ҶОМЕА
Шанбе 20 Апрел 2024 10:52
Муаррифӣ: Марҳабо Ҷабборӣ, собиқ муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, профессори кафедраи забони русии Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон, яке аз занҳои фаъол, омӯзгор ва сиёсатмадор.
- Муаллимаи азиз, имрӯзҳо бо чӣ корҳо машғулед?
- Баъди ба нафақа баромадан дар Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон фаъолият дорам. Дар кадом вазифае, ки фаъолият доштам, пеш аз ҳама омӯзгор будам, чун доим шогирдони зиёд доштаму бо корҳои илмӣ машғул мешудам. Аз ҳама вазифаи дӯстдоштаам омӯзгорӣ аст. Медонед барои чӣ? Барои он ки омӯзгорӣ дар хуни ман аст. Модарам Ҳабиба Каримова, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ нақл мекарданд, ки дар курсҳои маҳви бесаводӣ 13-сола буданду навиштану хонданро ба дигарон ёд медодаанд. Ҳамин суханҳову хотираҳо дар бораи касби омӯзгорӣ боис шуд, то ман омӯзгор шавам. Ёд дорам вақте дар маҳалла бо кӯдакон бозӣ мекардем, ман ҳатман муаллима мешудам. Курсиҳоро монда ба дугонаҳову кӯдакони маҳалла дарс меомӯзонидам. Касби омӯзгорӣ аз аввал бароям касби дӯстдоштатарин ва ифтихормандтарин буд. Чӣ хеле ки гуфтам, имрӯз профессори кафедраи забони русии ДСРТ (Донишгохи славянии Русияву Тоҷикистон) ҳастам, шогирдони зиёд дорам ва доимо кӯшиш мекунам, то аз илм дур набошам.
- Шумо ки имрӯз дар донишгоҳ кор мекунеду бо ҷавонон сару кор доред, бигӯед, ки ҷавони имрӯза аз ҷавонони даврони шумо чӣ фарқ доранд?
- Фарқаш аз замин то осмон. Ҳам ҷиҳатҳои мусбат ва ҳам манфӣ доранд. Мехоҳам аввал ҷиҳатҳои мусбаташро номбар кунам. Ҷавонони имрӯза бисёр озод ҳастанд, баъзеи онҳо дониши бисёр васеъ доранд, чун тамоми шароит муҳайё аст. Замони ҷаҳонишавӣ асту илму техника тараққӣ кардааст. Баъзе ҷавонон аллакай дарк кардаанд, ки барои як нафар як касб кам аст ва бояд забонҳои хориҷиро донанд, информатикаро хуб фаҳманд, муҳим аз ҳама фикрашонро озодона баён кунанд.
Ҷаҳонишавӣ, пешрафти илму техника бисёр хуб аст, аммо мебинам, ки ҷавонони имрӯза аз панду насиҳат, маънавиёт ва китобхонӣ дур шуда истодаанд. Пештар мо китобҳои бадеиро бисер мехондем. Асарҳои бадеӣ ҷавононро тарбия мекунанд, ҳамон қаҳрамонҳои мусбату манфӣ барои чӣ аст?! Барои тарбияи насли наврас!
Соли 2010 «Соли рушди маориф ва технологияи информатсионӣ» буд ва дар ҳамон сол Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар суханрониашон гуфта буданд: “Инсон ҳамчун як паранда аст, ки ду бол дорад. Як болаш агар технолигияву дигар чизхо бошад, боли дигараш ин насиҳат, маънавиёт аст. Барои дуруст парвоз кардани паранда бояд ду болаш баробар бошад, дар акси ҳол паранда парвоз карда наметавонад”.
Ба хамин хотир, баробари омӯхтани донишҳои муосир бояд аз китобу панду насиҳат ва маънавиёт набояд дур буд. Имрӯзҳо бисер мешунавем, ки як ҷавоне нисбати волидонаш бераҳмӣ кардааст, ё ин ки онҳоро ба хонаи пиронсолон супоридааст. Фикр мекунам, ин айби худи падару модарон аст, чунки агар дар хурдӣ тарбияи фарзандро дуруст ба роҳ мемонданд, чунин ҳодисаҳо пеш намеомад. Вақте ба фарзанд аз кӯдакӣ панду насиҳат мекунанду роҳи ростро нишон медиҳанд, ӯ ҳеҷ гоҳ нисбати падару модар ва калонсолон беҳурматӣ намекунад.
