ҶОМЕА
Шанбе 27 Апрел 2024 08:06
Ё имрӯз матбуоти мо дар кадом вазъият асту чӣ мушкил дорад?
Матбуоти тоҷик 110-сола шуд. Тӯли ин муддат он дар баланд бардоштани сатҳи маънавиёти мардум ва ҳифзи арзишу манфиатҳои миллиамон саҳми арзандаи худро гузоштааст. Дар арафаи Рӯзи матбуот вобаста ба роҳи тайнамудаи 110-солаи матбуоти тоҷик, бурду бохт, нақши он дар маърифатнок гардидани аҳли ҷомеа, мушкилот, рисолату обрӯю эътибори он, вазъи имрӯзаи матбуоти даврӣ ва шавқу завқи машъалафрӯзони фардои матбуоти тоҷик бо Абдулмуъмин Қутбиддинов, декани факултети журналистикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, номзади илмҳои филологӣ суҳбат намудем ва фишурдаи он пешкаш мегардад.
- Нахуст устод 110-солагии матбуоти тоҷик муборак бошад!
- Ташаккур, барои шумо низ муборак!
- Дар фосилаи 110 сол матбуоти мо шебу фарози зиёдеро паси сар кард ва яқин аст, ки ин роҳро саҳлу сода тай накардааст. 110 соли матбуоти тоҷикро чӣ гуна баҳо медиҳед?
- Матбуоти тоҷик бо ҳамқадами замона будан, пастиву баландиҳои зиёдеро убур намудааст. Таъсису ташаккули он осон сурат нагирифта, дар ҳар як давра нисбат ба ташаккули он омилҳои зиёде вуҷуд доштааст. Яке аз онҳо ин пеш аз ҳама барои ҳифзи манфиатҳои миллӣ истифода кардан аз матбуот буд. Зиёиёну равшанфикрони гуногун ормонҳои худро аз ин минбар баён дошта, аз мавҷудияту ҳастии миллат садо баланд мекарданд. Матбуот ба ин васила маҳбубият пайдо карда, дидгоҳе ба ҳисоб мерафт, ки ҳақиқатҳои зиёдеро равшану возеҳ менамуд. Қатъи назар аз баъзе ҷузъиёт дар маҷмӯъ дар масири фаъолияти худ дар андозаҳои мухталиф рисолати худ-ро иҷрокарда ба ҳисоб меравад.
- Тӯли ин муддат кадом монеаҳои муҳимеро матбуоти тоҷик аз сар гузаронид ва дар ҳалли кадом мушкилоти доғи давр саҳми арзишманди худро гузошта тавонист?
- Замони таъсиси “Бухорои шариф” аввалин зинаи ислоҳотхоҳӣ оғоз гардида буд. Дар солҳои 20-30-юми асри гузашта матбуоти тоҷик дар мақоми ҷумҳурии алоҳида гирифтани кишварамон саҳм дошт. Дар замони Ҷанги Бузурги Ватанӣ умеду ормони халқ ба ҳисоб мерафт. Солҳои шастуму ҳаштодум дар бунёдкориҳо ҳисса гузошта, дар даврони соҳибистиқлолӣ ба маънии том миллӣ гардидааст. Истиқлолияти комили матбуоти тоҷик дар давраи охирин ба вуҷуд омадааст, ки рӯзноманигорони мо нафаси тозаву озоди матбуотро эҳсос намуда, бепарда сухан гуфтаанд.
- Аз замони пайдоиши матбуот огаҳ ҳастем, ки вазифаи аслии он расонидани набзи ҷомеа ба мардум ва баланд бардоштани сатҳи маънавиёти онҳост. Оё имрӯз ин рисолати хешро матбуоти мо ба таври бояду шояд иҷро карда истодааст?
- Фикр мекунам, ки ҳар як ҳарфи матбуот дар ҳама даврон баланд бурдани сатҳи маънавии ҷомеа мебошад. Зеро, корманди муваффақи матбуот ҳамеша шахси бомаърифати ҷомеа аст. Имрӯз низ қатъи назар бо кам шудани хонанда ин вазифаи худро аз даст надодааст. Дар баробари ин яке аз унсурҳои мавҷудияти матбуот сухани ҳикматомезу ахлоқӣ доштани он ба шумор меравад.
