Шоми 12-уми апрел дар марзи Тоҷикистон бо Қирғизистон, дар байни деҳаи Хистеварзи ноҳияи Бобоҷон Ғафурови вилояти Суғд ва деҳаи Борбодуки ноҳияи Лайлаки Бодканд тирпаронӣ сурат гирифт. Дар натиҷа, як сарбози тоҷик кушта, аз ду тараф чанд каси дигар захмӣ шуданд. Сарбози ҷонбохтаи тоҷик дар ин тирпаронӣ сержант, Зоир Саидумарови 27-сола аз ноҳияи Дӯстии вилояти Хатлон буд.

ВАЗИР АМАЛКАРДИ САРҲАДБОНОНИ ҚИРҒИЗИСТОНРО МАҲКУМ КАРД

Сироҷиддин Муҳриддин, вазири корҳои хориҷии Тоҷикистон амалкарди сарҳадбонони Қирғизистонро дар ҳодисаи 12-уми апрел дар сарҳади ду кишвар маҳкум кард. Ӯ рӯзи 13-уми апрел дар суҳбати телефонӣ бо ҳамтои қирғизаш, Руслан Казакбоев, хостааст, аз рӯи ҳодисаи мазкур тафтиши воқеӣ бурда шуда, гунаҳкорон ба ҷавобгарӣ кашида шаванд.
Маркази матбуоти Вазорати корҳои хориҷии Қирғизистон мулоқотро тасдиқ кард. Манбаъ гуфт, ду ҷониб ҳамкориҳо ва амнияти минтақаро баррасӣ карда, ба зарурати таъйину нишонагузории қитъаҳои баҳсии марз таъкид намуданд.

Мақомоти Тоҷикистон гуфт дар сар задани ҳодиса неруҳои Қирғизистон гунаҳгоранд. Аммо ҷониби Қирғизистон масъулиятро ба дӯши сарҳадбонони тоҷик вогузор кард.
Воқеан дар ин масъала кадом ҷониб гунаҳгори асосӣ аст? Кадом ҷониб бештар ин масъаларо яктарафа баҳогузорӣ мекунад? Чаро то ҳол масъалаи марзи ду кишвар ҳалли худро наёфтаанд? Суолҳоеанд, ки ҷавоб мехоҳанд.

НИГАРОНИИ ШАДИДИ ТАҲЛИЛГАРОН АЗ ВАЗЪИ АХИР

Дар ҳодисаи ахири марзӣ таҳлилгарони тоҷик аз авзои нуқтаҳои марзӣ ва рӯҳияи сокиноне, ки дар ин минтақаҳо зиндагӣ мекунанд, нигаронӣ карданд.

Рӯзноманигор ва таҳлилгари марзӣ, Неъматулло Мирсаидов аз авзои нуқтаҳои марзӣ ва рӯҳияи сокинон дар саҳифаи фейсбукиаш нигаронии сахте кард.

Ӯ навишт, ки бар асоси иттилои расида, аз деҳаҳои марзии тоҷикӣ ниҳодҳои хоҷагии оби ноҳияи Бодканди Қирғизистон талош доранд, ки тақсими обро дар канали фаромилии Торткӯл таҳти назорат бигиранд. Бидуни мувофиқа бо ҷониби Тоҷикистон ба қубурҳо ҷумак (вентил) насб мекунанд.

“Ин дар ҳолест, ки дар тарҳи бунёди иншооти обёрӣ таъмини об ба тамоми маҳаллаҳои Тоҷикистону Қирғизистон, ки дар канори ин канал воқеанд, пешбинӣ шуда буд”, -менависад ӯ.
Бояд гуфт, ки канали Торткул чун роҳи мошингарди Ӯш-Бодканд-Исфана моликияти Ҷумҳурии Қирғизистонанд ва дар чанд минтақа қаламрави Тоҷикистонро убур мекунанд. Шералӣ Ризоён таҳлилгари марзӣ, ки солҳост дар ин маврид таҳқиқ гузаронидааст, аз ҳодисаи бавуқӯъомадаи марзи Тоҷикистону Қирғизистон нигаронии шадид намуд. Ба қавли ин таҳлилгар, мисли ҳамеша мақомдорон ва расонаҳои кишвари ҳамсоя ҷониби моро гунаҳкор карданд. Аслан, таҳлили мавзӯъ дар 10 соли охир нишон медиҳад, ки ҳамеша чунин будааст ва ҷониби худро мусичаи бегуноҳ нишон медиҳанд.

Ӯ чанд нуктаи муҳимеро зикр кард ва гуфт, ки бояд мо ба он таваҷҷуҳ кунем:

- Мисли соли гузашта, мақомдорони кишвари ҳамсоя изҳороти нигаронкунанда пахш мекарданд. Мисолаш ангезаи хариди паҳподҳо (ҳавопаймоҳои бесарнишин) ва истифодаи он дар марз бо Тоҷикистон аст;

- Мисли соли гузашта машқи ҳарбӣ гузаронданд. Соли гузашта 1-3 апрели 2021 дар деҳаи Бужум буд, имсол бошад 31 марти 2022 бо истифода аз паҳподҳо дар шаҳри Баликчи (вилояти Иссиқкул) баргузор шуд;

- Мисли соли гузашта, гунаҳкоркунии якҷонибаи Тоҷикистон дар фазои иттилоотӣ васеъ ба роҳ монда шуд.

Ҳамзамон ин таҳлилгар дар мавриди низомикунии хати марз бо Тоҷикистон аз ҷониби Қирғизистон, ки чанд моҳ боз идома дошту дорад ва чаро расонаҳову коршиносони он ҷониб инро намебинанд, чунин гуфт, ки “ҳамаи амалкарди ҳамсояҳо ба интиқомҷуӣ ва реваншизм рост меояд. Ба назарам ин даъфа мо бояд ба таври ҷиддӣ ва хунсардона ин ҳодиса ва тирпарронии моҳи мартро дар Чоркӯҳ баррасӣ кунему ҳарбиёни Қирғизистонро ба Додгоҳи байналмилилӣ супорем. Аз набудани ҷазо барои кирдорашон аз худ рафтанд”.

“БА ЭҲСОСОТ ДОДА НАШАВЕД”

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, рӯзи 17-уми апрел зимни сафари корӣ ба вилояти Суғд бо сокинони ноҳияи Исфара вохӯрӣ намуданд. Сарвари давлат гуфтанд, ки ҷонибдори ҳалли зудтари масъалаҳои марзиву ҳудудӣ бо Қирғизистон аст ва аз сокинони шаҳри Исфара хостори он шуданд, ки ба эҳсосот дода нашаванд.

“Бори дигар ба мардуми шаҳри Исфара хотиррасон менамоям, ки бояд бо ҳамсояҳои худ дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ ва ҳамсоягии нек кору зиндагӣ кунанд, бо онҳо рафтуомад ва ҳамкории дӯстона дошта бошанд, босабру таҳаммул бошанд ва ба эҳсосот дода нашаванд. Зеро тибқи ҳикмати мардуми хирадмандамон ҳамсояро интихоб намекунанд”,-гуфт Пешвои миллат.

Дар вохӯрӣ бо сокинони ноҳияи Исфара Президенти кишвар аломатгузории хатти марз миёни Тоҷикистону Қирғизистонро яке аз масъалаҳои асосӣ дониста, таъкид намуданд, ки ҷонибдори бо роҳи музокира ҳал шудани мушкил ҳастанд.

“Вале таъкид менамоям, ки ҳалли масъалаҳои марзиву ҳудудӣ, мувофиқа намудани хатти сарҳади давлатӣ ва аломатгузории он раванди хеле мураккаб буда, муҳлат ва заҳмати зиёди мутахассисонро талаб менамояд. Тоҷикистон бо мақсади ҳалли масъалаҳои мавҷуда қатъиян ҷонибдори гуфтушунид ва дарёфти роҳҳои ҳалли мутақобилан судманд бо дарназардошти манфиатҳои миллии ҳар ду тараф мебошад”,-гуфт, Пешвои миллат.

Сарвари давлат гуфтанд, ки Тоҷикистон барои ҳалли мушкил аз соли 2002 комиссияи байниҳукуматӣ ташкил кард ва гуфтушунидро бо кишвари ҳамсоя оғоз намуд. Дар 170 мулоқоту гуфтушунид аз 987 километри марзи миёни ду кишвар 663,7 километр, яъне 68,4 фоизи хатти сарҳад муайян ва мувофиқа карда шудааст.

Пешвои миллат афзуданд, ки бо дарназардошти манфиати ду кишвар хоҳони зудтар ҳал шудани мушкиланд, вале ҳамзамон таъкид карданд, ки ин кори осон нест ва заҳмати зиёди мутахассисонро талаб менамояд.

Аз ин пеш, рӯзи 15-уми апрел раисҷумҳури Қирғизистон Cодир Ҷабборов гуфта буд, ки ба назари ӯ ҷараёни таъйину аломатгузории марзи кишвараш бо Тоҷикистон оҳиста пеш меравад ва хуб мешуд, агар ин раванд зудтар ҷараён гирад.

Ӯ дар як паёми кӯтоҳе дар Фейсбук чунин навиштааст: “Ба назари ман раванд оҳиста аст. Сабаб он аст, ки қитъаҳои баҳсӣ зиёд аст”.

Ӯ гуфт, ки пеш аз ҳама сулҳ зарур аст, сипас мо метавонем, масъаларо ба нафъи ду тараф ҳал кунем.