Ман баъзе ҷавон-духтаронро мебинам, ки имрӯз ҳатто фикри хонданро надоранд. Мақсади асосиашон ба шаҳр омада, дар ҳамин ҷо шавҳар кардан аст ва шавҳарашон ҳатман бояд бой бошаду мошин дошта бошад. Ҳатто баъзеашон розӣ ҳастанд зани дуюм шаванду дар хона шинанд. Хондану мутахассиси хуб шудан дар фикру хаёлашон ҳам нест.
Дар давраи мо мутолиаи китобҳои бадеӣ бисёр буд. Ҳатто агар филм тамошо кунем, ҳатман таҳлил мекардем. Мехостем ба образҳои мусбати филму китобҳо монанд бошем. Ман ҳоло ҳам ба наберачаҳоям афсона мегӯям ва ҳатман дар бораи оқибати образҳои мусбату манфӣ корҳои фаҳмондадиҳӣ мегузаронам, то донанд, ки шахси хуб ояндааш равшан асту шахси бад ояндаи торик дорад.
- Шумо қайд кардед, ки дар кадом сатҳе, ки фаъолият доштед, аз илм дур набудед. Инро аксарияти олимону эҷодкорон низ мегӯянд. Ба фикри Шумо кадом тадбирҳоро бояд андешид, то кору фаъолияти илмию эҷодӣ бештар самараноку пурмаҳсултар бошад?
- Ин пеш аз ҳама аз оила ва падару модар вобаста аст. Падару модар бояд аз кӯдакӣ ба хоҳишу майлу рағбати фарзанд аҳамияти ҷиддӣ диҳанд. Чӣ тавре ки Унсурмаолии Кайковус қайд кардааст: падару модар бояд манбае бошанд, манбаи маслиҳат, манбаи роҳнамоӣ. Решаи илм аз оила оғоз мешавад. Баъд аз мактабу омӯзгорони хуб низ вобаста аст. Ҳар як омӯзгор агар дарси худро хуб гузарад, дар вуҷуди хонанда ишқи донистани ҳамон фан зиёд мешавад ва оянда шоиру олиму эҷодкор шудан аллакай пайдо мешавад. Мо аз ҳамон мактаб сар карда, хонандагоне ки дар олимпиадаҳо иштирок мекунанду дар ин ё он фан муваффақанд омода кунем. Ҳаматарафа бояд кӯшиш кунем, то соҳаи илм дар кишвар пеш равад.
- Агар кору фаъолияти худро дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ, Маҷлиси намояндагон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳлил намоед, дар кадом самт тавонистед бештар муваффақ бошед?
- Бояд гуфт, ки дар ҳама самтҳо омӯзгор будани ман таъсири мусбат расонид. Фаъолияти кории худро дар Донишгоҳи омӯзгорӣ сар карда будам. Баъдан дар вазифаҳои гуногун, аз ҷумла муовини декан, муовини ректор оид ба илм, ректори Донишкадаи забонҳо, Маҷлиси намояндагон, ноиби сарвазири кишвар кор кардам. Дар вазифаи охиронам ҳамагӣ ду сол кор кардам, шояд ҳамаи он нияту нақшаҳое, ки доштам ба пуррагӣ амалӣ карда натавонистам, аммо дар кадом соҳае ки кор кардам, кӯшиш ба харҷ додам, то ягон рӯзи ман беҳуда нагузарад, фаъолиятам самаранок ва мусбат бошад. Дар ҳамин ду соли фаъолият ҳамчун ноиби сарвазири кишвар кӯшиш кардам, шарафмандона ва сарбаландона вазифаамро иҷро намоям. Фикр мекунам, дар тамоми корам муваффақ ҳам шудам.
- 5 ё 10 зани муваффақи тоҷик аз нигоҳи Шумо?
- Пеш аз ҳама зани муваффақ барои ман ин Ҳабиба Каримова- модарам ҳастанд. Модарам ҳамчун омӯзгор аз ҷавонӣ барои мардуми мо хизматҳои шоиста кардаанд. Низорамоҳ Зарифова ва Руқия Қурбонова низ аз нигоҳи ман занони муваффақанд, чун агар солномаи онҳоро бинед, пайваста барои ҷомеа хизмат кардаанд. Хайриниссо Юсуфӣ, Сумангул Тағойзода ва Идигул Қосимзода низ аз занони муваффақи кишваранд.
- Кадом жанри мусиқиро гӯш мекунед ва эҷодиёти кадом шоирону нависандагони тоҷику хориҷӣ ба шумо писанд аст?
- Жанри мусиқӣ аз ҳиссиёт вобаста аст. Бисёртар мехоҳам мусиқии классикӣ гӯш кунам.
Аз нависандагони тоҷик эҷодиёти Садриддин Айнӣ, Фазлиддин Муҳаммадиев, Ҷалол Икромӣ, Абулқосим Фирдавсиро дӯст медорам. Аз эҷодкорони хориҷӣ бошад, Пушкин, Достоевский, Павло Коэло писандам аст.
- Ба назари Шумо ба сиёсат ворид шудани як ҷавондухтар нисбат ба як ҷавонписар чӣ мушкилиҳо дорад?
- Ягон мушкилӣ надорад. Имрӯз дилхоҳ духтар метавонад ба сиёсат ворид шавад ва озодона кор кунад.
- Сиёсатмадор то чӣ ҳад метавонад дар ҳаёти оилавӣ муваффақ бошад?
- Сиёсатмадор дар баробари масъулияти бардуш дошта зан - модар аст. Ӯ ҳамчун як модар боз масъулияти худро иҷро менамояд. Хӯрок мепазад, хона тоза мекунад, ба набераҳояш афсона мегӯяд. Сиёсатмадор метавонад дар ҳаёти оилавӣ нисбати дигарон муваффақтар бошад.
-Фаъолияти Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзишро дар самти амалӣ намудани ормонҳои ҷавонон чӣ гуна баҳо медиҳед?
-Имрӯз мебинам, ки кори Кумитаи ҷавонон ва варзиш бисёр пеш рафтааст. Аъло гӯям ҳам, хато намекунам. Аммо замона ҳам пеш рафтааст. Замона вазифа гузошта истодааст, ки кор боз беҳтару хубтар ба роҳ монда шавад. Бисёр мехоҳам бештар бо ҷавононе, ки аз марказ дуртар ҳастанд, хубтар кор карда шавад.
- Муаллимаи азиз, ташаккур барои як суҳбати самимӣ.
-Саломат бошед.
Рухшона ҲАКИМОВА, “ҶТ”
- Муаллимаи азиз, имрӯзҳо бо чӣ корҳо машғулед?
- Баъди ба нафақа баромадан дар Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон фаъолият дорам. Дар кадом вазифае, ки фаъолият доштам, пеш аз ҳама омӯзгор будам, чун доим шогирдони зиёд доштаму бо корҳои илмӣ машғул мешудам. Аз ҳама вазифаи дӯстдоштаам омӯзгорӣ аст. Медонед барои чӣ? Барои он ки омӯзгорӣ дар хуни ман аст. Модарам Ҳабиба Каримова, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ нақл мекарданд, ки дар курсҳои маҳви бесаводӣ 13-сола буданду навиштану хонданро ба дигарон ёд медодаанд. Ҳамин суханҳову хотираҳо дар бораи касби омӯзгорӣ боис шуд, то ман омӯзгор шавам. Ёд дорам вақте дар маҳалла бо кӯдакон бозӣ мекардем, ман ҳатман муаллима мешудам. Курсиҳоро монда ба дугонаҳову кӯдакони маҳалла дарс меомӯзонидам. Касби омӯзгорӣ аз аввал бароям касби дӯстдоштатарин ва ифтихормандтарин буд. Чӣ хеле ки гуфтам, имрӯз профессори кафедраи забони русии ДСРТ (Донишгохи славянии Русияву Тоҷикистон) ҳастам, шогирдони зиёд дорам ва доимо кӯшиш мекунам, то аз илм дур набошам.
- Шумо ки имрӯз дар донишгоҳ кор мекунеду бо ҷавонон сару кор доред, бигӯед, ки ҷавони имрӯза аз ҷавонони даврони шумо чӣ фарқ доранд?