- Имрӯз чуноне аён аст, матбуот ва рӯзноманигорон он обрӯю эътиборе, ки чанд даҳсола пеш доштанд, надоранд. Сабаб дар чист?
- Обрӯю эътибор вуҷуд дорад ва хоҳад дошт. Танҳо як нуқтаро бояд қайд кард, ки имрӯз интихоб васеъ гардид ва дар назди хонанда теъдоди зиёди расонаҳо қарор гирифт. Чанд даҳсола қабл теъдоди онҳо ангуштшумор буд. Васоити электронии ахбор то сатҳи муайян мавқеи матбуотро маҳдуд гардонид. Таваҷҷуҳи камтар ба матбуот корманди онро каме аз мадди назар дур намуд.
- Барои чун гузашта бообрӯю эътибор гардидани ҳам матбуот ва ҳам онҳое, ки дар ин ҷода заҳмат мекашанд, чӣ бояд кард?
- Ин пеш аз ҳама ба дараҷаи табъу завқи омма вобастагӣ дорад. Имрӯз майлу таваҷҷуҳ ба шабакаҳои иҷтимоӣ бештар гардид. Маълум аст, ки табиати инсонӣ ҳангомаву сару садоро бештар меписандад, ки меҳвари он шабакаҳои иҷтимоист. Комёбии матбуот он аст, ки ҳар як ҳарфи он таҳрирхӯрда мебошад. Матбуот минбари маънавиёту маърифат буда, рӯзе ҷомеа бо таври куллӣ инро аз нав эътироф хоҳад кард.
- Ба назари шумо аз умри беш аз якасраи матбуот кадом даврааш давраи тиллоист ва барои чӣ?
- Ҳама давра бо як ҷиҳате саҳифаҳои тиллоӣ дорад. Аммо ба гумони банда, аз нимаи дуюми солҳои шастум то оғози солҳои навадум матбуот ҷӯшу хурӯш дошт, ки он бештар ба маҳорату касбияти эҷодкорон тавъам буд. Матбуоти ин давра минбару мактаби адибон ба шумор мерафт.
- Матбуоти мо имрӯз дар кадом вазъу ҳолат қарор дорад?
- Имрӯз номгӯи расонаҳо ба маротиб афзуд ва интернет ба баъзеи онҳо бештар хусусияти иртиботӣ бахшид. Дар доираи қиёсҳо бо баъзе кишварҳои Осиёи Марказӣ метавон гуфт, ки номгӯи матбуоти мо чандон кам нест. Сохтори шӯравӣ аз байн рафт ва системаи ягонаи матбуоти ҳизбӣ амал намекунад. Яъне чунин шароите ба миён омадааст, ки танҳо рӯзномаи дар майдони рақобат тобовар пойдор мемонад.
- Шумо дар як суҳбати чанд сол қабли хеш гуфта будед, ки “хонандаи кам доштани матбуот ин як ҳолати гузариш аст. Ин гузариш агар ба хубӣ анҷом ёбад, боз рӯ меорем ба мутолиаи васеи рӯзномаҳо”. Оё ин гузариш ба некӣ анҷом ёфт ва чӣ бояд кард то матбуоти мо серхонанда бошад?
- Бале, ёдам ҳаст ва ин марҳила ҳанӯз пурра анҷомёфта намебошад. Яъне имрӯз омма ба чанд шарҳу тавзеҳи шабакаи иҷтимоӣ такя менамояд, ки аксари онҳо журналистӣ нестанд. Боз ҳам дар он ақида устувор мебошам, ки сухани матбуот боэътимод аст. Шояд матбуоти қоғазӣ маҳдуд гардад, вале асолати матолиби матбуот дар ҳама гуна қолаби шакли васоити ахбор боқӣ мемонад. Биёед як бор қазоват намоем, ки агар матбуот набошад, адибу шоир чӣ тавр камол меёбад? Чун завқи мутолиаи омма баланд мегардад, ин як омили таваҷҷуҳ ба матбуот мебошад. Имрӯз давлату ҳукумат низ ба сатҳи мутолиаи ҷавонону наврасон диққати хос медиҳад. Ҷои инкор нест, ки хонандаи бештари матбуот имрӯз боз ҳам насли калонсол мебошад. Роҳандозии озмунҳои гуногун ин дар оянда таъмин намудани насли нави рӯзномахонҳост.
