ё шарти аслии дучор нашудан ба садамаҳои нақлиётӣ чист?

Дар дунё ҳодисаҳои гуногуне мавҷуданд, ки сабабгори ҳалокати инсонҳо мешаванду баробари ин боиси бардоштани ҷароҳатҳои гуногуни ҷисмонӣ. Яке аз ин ҳодисаҳо садамаи нақлиётӣ ба ҳисоб меравад. Инсоният гарчанде бо ихтирои нақлиёт ба кори хеш осонӣ оварда бошад ҳам, вале мутаассифона он сабабгори аз ҳаёт маҳрум гардидани инсонҳо гардидааст.

Ба иттилои Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ дар натиҷаи садамаҳои автомобилӣ дар саросари ҷаҳон ҳар сол тақрибан 1,35 миллион нафар ба ҳалокат мерасад ва агар вобаста ба ин масъалаи нигаронкунанда тадбирҳои фаврӣ андешида нашавад, то соли 2030 шумораи фавт дар садамаҳои нақлиётӣ се маротиба афзуда, он ба 3,6 миллион нафар хоҳад расид.

Дар Тоҷикистон низ баробари дигар кишварҳо садамаҳои нақлиётӣ ҳар сол ба назар расида, дар пайи он ҳолатҳои зиёди фавту бардоштани ҷароҳатҳои вазнини ҷисмонӣ ба қайд гирифта мешавад. Бино ба иттилои Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаш моҳи аввали соли 2020 дар кишвар 440 садамаи нақлиётӣ ба қайд гирифта шуда, бар асари он 151 нафар шаҳрвандон ба ҳалокат расида, 516 нафари дигар ҷароҳатҳои гуногуни ҷисмонӣ бардоштаанд.

Ба таъкиди мутахассисону коршиносони соҳа омилҳои садамаҳои нақлиётӣ гуногун буда, дар ҳама ҳолат ронандагон сабабгори аслии чунин ҳодисаҳо дониста мешаванд. Зеро вақте ронанда қоидаҳои ҳаракат дар роҳро риоя менамояду аз суръати муқаррарӣ мошинро баланд намеронад, хеле кам ва ҳатто ангуштшумор ба ҳолатҳои садамавӣ дучор мегардад.

Дар шароити кунунӣ, ки ҳама кори инсон аз воситаи нақлиёт вобастагӣ дорад, ронандагонро лозим аст, ки ҳангоми сари чамбарак нишастан аз эҳтиёт кор гиранду фикри ҳаёти худу мусофиронро намоянд. Зеро шумораи воситаҳои нақлиёт дар ҳоли афзоиш буда, рондани он низ то ҷое душвор гардидааст. Дар ин ҷода як камбудии ночиз метавонад, ки ронандаро ба ҳодисаи нохуш расонад. Барои ба ҳодисаи нохуш рӯ ба рӯ нашудан, ронандаҳоро мебояд пеш аз ҳама ҳушёр бошанду аз ҳолати нақлиёти хеш бархурдор ва зимни идораи воситаи нақлиёт суръатро аз меъёри муқаррарӣ баланд нагардонанд. Чунки аксари ҳодисаҳои нохуши нақлиётӣ маҳз дар ҳолати бо суръати тез рондани он ба вуқуъ пайваставу боиси аз ҳаёт маҳрум гардидани инсонҳо гардидааст.

Муҳаммадсидиқ Юсуфзода, яке аз ронандагон, ба ин назар аст, ки аксари садамаҳои нақлиётӣ маҳз бо сабаби бо суръати баланд рондану риоя накардани қонунҳои ҳаракат дар роҳ аз ҷониби ронандагон ба амал меоянд.

“Дар шароити имрӯза мошин рондан хеле мушкил буда, ҳар лаҳза бо хатар рӯ ба рӯ шудан мумкин аст. Як хатоӣ метавонад, ки шуморо ба ҳодисаи нохуш расонад. Ин коре нест, ки бо саросемагӣ анҷомаш диҳем. Бояд ҳар ронанда суръати мошинашро ба назар гирад ва ҳангоми рондани нақлиёт бо суръати миёна ҳаракат намояд. Камтар дертар расидан ба ҷои мехостаамон ҳеҷ ҷои бадӣ надорад, балки фоидааш ин аст, ки сиҳату саломат хоҳем расид. Аз ин лиҳоз ронандагонро лозим аст, ки ҳама вақт ботаваҷҷуҳ бошанд ва ҳамеша қонуну қоидаҳои ҳаракат дар роҳро риоя намоянд, то ба ҳодисаҳои нохуши роҳу нақлиёт рӯ ба рӯ нашаванд”, - гуфт ронанда М. Юсуфзода.
Икромиддин яке аз нафаронест, ки дар натиҷаи садамаи нақлиётӣ ҷароҳати вазнини ҷисмонӣ бардошта, барои барқарор намудани саломатии хеш тӯли як моҳ бистарӣ шудааст. Худи ӯ гуфт: “Имрӯз баъзе аз ронандагон бисёр сахт меронанд. Бовар кунед, шахс аз савор шудан ба ин гуна мошинҳо ҳарос мекунад. Ҳар гоҳе ба нақлиёте савор мешавам, аз ронандааш хоҳиш мекунам, ки оҳистатар ҳаракат намояд. Зеро як бор бинобар сабаби бо суръати баланд ҳаракат кардани нақлиёту аз уҳдаи идораи он набаромадани ронанда зарари ҷисмонӣ дидам. Барои ҳар инсон саломатӣ дар мадди аввал меистад. Аз ин рӯ, ронандагон ҳар гоҳи ҳаракат кардан, бояд нақлиёти хешро хуб ронанду ҳаёту саломатии худу атрофиёнро дар хатар нагузоранд”.

Дар Тоҷикистон барои он ки ҳодисаҳои роҳу нақлиёт коҳиш ёбаду дар пайи он инсонҳо камтар зарари ҷониву ҷисмонӣ бинанд, тадбирҳои гуногуне роҳандозӣ гардидаву санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳа низ ба танзим дароварда шудаанд.

Аз ҷумла, мувофиқи тағйиротҳои ба Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон воридкардашуда, муҳлати аз ҳуқуқи ронандагӣ маҳрум намудан, аз 2 то 10 сол зиёд карда шудааст. Барои идора намудани воситаҳои нақлиёт дар ҳолати мастӣ ҷазо вазнин шуда, ҷарима ба андозаи 300 нишондиҳанда барои ҳисобҳо, яъне 15 ҳазор сомонӣ ё ҳабси маъмурӣ ба муҳлати 15 шабонарӯз бо маҳрум намудан аз ҳуқуқи идораи воситаҳои нақлиёт ба муҳлати 5 сол таъин карда мешавад.

Ҳамзамон ҷавобгарӣ барои бе ҳуҷҷати ронандагӣ идора намудани воситаи нақлиёт низ пурзӯр шуда, андозаи ҷарима аз 150- 250 сомонӣ то 12500 сомонӣ, барои идора намудани воситаи нақлиёт аз тарафи шахсе, ки ҳуқуқи ронандагӣ надорад ва дар ҳолати мастӣ қарор дорад, ҷарима аз 2500 сомонӣ то 20 ҳазор сомонӣ зиёд гардида, барои такроран дар давоми сол баъди таъйин намудани ҷазои маъмурӣ содир намудани ин кирдор бошад, шахс ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида мешавад. Инчунин мувофиқи тағйироте, ки ба моддаи 212 Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид гардидаанд, барои дар ҳолати мастӣ вайрон кардани қоидаҳои ҳаракат дар роҳ, ки аз беэҳтиётӣ боиси марги инсон ё расонидани зарари вазнин ба саломатии инсон гаштааст, ҷазо дар намуди маҳрум сохтан аз озодӣ ба муҳлати аз 5 то 10 сол бо маҳрум намудан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба муҳлати 10 сол пешбинӣ шудааст.

Пурзӯр гардидани қонунҳо дар ин самт барои он аст, то ронандаҳо эҳтиёткор бошанду сабабгори маргу ҷароҳат бардоштани дигарон нашаванд.

Ҳамин гуна таваҷҷуҳи пайваста аз ҷониби Ҳукумати кишвар сари масъалаи мазкур ва қабули тағйиру иловаҳо ба қонунҳои дахлдор аст, ки солҳои охир шумораи садамаҳои нақлиётӣ дар мамлакат рӯ ба камшавӣ оварда истодааст. Ба таври мисол, 440 садамаи нақлиётӣ, ки дар нимсолаи аввали соли 2020 дар кишвар ба қайд гирифта шудааст, нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта, шумораи садамаҳо 80 адад ё 15,4%, ҳалокшудагон 23 нафар ё 13,2% ва маҷрӯҳшудагон 49 нафар ё 8,7% кам шудааст.

Гарчанде шумораи садамаҳои нақлиётӣ дар кишвар рӯ ба пастшавӣ дорад, аммо он то ҳол нигаронкунанда боқӣ мемонад. Пас, дар ин самт лозим аст, ки ҳар шахс ҳангоми ронандагӣ тамоми қоидаҳои ҳаракат дар роҳро риоя намояду ҳаёти хеш ва дигаронро зери хатар нагузорад. Зеро ҳаёт танҳо боре ба инсон муяссар мешавад.