- Фарқаш аз замин то осмон. Ҳам ҷиҳатҳои мусбат ва ҳам манфӣ доранд. Мехоҳам аввал ҷиҳатҳои мусбаташро номбар кунам. Ҷавонони имрӯза бисёр озод ҳастанд, баъзеи онҳо дониши бисёр васеъ доранд, чун тамоми шароит муҳайё аст. Замони ҷаҳонишавӣ асту илму техника тараққӣ кардааст. Баъзе ҷавонон аллакай дарк кардаанд, ки барои як нафар як касб кам аст ва бояд забонҳои хориҷиро донанд, информатикаро хуб фаҳманд, муҳим аз ҳама фикрашонро озодона баён кунанд.
Ҷаҳонишавӣ, пешрафти илму техника бисёр хуб аст, аммо мебинам, ки ҷавонони имрӯза аз панду насиҳат, маънавиёт ва китобхонӣ дур шуда истодаанд. Пештар мо китобҳои бадеиро бисер мехондем. Асарҳои бадеӣ ҷавононро тарбия мекунанд, ҳамон қаҳрамонҳои мусбату манфӣ барои чӣ аст?! Барои тарбияи насли наврас!
Соли 2010 «Соли рушди маориф ва технологияи информатсионӣ» буд ва дар ҳамон сол Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар суханрониашон гуфта буданд: “Инсон ҳамчун як паранда аст, ки ду бол дорад. Як болаш агар технолигияву дигар чизхо бошад, боли дигараш ин насиҳат, маънавиёт аст. Барои дуруст парвоз кардани паранда бояд ду болаш баробар бошад, дар акси ҳол паранда парвоз карда наметавонад”.
Ба хамин хотир, баробари омӯхтани донишҳои муосир бояд аз китобу панду насиҳат ва маънавиёт набояд дур буд. Имрӯзҳо бисер мешунавем, ки як ҷавоне нисбати волидонаш бераҳмӣ кардааст, ё ин ки онҳоро ба хонаи пиронсолон супоридааст. Фикр мекунам, ин айби худи падару модарон аст, чунки агар дар хурдӣ тарбияи фарзандро дуруст ба роҳ мемонданд, чунин ҳодисаҳо пеш намеомад. Вақте ба фарзанд аз кӯдакӣ панду насиҳат мекунанду роҳи ростро нишон медиҳанд, ӯ ҳеҷ гоҳ нисбати падару модар ва калонсолон беҳурматӣ намекунад.
Ман баъзе ҷавон-духтаронро мебинам, ки имрӯз ҳатто фикри хонданро надоранд. Мақсади асосиашон ба шаҳр омада, дар ҳамин ҷо шавҳар кардан аст ва шавҳарашон ҳатман бояд бой бошаду мошин дошта бошад. Ҳатто баъзеашон розӣ ҳастанд зани дуюм шаванду дар хона шинанд. Хондану мутахассиси хуб шудан дар фикру хаёлашон ҳам нест.
Дар давраи мо мутолиаи китобҳои бадеӣ бисёр буд. Ҳатто агар филм тамошо кунем, ҳатман таҳлил мекардем. Мехостем ба образҳои мусбати филму китобҳо монанд бошем. Ман ҳоло ҳам ба наберачаҳоям афсона мегӯям ва ҳатман дар бораи оқибати образҳои мусбату манфӣ корҳои фаҳмондадиҳӣ мегузаронам, то донанд, ки шахси хуб ояндааш равшан асту шахси бад ояндаи торик дорад.
- Шумо қайд кардед, ки дар кадом сатҳе, ки фаъолият доштед, аз илм дур набудед. Инро аксарияти олимону эҷодкорон низ мегӯянд. Ба фикри Шумо кадом тадбирҳоро бояд андешид, то кору фаъолияти илмию эҷодӣ бештар самараноку пурмаҳсултар бошад?
- Ин пеш аз ҳама аз оила ва падару модар вобаста аст. Падару модар бояд аз кӯдакӣ ба хоҳишу майлу рағбати фарзанд аҳамияти ҷиддӣ диҳанд. Чӣ тавре ки Унсурмаолии Кайковус қайд кардааст: падару модар бояд манбае бошанд, манбаи маслиҳат, манбаи роҳнамоӣ. Решаи илм аз оила оғоз мешавад. Баъд аз мактабу омӯзгорони хуб низ вобаста аст. Ҳар як омӯзгор агар дарси худро хуб гузарад, дар вуҷуди хонанда ишқи донистани ҳамон фан зиёд мешавад ва оянда шоиру олиму эҷодкор шудан аллакай пайдо мешавад. Мо аз ҳамон мактаб сар карда, хонандагоне ки дар олимпиадаҳо иштирок мекунанду дар ин ё он фан муваффақанд омода кунем. Ҳаматарафа бояд кӯшиш кунем, то соҳаи илм дар кишвар пеш равад.
- Агар кору фаъолияти худро дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ, Маҷлиси намояндагон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳлил намоед, дар кадом самт тавонистед бештар муваффақ бошед?
- Бояд гуфт, ки дар ҳама самтҳо омӯзгор будани ман таъсири мусбат расонид. Фаъолияти кории худро дар Донишгоҳи омӯзгорӣ сар карда будам. Баъдан дар вазифаҳои гуногун, аз ҷумла муовини декан, муовини ректор оид ба илм, ректори Донишкадаи забонҳо, Маҷлиси намояндагон, ноиби сарвазири кишвар кор кардам. Дар вазифаи охиронам ҳамагӣ ду сол кор кардам, шояд ҳамаи он нияту нақшаҳое, ки доштам ба пуррагӣ амалӣ карда натавонистам, аммо дар кадом соҳае ки кор кардам, кӯшиш ба харҷ додам, то ягон рӯзи ман беҳуда нагузарад, фаъолиятам самаранок ва мусбат бошад. Дар ҳамин ду соли фаъолият ҳамчун ноиби сарвазири кишвар кӯшиш кардам, шарафмандона ва сарбаландона вазифаамро иҷро намоям. Фикр мекунам, дар тамоми корам муваффақ ҳам шудам.
- 5 ё 10 зани муваффақи тоҷик аз нигоҳи Шумо?
- Пеш аз ҳама зани муваффақ барои ман ин Ҳабиба Каримова- модарам ҳастанд. Модарам ҳамчун омӯзгор аз ҷавонӣ барои мардуми мо хизматҳои шоиста кардаанд. Низорамоҳ Зарифова ва Руқия Қурбонова низ аз нигоҳи ман занони муваффақанд, чун агар солномаи онҳоро бинед, пайваста барои ҷомеа хизмат кардаанд. Хайриниссо Юсуфӣ, Сумангул Тағойзода ва Идигул Қосимзода низ аз занони муваффақи кишваранд.
- Кадом жанри мусиқиро гӯш мекунед ва эҷодиёти кадом шоирону нависандагони тоҷику хориҷӣ ба шумо писанд аст?
- Жанри мусиқӣ аз ҳиссиёт вобаста аст. Бисёртар мехоҳам мусиқии классикӣ гӯш кунам.
Аз нависандагони тоҷик эҷодиёти Садриддин Айнӣ, Фазлиддин Муҳаммадиев, Ҷалол Икромӣ, Абулқосим Фирдавсиро дӯст медорам. Аз эҷодкорони хориҷӣ бошад, Пушкин, Достоевский, Павло Коэло писандам аст.
- Ба назари Шумо ба сиёсат ворид шудани як ҷавондухтар нисбат ба як ҷавонписар чӣ мушкилиҳо дорад?
- Ягон мушкилӣ надорад. Имрӯз дилхоҳ духтар метавонад ба сиёсат ворид шавад ва озодона кор кунад.
- Сиёсатмадор то чӣ ҳад метавонад дар ҳаёти оилавӣ муваффақ бошад?
- Сиёсатмадор дар баробари масъулияти бардуш дошта зан - модар аст. Ӯ ҳамчун як модар боз масъулияти худро иҷро менамояд. Хӯрок мепазад, хона тоза мекунад, ба набераҳояш афсона мегӯяд. Сиёсатмадор метавонад дар ҳаёти оилавӣ нисбати дигарон муваффақтар бошад.
-Фаъолияти Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзишро дар самти амалӣ намудани ормонҳои ҷавонон чӣ гуна баҳо медиҳед?
-Имрӯз мебинам, ки кори Кумитаи ҷавонон ва варзиш бисёр пеш рафтааст. Аъло гӯям ҳам, хато намекунам. Аммо замона ҳам пеш рафтааст. Замона вазифа гузошта истодааст, ки кор боз беҳтару хубтар ба роҳ монда шавад. Бисёр мехоҳам бештар бо ҷавононе, ки аз марказ дуртар ҳастанд, хубтар кор карда шавад.
- Муаллимаи азиз, ташаккур барои як суҳбати самимӣ.
-Саломат бошед.
Рухшона ҲАКИМОВА, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед