Бо мурури замон дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳни хабарҳои гуногун ба ҳукми анъана даромадааст, аммо имрӯз дар баробари хабарҳо, ҳамчунин наворҳое, паҳн мегарданд, ки ба қавле як навъ нолидану шиква аз зиндагиро мемонад. Инро мо дар мисоли Абдусаттор Пирмуҳаммадзода, ки ба мусофиркашонии ғайриқонунӣ машғул аст, ба хубӣ мушоҳида карда метавонем. Чунки ӯ дар навори худ аз зиндагӣ шиква мекунаду мушкили худро, ки ҷузъист, мехоҳад ба як мушкилии кул табдил диҳад. Ин ҷо садҳо суол ба вуҷуд меояд, ки онҳо ҷавоб мехоҳанд. Чаро дигар ронандаҳо нею ӯ муроҷиат кард? Чаро ба мақомотҳои давлатӣ нею ба роҳбари аввали давлат муроҷиат кард? Чӣ ғайриқонунӣ фаъолият намудан магар иҷозат аст?

Ба назари коршиносон дар шароити имрӯз хуб аст, ки ҳама озодона фикри худро баён мекунанд, аммо озодона баён кардани андеша маънии онро надорад, ки ҳар чи ки хоҳи бигӯӣ. Ҳар як сухан бояд бо як эҳтиром ва арҷгузорӣ гуфта шавад. Ронандаи кирокаш, ки худ ғайриқонунӣ ба фаъолияти мусофиркашонӣ машғул аст, боз аз он шиква мекунад, ки ӯро ба қавле намемонанд, ба ин “фаъолият”-и худ машғул шавад. Бар замми он, ки худ пур аз камбудист, боз аз адолату қонун ҳарф мезанад. Гӯё, ки қонунҳои нонавиштаи худро дошта бошад он ронандаи таксӣ.

Фаридун Бобозода, омӯзгори Академияи идоракунии давлатии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба ин мегӯяд, ки озод будану озод баён кардани андешаи ҳар як шаҳрванд дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон омадааст. Вале ибрози андеша вобаста ба ҳолату вазъият бояд бо қонунгузории кишвар дар як чаҳорчӯбаи ахлоқию фарҳангӣ сурат гирад. Аз ин хотир, вақте ки як шаҳрванд муроҷиат ба ягон шаҳрванд ё шахсони баландмақом мекунад, бояд бидонанд, ки чи гуна талаботу қоидаҳо дорад.

- Албатта, озодона баён кардани фикр ҳеҷ ҷойи бадие надорад, лекин вақте ки онҳо бо як лаҳни дурушт, ин муроҷиатро анҷом медиҳанд, ин аллакай аз чаҳорчӯбаи муроҷиат берун аст. Ҳар кас вобаста ба ибрози назари худ дар чаҳорчӯбаи қонун бояд баҳогузорӣ кунад. Абдусаттор Пирмуҳаммадзода агар дар Русия ё дар Аморати Араб ё ин ки дар ягон кишвари дигар мебуд, магар метавонист ғайриқонунӣ таксиронӣ кунад? Албатта наметавонист. Агар қоидаи ҳаракатро дар роҳ вайрон мекард, оё ба ӯ бӯса зада ҷавобаш медоданд? Албатта не. Агар корманди БДА ӯро ғайриқонунӣ дастгир, ё таҳқир карда бошад, пас озодона метавонад, ки ба телефони боварии вазири корҳои дохилӣ муроҷиат кунад. Гӯё суроғаи мақомотҳои дахлдорро намедонанд, ки шабакаи Фейсбукро истифода карда, худро боиси хандахариши мардумон мекунанд, -дар идомаи суҳбат афзуд, Бобозода Ф.

Ин гуна муроҷиатро дар мисоли Абдусаттор Пирмуҳаммадзода метавон ба хубӣ мушоҳида кард. Тамоми коршиносон ва фаъолони ҷомеаи шаҳрвандӣ бар онанд, ки ҳар як муроҷиат сатҳи худро дорад. Ҳеҷ гоҳ як муроҷиате, ки дар сатҳи маҳал аст яку якбора тибқи қоида набояд ба мақомотҳои болоӣ равона карда шавад. Рӯзноманигори тоҷик Далер Мерганов мегӯяд, ки дар ҳамаи ҷомеаҳое, ки пешрафтаанд, мавҷудияти баҳс ин як падидаи маъмул аст. Аз ин аслан фоҷиа сохтан нодуруст аст. Дар ҳолате, ки чунин нофаҳмиҳову баҳсҳо ба амал меояд, тибқи муқаррароти қонунгузорӣ шаҳрванд муваззаф аст, ки ба сохтори дахлдор муроҷиат кунад.

Ҳамчунин ӯ дар идома афзуд: “Дар баъзе мавридҳо муроҷиати шаҳрванд, ки сирф инфиродӣ ҳаст, мутаассифона аз ҷониби бисёриҳо сӯиистифода мешавад. Ҳарчанд ки муроҷиати Абдусаттор Пирмуҳаммадзода як навъ инфиродӣ буд. Ба гумони банда беҳтар мешуд, ки ин масъаларо аввалан ба мақомотҳои дахлдор ва дар мавриди баррасӣ қарор нагирифтани он ба Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тариқи расмӣ арзи худро равон мекард. Далелҳои зиёде мавҷуд аст, ки ҳазорҳо мактуб ба Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид мешавад, филфавр баррасӣ мегарданд. Ман боварӣ дорам, ки ин масъала агар дар сатҳи БДА-и ВКД пешниҳод мешуд, бидунӣ ҳеҷ як мушкилӣ баррасӣ мешуд. Барои хоинон ва нотавонбинон мушкилот ва шахсияти ронанда Абдусаттор як фулуз арзиш надорад. Барои онҳо ҳамин муҳим буд, ки аз фурсат барои худашон истифода кунанд”.

Мирзоён Маҳмуд, хабарнигори рӯзномаи “Ҷумҳурият”, ки ин мавзӯъро таҳлил дошт, зимни таҳлилили қазияи ронандаи мусофиркаш далелҳои зиёдеро ҷамъоварӣ намудааст. Ӯ мегӯяд ҷаримабандӣ нисбати нафароне, ки бидуни расмиёт ба мусофиркашонӣ машғул мешаванд, дар тамоми кишварҳо мавҷуд аст.

Ҳамчунин ӯ зикр намуд: “Дар ҳолати бе иҷозатнома ба мусофиркашонӣ машғул шудани шаҳрвандон тибқи моддаи 510-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷарима карда мешаванд. Ин дар тамоми кишварҳо вуҷуд дорад. Дар Ӯзбекистон аз 20 то 100 нишондиҳанда, инчунин дар Федератсияи Россия низ ҳамин гуна тартиби қонунгузорист, ки дар ҳолати ғайриқонунӣ ба мусофиркашонӣ машғул шудан то 5 ҳазор рубл ҷарима карда мешаванд”.

Баъзе коршиносон пешниҳод мекунанд, ки барои кам шудани таксиҳое, ки бе иҷозатнома фаъолият доранд, ҷаримаи баландтар пешбинӣ шавад. Бо далели гаронии ҷаримаҳо шояд шумораи қонуншиканиҳо кам шавад.

Дар ҳақиқат ҳам, ҳар нафаре, ки ғайриқонунӣ ба мусофиркашонӣ машғул мешавад, хоҳу нохоҳ ҷарима карда мешавад. Зеро дар баробари дигар кишварҳо Тоҷикистон низ як давлати соҳибистиқлолу соҳибихтиёр аст ва қонунҳои худро дар тамоми самтҳо доро мебошад.

Хулоса, метавон гуфт, ки сари роҳи чунин нафаронро ҷаримабандии вазнин гирифта метавонад, зеро қонунҳо бо таъсири худ танзимкунандаи ҳар соҳа ба ҳисоб мераванд. Ва ҳаминро дар охир гуфтанӣ ҳастем, ки набояд мардум аз он ҷумла, Абдусаттор аз он ҳолатҳое, ки воқеан ҳам қонунист, як даҳшате созанд.