи онҳо рафтанд. Ҳосилу паёмади ин худфиребию ҳамҳамаангезиҳо чӣ шуд, ба ҳамагон маълум аст.
Ҷанге сар зад, ки оқибати онро касе пешгӯйӣ карда наметавонист. Ва кишвар бесоҳиб монд, мардумони зиёд рӯ ба фирор оварданд, хонаҳову корхонаҳову заводҳо сӯхтаву вайрону валангор гардида, аз куштаҳо пуштаҳо ба вуҷуд омад. Сӯхтану куштану сарзаминеро ба харобазор табдил додан аз амалҳои зуданҷоме ба шумор мерафт, ки дар сар то сари кишвар ба амал омад. Аммо пеши роҳи сели даҳшатбори ҷангро гирифтан, мардумро сарҷамъ намудан, харобаҳоро обод кардан, қабл аз ҳама сулҳу ваҳдатро таҳким бахшидану баҳри рушду тараққии ватан талошу фидокорӣ аз сар гирифтан амали саҳлу осоне набуд. Дар ин масъала Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии хеш ба Маҷлиси Олӣ (21 декабри соли 2021) хеле ба маврид зикр намуданд: “Мову шумо хуб дар ёд дорем, ки даҳ соли аввали истиқлолият барои мардуми Тоҷикистон марҳалаи озмоиши бисёр сахту сангини таърихӣ буд. Аз ин лиҳоз, хотирнишон месозам, ки ин рӯзҳои орому осуда ба мардуми мо ба осонӣ муяссар нашудаанд. Барои расидан ба бузургтарин дастоварди замони истиқлолият – сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ, ноил шудан ба зиндагии босаодати имрӯза ва бунёди Тоҷикистони навин, ки ҳоло аҳли башар онро мешиносад ва эътироф мекунад, мардуми шарафманди тоҷик содиқона заҳмат кашиданд, мушкилоту маҳрумиятҳои ниҳоят вазнинро аз сар гузаронданд, фидокориву ҷоннисориҳо нишон доданд ва қаҳрамониҳо карданд”. Ва мардум ниҳоят сарвари дилсӯзу соҳибирода ва ҷонфидои худро дар симои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дарёфтанд. Аз рӯзҳои нахустини ба сари қудрат омаданашон Сарвари давлат босароҳат эълон намуданд, ки сохти ҳукуматдории Тоҷикистон демократӣ, дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва ягона хоҳад буд. Дар ин кишвар ҳуқуқу озодиҳои мардум муҳтарам шуморида шуда, дасти ҳама гуна зӯроварию таассуби динӣ, ақидаҳои ифротию хурофотӣ ва ғояҳои мазҳабии маҳдудкунандаи иштироки меҳнаткашон дар идораи давлатдорӣ кӯтоҳ аст. Воқеан, сохтори дунявӣ баёнгари дар заминаи илму хирад ва дастовардҳои илмӣ фаъолият кардану рушд бахшидани соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ ба шумор меравад.
Дар меҳвари пешрафту ободии мамлакат инсони созандаи муосир қарор дошта, вай бо донишу тафаккури илмӣ ва ҷаҳонбинии пешқадам иқдому навовариҳо нишон дода, нақши барҷастаи худро дар масъалаи ба оламиён муаррифӣ кардани кишвар мегузорад. Оре, тӯли 30 соли соҳибистиқлолӣ Тоҷикистон ба дастовардҳои беназир ноил гардид, ки ин музаффарияту комёбиҳо самараи сулҳу ваҳдат мебошад, ки заминаи он ҳанӯз дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ ба сари қудрат омадани фарзонафарзанди миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба таври қатъӣ гузошта шудааст.
Ҳамакнун вазифаю рисолати мо аз он иборат аст, ки насли наврасро дар рӯҳияи ормонҳои миллӣ, эҳсоси ватандӯстӣ, ғояҳои патриотизму хештаншиносӣ ва садоқат ба арзишҳои маънавӣ тарбия намоем. Насли созанда ва ҷавонони кӯшову серғайрат бояд ҷанбаю омилҳои таҳким ёфтани оромию ваҳдат ва суботу сулҳро дар кишвар омӯхта, аз воқеаҳои баамаломада хулосаи дақиқу саҳеҳ бароранд. Ба таблиғи гумроҳкунандаи гурӯҳҳои мухталифи сиёсӣ, ки дар хориҷи кишвар сукунат доранд, фирефта нашаванд, зеро ҳангома бардоштан зери шиорҳои “озодӣ”, “демократия”, “гуманизм” ва “ватандӯстӣ”-и дурӯғин ба ҷуз манфиатхоҳию қудратталабӣ сухане беш набуда, дасисаҷӯён бо ин шеваю усул мағзи ҷавононро заҳролуд кардан мехоҳанд.
Аммо тири ин бадгавҳарон ҳеҷ гоҳ ба ҳадаф нахоҳад расид. Мардуми шарифи Тоҷикистон хулосаи худро дар ин шебу фарози марҳалаи кӯтоҳи таърихӣ баровардаву ба натиҷаи ниҳоӣ расидаанд, ки беҳтарин ганҷинаи ҳастӣ сулҳу оромӣ ва ваҳдату муттаҳидӣ ба шумор меравад.
Насриддин ОХУНЗОДА,
номзади илмҳои филологӣ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед