ё дасти ҳамдеҳаи худро гирифтан маҳалгароӣ нест!

Ваҳдати миллии моро инак беш аз ду даҳсола мешавад. Он дар натиҷаи хомӯш гардонидани ҷангу даргириҳое, ки солҳои 90-уми асри гузашта дар кишвар сар зада буданд, ба даст омадааст. Тамоми таърихнигорону таҳлилгарони масоили сиёсиву таърихии кишвар ин андешаро ҷонибдорӣ мекунанд, ки ҷанги шаҳрвандии мо дар натиҷаи маҳалбозии гурӯҳҳои алоҳида сар зада буд.

Аммо ба андешаи бархе аз коршиносон то кунун қишре аз ҷомеа маънии ваҳдатро ба таври бояду шояд дарк накардаанд. Далели инро эшон дар арзи мавҷудияти гурӯҳҳои зиёде бо номҳои маҳал ва минтақҳо дар сомонаҳои иҷтимоӣ медонанд, ки дар онҳо аксу видеороликҳо ва мақолаву гузоришҳо аз арзишҳо ва дастовардҳои чӣ маънавию чӣ моддии он маҳаллаҳо дар гардиш аст, ки ба андешаи онон ин метавонад сабабгори ихтилоф дар маҳалҳо гардад. Эшон гурӯҳҳоеро, ки дар шабакаи иҷтимоии facebook бо номҳои “Ванҷи ману ту”, “Афсонаҳои раштон”, “Истаравшан-марвориди шарқ”, “Кӯлоби ман (мой Кӯлоб)”, “Ганҷи Исфара”, “Зарафшон” арзи ҳастӣ доранд, мисол меоранд. Ба андешаи профессор Шариф Муллоев ҳанӯз ҳам ҷавонони мо дар меҳвари як идеяву андеша ва ливо муттаҳид нестанд, зеро гурӯҳсозиву гурӯҳбозии эшон дар сомонаҳои интернетӣ метавонад сабаб бошад. Ӯ мегӯяд: “Тӯли ин 21 сол пайваста аз ваҳдату якдилӣ мегӯему аммо мафҳуми ваҳдатро мутаассифона то ба ҳол қишре аз ҷомеа маърифат накардаанд. Маҳалбозӣ аз ҳамин гурӯҳҳои хурд маншаъ мегирад. Маҳалбозӣ ин як заҳрпечакест, ки имрӯз мо дар амалҳои бисёре аз ҷавонон мушоҳида мекунем. Ин гурӯҳбозиҳо ба арзишҳои миллӣ латмае мезанад. Пешгирии ин амалҳо амали хубе мешуд”.

Вале бояд гуфт, ки сомонаву гурӯҳҳои номҳои маҳал дошта, муаррификунандаи диёр дар сатҳи шуури миллатанд; ошнокунандаи фарҳанги гуногун, дастовардҳо, захираҳои интеллектуалӣ мебошанд, ки вуҷуд доштани онон набояд барои ҷомеа ҳамчун фоҷиа қабул карда шавад. Ва ин андеша набояд пазируфта шавад, ки дар чархиш будани чунин гурӯҳҳо ва таблиғ гаштани дастовардҳои маҳалҳои алоҳида ҷомеаро аз андешаи ваҳдат канор барад.

Як нукта қобили таваҷҷуҳ аст, ки ҳарф задан перомуни маҳал ба яке аз мушкилтарин падидаҳо табдил гаштааст, ки ҳеҷ кадом як коршиносе то ба ҳол наметавонад перомуни ин мафҳум назари хоси худро ироа кунад ё дар воқеъ ақидаи фалон як донишманди дигареро бипазирад. Зеро ба андешаи нимае аз афрод маҳалгароӣ ҷомеаро ба самти нобудиву парокандагӣ мекашад ва иддаи дигар даъво менамоянд, ки баръакс, маҳз маҳалгароӣ омили ватандӯстиву патриотизми миллӣ мегардад. Зеро ба андешаи эшон агар шахс маҳалли худро, ки дар он ҷо зода шудаасту одаму одамгариро аз ҳамон ҷой омӯхтааст, дӯст дошта натавонад, ҳеҷ гоҳ миллату давлати худро дӯст нахоҳад дошт.

Доир ба ин масъала мо тасмим гирифтем бо чанде аз аҳли зиё ва равшанфикрони ҷомеа дар робита бошем ва ин масъаларо аз ҳар дидгоҳи лозима мавриди баҳс қарор диҳем.

Равоншинос Маҳмудшоҳ Кабирӣ зимни суҳбат бо мо гуфт: “Ҷои таассуф аст, ки баъди ба даст омадани Ваҳдати миллӣ ва ба имзо расидани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ низ дар андешаи аҳолии кишвар як мафҳуми наве, ки то ин давра бо истилоҳи “картаи маҳал”дар чархиш буд, аз гардиш боз наистод...”

Баъзан шоҳиди он мешавем, ки иддае аз маҳал гап заданро ор медонад ва касоне, ки ҳамшаҳриҳои худро ёд кунанд ё ба онҳо кӯмак кунанд “маҳалгаро” гуфта туҳмат мекунанд ва роҳҳои рушди иҷтимоии ӯро мебанданд. Агар дар идорае роҳбаре як ҳамшаҳрии худро кор гирад, ҳатман тамғаи “маҳалгаро”-ро ба пешонааш мезананд. Инҳо ҳодисаҳоеанд, ки ҳамеша бо онҳо рӯ ба рӯ мегардем. Ба андешаи баъзе коршиносон ба бархурд овардани ҷомеа нисбати маҳалдӯстӣ яке аз “ретсепт”-ҳои тарафдорони глобализатсия ҳаст, ки “дарахти миллат”- ро аз дарун мепӯсонад.

Журналист ва нависандаи маъруфи рус Петр Вайл перомуни ишқи маҳал ва дилбастагии шахсон ба маҳал гуфта буд: “Одамон вақте зодгоҳи худ ё шаҳру деҳеро дӯст медоранд, пеш аз ҳама на барои зебоӣ ё вижагиҳои он аст, балки ба хотири инсонҳоест, ки шахс дар ин ҷо дидааст, ҳамнишин шудааст, бо онҳо хуш гузарондааст. Ин эҳсосоти онҳо ба таври нохудогоҳ ба рӯи маҳалли ҷуғрофӣ кӯчонда мешавад ва маҳал мақоми асосӣ мегирад.”

Равоншиноси тоҷик, Маҳмудшоҳ Кабирӣ низ дар таҳлили ин масъала Петр Вайлро дастгирӣ мекунад. Ӯ зимни суҳбат бо мо гуфт: “Ин плюрализми биогеографист. Зерсохтори миллат аз маҳал сарчашма мегирад ва дар мисол сиришти одамро овардан мумкин аст, ки иборат аз ҳуҷайраҳои гуногун аст; ҳуҷайраҳои устухон, ҷигар, мағз, бофтаи дил, мушак ва ҳоказо, ки агар яке аз онҳо аз фаъолият бозмонанд, ҳатман сохти инсон низ номуназзам хоҳад шуд...”

Алиҷони Сарбандӣ, як корбари фаъоли фейсбукӣ низ дӯст доштану муаррифӣ кардани маҳалро дар сатҳҳои фаротар аз он қобили қабул ва сутуданӣ медонад. Ӯ мегӯяд: “Ба андешаи ман дӯст доштани маҳал маънои маҳалгаро буданро надорад. Ҳар кас зодгоҳи худро дӯст медорад ва онро як пораи хоки ватан мешуморад.

Ба андешаи равоншиносон одаме, ки шуураш дар сатҳи маҳал аст, барои ӯ мушкил аст, ки шуури ӯро ба сатҳи миллат бурд. Ягона чизе, ки шуури ӯро ба дигар сатҳ мегузаронад, донишу маълумоту савод аст. Оғози Ватан аз зодгоҳ аст. Ҳар ки маҳали худро обод мекунад, гӯшае аз Ватанро обод кардааст ва дар маҷмӯъ кишвар гулгулшукуфон мешавад.

Хулоса бар ҳамаи ин гуфтаҳо ин аст, ки имрӯз мебояд фаҳмиши мардум нисбат ба маҳал ва маҳалдӯстӣ дигар шавад. Зеро ҷомеа ҳамеша механизме дорад, ки онро аз олудагиҳо пок мекунад. Маҳалли худро дӯст доштан метавонад ба он сабаб шавад, ки фаротар аз ин тафаккур намоӣ ва дар баробари маҳал миллат ва Ватанро қадр кунӣ. Аммо агар тавони дӯст доштани зодгоҳи худро надошта бошем, кай метавонем ба дарки миллат ва Ватан бирасем? Ин саволест, ки маҳалситезон ва он нафароне, ки тамоми бурду бохти хешро ба маҳал рабт медиҳанд ва нотавониҳои худро низ баъзан ба маҳал вобаста медонанду аз рушду инкишоф канор мемонанд, бояд ҷавоб гӯянд. Бояд бар ин андеша қоим буд, ки ҳар нафаре мегӯяд фалонӣ бо сабаби аз фалон маҳал будан соҳиби мақому манзалат аст, худ маҳалгарост ва тавони дидани бурду бохти он нафарро надорад, зеро тафаккураш дар ҳамон сатҳ аст.