- Аз мушоҳидаҳо аён мегардад, ки яке аз сабабҳои нашр нагардидани маводҳои ҷиддӣ дар матбуот он аст, ки имрӯз ҷомеаи мо танқидпазир нест. Аз ҳамин хотир рӯзноманигорон ҳам ҳангоми навиштани маводҳои танқидӣ бисёр эҳтиёткоранд ва аз гуфтани бисёре аз ҳақиқатҳо истиҳола мекунанд. Чӣ гуна метавон афкори мардумро барои пазириши танқид мутобиқ кард?
- Дуруст аст ва инро дар журналистика “худсензор” мегӯянд. Ҷомеа бояд танқидпазир бошад ва хуб аст, ки тасмимҳои алоҳида (манзур “Фармони №622, нишастҳои матбуотӣ” ва ғ.) дар ин масир мусоидат ҳам мекунанд. Дар нашрияҳои алоҳида ҷой доштани танқид хуб аст ва маълум аст, ки тавсифҳои зиёди бепоя нуқсонҳоро мепӯшонад. Агар танқид фардии ғаразмандона бошад, ҳеҷ гоҳ ба фоидаи кор нест. Танқиде, ки манфиати иҷтимоӣ дорад, пуштибони зиёд ҳоҳад дошт.
- Имрӯз матбуоти мо, ки чашму гӯши халқ ва оинаи зиндагист, чӣ мушкил дораду барои рафъи онҳо чӣ бояд кард?
- Воқеият шаклҳои гуногуни пешниҳод дорад ва тавре бояд муносибат кард, ки шакли аз ҳама мақбули онро пайдо кард. Масалан, дар ҷумлаҳои “ман нобиноям, ба ман садақа намоед” ва “...фардо баҳор меояд, афсус онро дида наметавонам” тақрибан як мазмун аст. Аммо ҷумлаи дуюм муассиртар мебошад. Имрӯз дар навбати аввал бояд насли ҷавону наврасро ба мутолиа водор кард. Кӯмаку дастгириҳо низ нисбат ба матбуоту рӯзноманигорон ногузир мебошад ва ҳавасмандии онҳо теъдоди матолиби баландмазмунро зиёд мегардонад.
- Чун шумо бо кадрҳои ояндаи соҳаи журналистика сару кор доред, имрӯз таваҷҷуҳ ва шавқу завқи онҳо барои машъалафрӯзи фардои матбуот шудан, чӣ гуна аст?
- Мо гуфта наметавонем, ки як гурӯҳи академӣ бо пуррагӣ журналист мешаванд ва инро шумо метавонед, аз ҳамон гурӯҳи худ қиёс кунед, ки чандин сол қабл донишгоҳро хатм карда будед. Замони донишҷӯии мо низ чунин буд ва ин як тамоюл аст, ки на ҳама журналист мешаванд. Барои мо қаноатмандкунанда мебошад, ки дар ҳар як гурӯҳ ба ҳар ҳол чанд нафаре ҳастанд, ки лаёқат доранд. Завқи навиштани онҳо мо – устодонро водор менамояд, ки роҳҳои такомули касбии онҳоро равшану суфта намоем ва дар ин ҷода ба мо матбуоти даврӣ мусоидат карда метавонад. Журналистика ин истеъдоду ҳунари фитрӣ мебошад ва бояд ба даргоҳи журналистӣ онҳое оянд, ки аз ин неъмат бархӯрдор бошанд.
- Факултети журналистикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон баробари дигар кафедраҳои рӯзноманигории дигар донишгоҳҳо макони асосии омода кардани кадрҳои соҳаи журналистика ба ҳисоб меравад. Вале мушоҳида мешавад, ки бештаре аз хатмкунандагони он ба таври зарурӣ барои вориди роҳи журналистика шудан, омода нестанд. Ба қавле матни журналистӣ навишта наметавонанд. Сабаб дар чист: иштибоҳан интихоб кардани касб, шавқу завқ надоштан, хуб наомӯзондани нозукиҳои соҳаи мазкур ба онҳо ва ё чизи дигар?
- Амалия ин майдони имтиҳон мебошад ва он ҷавоне, ки аз курсии донишҷӯӣ ба коргоҳ меравад, ҳеҷ вақт баробари як корманди собиқадор эҷод карда наметавонад. Таҷриба онҳоро пухта мегардонад. Ҷои пинҳон кардан нест, ки тасодуфҳо дар ихтисосҳои рӯзноманигорӣ кам нестанд ва баъзеи онҳо ҳатто ошкор мегӯянд, ки ҷои ман дигар аст. Аз рӯи ҳаваси хушку холӣ омадани баъзе ҷавонон ба факултети журналистика низ инкор намешавад. Ҳанӯз онҳо пурра намедонанд, ки журналист шудан ин касби заҳматталаб мебошад. Мутолиаи доимӣ ва ҳар рӯз навиштан - як талаботи журналисти асил шудан аст. Шахсан дар гурӯҳҳое, ки дарс медиҳам, ба онҳо мутолиаи адабиёти гуногунро тавсия медиҳам. Онҳое, ки аз сари завқ адабиёт месупоранд, аз дигар шарикдарсонашон фарқ доранд. Аз коҳилии баъзеи онҳо хулоса мебарорам, ки дар интихоби касб иштибоҳ кардаанд.
- То ҷое мушоҳида мешавад, имрӯзҳо мактабҳои омӯзишии журналистӣ дар тайёр кардани мутахассисон нисбат ба факултаҳои журналистӣ муваффақтаранд. Муваффақияти онҳо ҳам дар он аст, ки эшон ҳангоми гузаронидани машғулиятҳо устодон ё ҳамон омӯзгоронро аз ҳисоби журналистони касбӣ ё дар ВАО фаъолияткунанда интихоб мекунанд. Дар факултаҳои журналистӣ чаро аз ин усулҳо кор гирифта намешавад ва агар ҳам бошад, чандон чашмрасу натиҷадор нест?
- Дар макотиби олӣ меъёрҳо ва нақшаҳои таълимӣ услубу равияи таълимро муайян мекунанд. То кадом андоза муваффақ гардидани мактабҳои омӯзишӣ инкор намешавад. Дар кадом як реклама ҳам дидам, ки “дар се моҳ омӯхтани забони англисӣ”-ро кафолат додаанд. Баъдтар фаҳмидем, ки ин омӯзиш то ҳадди “нархи чизеро аз мағоза пурсида тавонистан” баробар будааст. Албатта, он нафаре, ки 4-5 сол забони англисӣ меомӯзад, шояд фарқе доштагист. Нисбат ба эроду ишораатон гуфтанӣ ҳастам, ки мо тасмим гирифтем, то ҷавононро ба расонаҳо бештар ҷалб намоем ва аз ҷумла, аллакай дар радиову телевизионҳои алоҳида ин дарсҳои амалӣ ҷараён доранд. Ҳамзамон ба факултет чандин журналистони радиову телевизион ва нашрияҳои гуногун ҷалб гардидаанд.
- Фардои матбуоти тоҷикро чӣ гуна дидан мехоҳед ва барои боз ҳам рушду таҳким ёфтани он чӣ пешниҳод доред?
- Матбуот роҳнамои ҳаёт ва нишондиҳандаи набзи ҷомеа мебошад ва бигзор ин рисолатро ҳеҷ гоҳ аз даст надиҳад. Садоқату самимияти ҳар як сухани матбуот як омили пойдор будани он аст. Бисёр мехоҳам, ки чун солҳои қабл шунавем, ки дар фалон нашрия мақолаи фалон журналист ҷолибу хонданист. Бовар дорам, ки таваҷҷуҳи ҷомеа ба матолиби матбуотӣ бештар мешавад ва ин як омили таҳким ёфтани он аст. Ҳамқадами замона будани он (аз ҷумла дар қолаби чандрасонаӣ) як шарти рушд ёфтани он мебошад, ки хушбахтона бештари рӯзномаҳои мо ин омилро дарк намудаанд.
- Ташаккур барои суҳбати хубу пурмуҳтаво.
- Саломату муваффақ бошед.
Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ, “ҶТ”
Матбуоти тоҷик 110-сола шуд. Тӯли ин муддат он дар баланд бардоштани сатҳи маънавиёти мардум ва ҳифзи арзишу манфиатҳои миллиамон саҳми арзандаи худро гузоштааст. Дар арафаи Рӯзи матбуот вобаста ба роҳи тайнамудаи 110-солаи матбуоти тоҷик, бурду бохт, нақши он дар маърифатнок гардидани аҳли ҷомеа, мушкилот, рисолату обрӯю эътибори он, вазъи имрӯзаи матбуоти даврӣ ва шавқу завқи машъалафрӯзони фардои матбуоти тоҷик бо Абдулмуъмин Қутбиддинов, декани факултети журналистикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, номзади илмҳои филологӣ суҳбат намудем ва фишурдаи он пешкаш мегардад.
- Нахуст устод 110-солагии матбуоти тоҷик муборак бошад!
- Ташаккур, барои шумо низ муборак!
- Дар фосилаи 110 сол матбуоти мо шебу фарози зиёдеро паси сар кард ва яқин аст, ки ин роҳро саҳлу сода тай накардааст. 110 соли матбуоти тоҷикро чӣ гуна баҳо медиҳед?
- Матбуоти тоҷик бо ҳамқадами замона будан, пастиву баландиҳои зиёдеро убур намудааст. Таъсису ташаккули он осон сурат нагирифта, дар ҳар як давра нисбат ба ташаккули он омилҳои зиёде вуҷуд доштааст. Яке аз онҳо ин пеш аз ҳама барои ҳифзи манфиатҳои миллӣ истифода кардан аз матбуот буд. Зиёиёну равшанфикрони гуногун ормонҳои худро аз ин минбар баён дошта, аз мавҷудияту ҳастии миллат садо баланд мекарданд. Матбуот ба ин васила маҳбубият пайдо карда, дидгоҳе ба ҳисоб мерафт, ки ҳақиқатҳои зиёдеро равшану возеҳ менамуд. Қатъи назар аз баъзе ҷузъиёт дар маҷмӯъ дар масири фаъолияти худ дар андозаҳои мухталиф рисолати худ-ро иҷрокарда ба ҳисоб меравад.
- Тӯли ин муддат кадом монеаҳои муҳимеро матбуоти тоҷик аз сар гузаронид ва дар ҳалли кадом мушкилоти доғи давр саҳми арзишманди худро гузошта тавонист?
- Замони таъсиси “Бухорои шариф” аввалин зинаи ислоҳотхоҳӣ оғоз гардида буд. Дар солҳои 20-30-юми асри гузашта матбуоти тоҷик дар мақоми ҷумҳурии алоҳида гирифтани кишварамон саҳм дошт. Дар замони Ҷанги Бузурги Ватанӣ умеду ормони халқ ба ҳисоб мерафт. Солҳои шастуму ҳаштодум дар бунёдкориҳо ҳисса гузошта, дар даврони соҳибистиқлолӣ ба маънии том миллӣ гардидааст. Истиқлолияти комили матбуоти тоҷик дар давраи охирин ба вуҷуд омадааст, ки рӯзноманигорони мо нафаси тозаву озоди матбуотро эҳсос намуда, бепарда сухан гуфтаанд.
- Аз замони пайдоиши матбуот огаҳ ҳастем, ки вазифаи аслии он расонидани набзи ҷомеа ба мардум ва баланд бардоштани сатҳи маънавиёти онҳост. Оё имрӯз ин рисолати хешро матбуоти мо ба таври бояду шояд иҷро карда истодааст?
- Фикр мекунам, ки ҳар як ҳарфи матбуот дар ҳама даврон баланд бурдани сатҳи маънавии ҷомеа мебошад. Зеро, корманди муваффақи матбуот ҳамеша шахси бомаърифати ҷомеа аст. Имрӯз низ қатъи назар бо кам шудани хонанда ин вазифаи худро аз даст надодааст. Дар баробари ин яке аз унсурҳои мавҷудияти матбуот сухани ҳикматомезу ахлоқӣ доштани он ба шумор меравад.
- Имрӯз чуноне аён аст, матбуот ва рӯзноманигорон он обрӯю эътиборе, ки чанд даҳсола пеш доштанд, надоранд. Сабаб дар чист?
- Обрӯю эътибор вуҷуд дорад ва хоҳад дошт. Танҳо як нуқтаро бояд қайд кард, ки имрӯз интихоб васеъ гардид ва дар назди хонанда теъдоди зиёди расонаҳо қарор гирифт. Чанд даҳсола қабл теъдоди онҳо ангуштшумор буд. Васоити электронии ахбор то сатҳи муайян мавқеи матбуотро маҳдуд гардонид. Таваҷҷуҳи камтар ба матбуот корманди онро каме аз мадди назар дур намуд.
- Барои чун гузашта бообрӯю эътибор гардидани ҳам матбуот ва ҳам онҳое, ки дар ин ҷода заҳмат мекашанд, чӣ бояд кард?
- Ин пеш аз ҳама ба дараҷаи табъу завқи омма вобастагӣ дорад. Имрӯз майлу таваҷҷуҳ ба шабакаҳои иҷтимоӣ бештар гардид. Маълум аст, ки табиати инсонӣ ҳангомаву сару садоро бештар меписандад, ки меҳвари он шабакаҳои иҷтимоист. Комёбии матбуот он аст, ки ҳар як ҳарфи он таҳрирхӯрда мебошад. Матбуот минбари маънавиёту маърифат буда, рӯзе ҷомеа бо таври куллӣ инро аз нав эътироф хоҳад кард.
- Ба назари шумо аз умри беш аз якасраи матбуот кадом даврааш давраи тиллоист ва барои чӣ?
- Ҳама давра бо як ҷиҳате саҳифаҳои тиллоӣ дорад. Аммо ба гумони банда, аз нимаи дуюми солҳои шастум то оғози солҳои навадум матбуот ҷӯшу хурӯш дошт, ки он бештар ба маҳорату касбияти эҷодкорон тавъам буд. Матбуоти ин давра минбару мактаби адибон ба шумор мерафт.
- Матбуоти мо имрӯз дар кадом вазъу ҳолат қарор дорад?
- Имрӯз номгӯи расонаҳо ба маротиб афзуд ва интернет ба баъзеи онҳо бештар хусусияти иртиботӣ бахшид. Дар доираи қиёсҳо бо баъзе кишварҳои Осиёи Марказӣ метавон гуфт, ки номгӯи матбуоти мо чандон кам нест. Сохтори шӯравӣ аз байн рафт ва системаи ягонаи матбуоти ҳизбӣ амал намекунад. Яъне чунин шароите ба миён омадааст, ки танҳо рӯзномаи дар майдони рақобат тобовар пойдор мемонад.
- Шумо дар як суҳбати чанд сол қабли хеш гуфта будед, ки “хонандаи кам доштани матбуот ин як ҳолати гузариш аст. Ин гузариш агар ба хубӣ анҷом ёбад, боз рӯ меорем ба мутолиаи васеи рӯзномаҳо”. Оё ин гузариш ба некӣ анҷом ёфт ва чӣ бояд кард то матбуоти мо серхонанда бошад?
- Бале, ёдам ҳаст ва ин марҳила ҳанӯз пурра анҷомёфта намебошад. Яъне имрӯз омма ба чанд шарҳу тавзеҳи шабакаи иҷтимоӣ такя менамояд, ки аксари онҳо журналистӣ нестанд. Боз ҳам дар он ақида устувор мебошам, ки сухани матбуот боэътимод аст. Шояд матбуоти қоғазӣ маҳдуд гардад, вале асолати матолиби матбуот дар ҳама гуна қолаби шакли васоити ахбор боқӣ мемонад. Биёед як бор қазоват намоем, ки агар матбуот набошад, адибу шоир чӣ тавр камол меёбад? Чун завқи мутолиаи омма баланд мегардад, ин як омили таваҷҷуҳ ба матбуот мебошад. Имрӯз давлату ҳукумат низ ба сатҳи мутолиаи ҷавонону наврасон диққати хос медиҳад. Ҷои инкор нест, ки хонандаи бештари матбуот имрӯз боз ҳам насли калонсол мебошад. Роҳандозии озмунҳои гуногун ин дар оянда таъмин намудани насли нави рӯзномахонҳост.
- Аз мушоҳидаҳо аён мегардад, ки яке аз сабабҳои нашр нагардидани маводҳои ҷиддӣ дар матбуот он аст, ки имрӯз ҷомеаи мо танқидпазир нест. Аз ҳамин хотир рӯзноманигорон ҳам ҳангоми навиштани маводҳои танқидӣ бисёр эҳтиёткоранд ва аз гуфтани бисёре аз ҳақиқатҳо истиҳола мекунанд. Чӣ гуна метавон афкори мардумро барои пазириши танқид мутобиқ кард?
- Дуруст аст ва инро дар журналистика “худсензор” мегӯянд. Ҷомеа бояд танқидпазир бошад ва хуб аст, ки тасмимҳои алоҳида (манзур “Фармони №622, нишастҳои матбуотӣ” ва ғ.) дар ин масир мусоидат ҳам мекунанд. Дар нашрияҳои алоҳида ҷой доштани танқид хуб аст ва маълум аст, ки тавсифҳои зиёди бепоя нуқсонҳоро мепӯшонад. Агар танқид фардии ғаразмандона бошад, ҳеҷ гоҳ ба фоидаи кор нест. Танқиде, ки манфиати иҷтимоӣ дорад, пуштибони зиёд ҳоҳад дошт.
- Имрӯз матбуоти мо, ки чашму гӯши халқ ва оинаи зиндагист, чӣ мушкил дораду барои рафъи онҳо чӣ бояд кард?
- Воқеият шаклҳои гуногуни пешниҳод дорад ва тавре бояд муносибат кард, ки шакли аз ҳама мақбули онро пайдо кард. Масалан, дар ҷумлаҳои “ман нобиноям, ба ман садақа намоед” ва “...фардо баҳор меояд, афсус онро дида наметавонам” тақрибан як мазмун аст. Аммо ҷумлаи дуюм муассиртар мебошад. Имрӯз дар навбати аввал бояд насли ҷавону наврасро ба мутолиа водор кард. Кӯмаку дастгириҳо низ нисбат ба матбуоту рӯзноманигорон ногузир мебошад ва ҳавасмандии онҳо теъдоди матолиби баландмазмунро зиёд мегардонад.
- Чун шумо бо кадрҳои ояндаи соҳаи журналистика сару кор доред, имрӯз таваҷҷуҳ ва шавқу завқи онҳо барои машъалафрӯзи фардои матбуот шудан, чӣ гуна аст?
- Мо гуфта наметавонем, ки як гурӯҳи академӣ бо пуррагӣ журналист мешаванд ва инро шумо метавонед, аз ҳамон гурӯҳи худ қиёс кунед, ки чандин сол қабл донишгоҳро хатм карда будед. Замони донишҷӯии мо низ чунин буд ва ин як тамоюл аст, ки на ҳама журналист мешаванд. Барои мо қаноатмандкунанда мебошад, ки дар ҳар як гурӯҳ ба ҳар ҳол чанд нафаре ҳастанд, ки лаёқат доранд. Завқи навиштани онҳо мо – устодонро водор менамояд, ки роҳҳои такомули касбии онҳоро равшану суфта намоем ва дар ин ҷода ба мо матбуоти даврӣ мусоидат карда метавонад. Журналистика ин истеъдоду ҳунари фитрӣ мебошад ва бояд ба даргоҳи журналистӣ онҳое оянд, ки аз ин неъмат бархӯрдор бошанд.
- Факултети журналистикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон баробари дигар кафедраҳои рӯзноманигории дигар донишгоҳҳо макони асосии омода кардани кадрҳои соҳаи журналистика ба ҳисоб меравад. Вале мушоҳида мешавад, ки бештаре аз хатмкунандагони он ба таври зарурӣ барои вориди роҳи журналистика шудан, омода нестанд. Ба қавле матни журналистӣ навишта наметавонанд. Сабаб дар чист: иштибоҳан интихоб кардани касб, шавқу завқ надоштан, хуб наомӯзондани нозукиҳои соҳаи мазкур ба онҳо ва ё чизи дигар?
- Амалия ин майдони имтиҳон мебошад ва он ҷавоне, ки аз курсии донишҷӯӣ ба коргоҳ меравад, ҳеҷ вақт баробари як корманди собиқадор эҷод карда наметавонад. Таҷриба онҳоро пухта мегардонад. Ҷои пинҳон кардан нест, ки тасодуфҳо дар ихтисосҳои рӯзноманигорӣ кам нестанд ва баъзеи онҳо ҳатто ошкор мегӯянд, ки ҷои ман дигар аст. Аз рӯи ҳаваси хушку холӣ омадани баъзе ҷавонон ба факултети журналистика низ инкор намешавад. Ҳанӯз онҳо пурра намедонанд, ки журналист шудан ин касби заҳматталаб мебошад. Мутолиаи доимӣ ва ҳар рӯз навиштан - як талаботи журналисти асил шудан аст. Шахсан дар гурӯҳҳое, ки дарс медиҳам, ба онҳо мутолиаи адабиёти гуногунро тавсия медиҳам. Онҳое, ки аз сари завқ адабиёт месупоранд, аз дигар шарикдарсонашон фарқ доранд. Аз коҳилии баъзеи онҳо хулоса мебарорам, ки дар интихоби касб иштибоҳ кардаанд.
- То ҷое мушоҳида мешавад, имрӯзҳо мактабҳои омӯзишии журналистӣ дар тайёр кардани мутахассисон нисбат ба факултаҳои журналистӣ муваффақтаранд. Муваффақияти онҳо ҳам дар он аст, ки эшон ҳангоми гузаронидани машғулиятҳо устодон ё ҳамон омӯзгоронро аз ҳисоби журналистони касбӣ ё дар ВАО фаъолияткунанда интихоб мекунанд. Дар факултаҳои журналистӣ чаро аз ин усулҳо кор гирифта намешавад ва агар ҳам бошад, чандон чашмрасу натиҷадор нест?
- Дар макотиби олӣ меъёрҳо ва нақшаҳои таълимӣ услубу равияи таълимро муайян мекунанд. То кадом андоза муваффақ гардидани мактабҳои омӯзишӣ инкор намешавад. Дар кадом як реклама ҳам дидам, ки “дар се моҳ омӯхтани забони англисӣ”-ро кафолат додаанд. Баъдтар фаҳмидем, ки ин омӯзиш то ҳадди “нархи чизеро аз мағоза пурсида тавонистан” баробар будааст. Албатта, он нафаре, ки 4-5 сол забони англисӣ меомӯзад, шояд фарқе доштагист. Нисбат ба эроду ишораатон гуфтанӣ ҳастам, ки мо тасмим гирифтем, то ҷавононро ба расонаҳо бештар ҷалб намоем ва аз ҷумла, аллакай дар радиову телевизионҳои алоҳида ин дарсҳои амалӣ ҷараён доранд. Ҳамзамон ба факултет чандин журналистони радиову телевизион ва нашрияҳои гуногун ҷалб гардидаанд.
- Фардои матбуоти тоҷикро чӣ гуна дидан мехоҳед ва барои боз ҳам рушду таҳким ёфтани он чӣ пешниҳод доред?
- Матбуот роҳнамои ҳаёт ва нишондиҳандаи набзи ҷомеа мебошад ва бигзор ин рисолатро ҳеҷ гоҳ аз даст надиҳад. Садоқату самимияти ҳар як сухани матбуот як омили пойдор будани он аст. Бисёр мехоҳам, ки чун солҳои қабл шунавем, ки дар фалон нашрия мақолаи фалон журналист ҷолибу хонданист. Бовар дорам, ки таваҷҷуҳи ҷомеа ба матолиби матбуотӣ бештар мешавад ва ин як омили таҳким ёфтани он аст. Ҳамқадами замона будани он (аз ҷумла дар қолаби чандрасонаӣ) як шарти рушд ёфтани он мебошад, ки хушбахтона бештари рӯзномаҳои мо ин омилро дарк намудаанд.
- Ташаккур барои суҳбати хубу пурмуҳтаво.
- Саломату муваффақ бошед.
Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед