Аз фазои солими оила, ҳаёти солими миллат маншаъ гирифта, оила дар бунёди ҷомеа нақши меҳвариро мегирад. Дар сатҳи баланди иҷтимоию иқтисодӣ, фарҳангию ахлоқӣ қарор доштани оилаҳо, мусоидаткунанда ба рушду нумӯъ ва пешрафти давлату миллат гардида, бақои солимии фарзандон ва инкишофи бомароми ҷомеаи солим мегардад.. Саодату хушбахтии оила яке аз рукнҳои асосии низоми давлатдорӣ ба ҳисоб рафта, устувории оила, маҳаки асосии суботи ҷомеа маҳсуб меёбад.

Ҳастии инсонҳо маҳз аз оила оғоз ёфта пас он дар ҷомеа ташаккулу инкишоф меёбад. Солимии ҷомеаро аз солими оила ва насли солим арзёбӣ менамоянд, ки барҳақ дуруст аст. Инсоният барои қонеъ намудани талаботи хеш дар ҳамаи давру замонҳо кӯшиш ба харҷ додааст, ки пеш аз ҳама худро аз ниёзмандӣ раҳо намуда, тадбирҳо ҷӯяд. Оила рисолати бузургест, ки асрҳо боз побарҷост. Мазмун ва роҳу равиши оиларо шароитҳои моддӣ ва маънавии ҷомеа муайян намуда, онро рӯи кор оварда, дар шароити кунунӣ давлат онро муҳофизат ва тараққӣ медиҳад. Оиларо муаррихон ячейкаи ибтидоии ҷамъият ва пояи асосии давлат шуморидаанд, ҷои баҳс нест. Дар ин робита ахлоқ ҳамзистии одамро ба одамон, муносибатҳои онҳоро бо ҷамъият дар доираи оила муайян ва танзим менамояд. Дар ҳамаи давру замон оила ба ахлоқи ҳамида ниёз дошт.

Ҳамагон огаҳ ҳастем, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ ба гирдоби нави муносибатҳои иқтисодию сиёсӣ ва бархӯрдҳои фарҳангӣ қарор дошта, косташавии ахлоқ мушкилоти рақами як маҳсуб ёфта, дар навбати худ проблемаҳои навинро тавлид месозад. Низоми навин бисёрсамта буда, хатари ҷиддиеро ба арзишҳои пойдории оила ва рисолати хонаводагӣ таҳдид намуд, ки он хоҳу нохоҳ ба ҷомеа ва ба шохаҳои давлату миллат бетаъсир намемонад. Таърихи навини кишвар бисёр омезишҳо ва бархӯрдҳои этникию маданӣ ва таҳаввулотҳои гуногунро аз сар гузаронида истодааст. Моро зарур аст, дар ин раванд андешамандона муносибат намуда, монанди занбӯри асал аз беҳтарин накҳатҳову зебоиҳо, дастоварду дарёфтҳои муфиду мусбат истифода намуда, барои миллати хеш ва ояндаи фарзандонамон заминагузор бошем. Рафтору кирдор, муносибату муошират ва қабули тазодҳои нав бояд чунин бошанд, ки ба ҷомеаи шаҳрвандӣ безарар ва баъди қабулашон набояд боиси норозигии ҷомеа ва шармандагии умум гардад.

Дуруст аст, ки ҷаҳонишавии тамаддунҳо бо суръати кайҳонӣ идома дорад. Аммо ин маънии онро надорад, ки мо мавқеи тамошогарро интихоб намуда, нисбати фарҳангу тамаддуни хеш бетарафӣ зоҳир созем. Халқи тоҷик ба ҷаҳониён мероси гаронбаҳои илму тамаддун мерос гузоштааст ва дар ин замина эҳёи муносибатҳо, ҳамгироии маданияту тамаддунофарӣ дар омезиш буда, ҳалли дурусти он тақозои ақлу фитрати инсонҳоро талаб менамояд.

Замоне мардуми шарафманди кишвар барои худ айбу шармандагӣ меҳисобид, агар ба забон калимаи “талоқ” меовард ва ё занро аз хона пеш менамуд. Ҳозир бошад, ҳатто падару модарон аз ду ҷониб мусоидат менамоянд, ки фарзандони онҳо хонавайрону тифлакон бе сарпаноҳ ва аз ҷиҳати иқтисодию иҷтимоӣ танқисӣ кашанд. Замоне пештар мабодо оилае дар маҳаллае агар ба нокомӣ ва ё ҳолати ҷудошавӣ дучор мегардид, ин ҳаводис барои ҳама бошандагон фоҷеа ҳисоб мегардид. Аҳли уламо, мӯйсафедону шахсони рӯзгордида, ҳамоно ҷамъ омада, тарафҳоро моил сохта пеши роҳи ҷудошавии оилаҳоро мегирифтанд. Бо ин кирдор ҳам оилаҳо рӯ ба солимият ва ҳам фарзандон аз роҳҳои нодуруст бар гардонида мешуданд. Ҳаводиси солҳои охир собит месозанд, ки ба мавқеъ ва ташаккули қисмате аз оилаҳо, хатари маънавӣ таҳдид намуда истодааст, ки он ба инкишоф ва раванди ҳаёти солим мондагор шуда метавонад. Ба назар чунин мерасад, ки дигар ибораи талоқ, зани дуюм ва ё сеюм, талоқ ба воситаи паёмак, фарзандони беникоҳ, ҷудошавии оилаҳои ҷавон баъди як ва ё думоҳи хонадорӣ, ба хотири сарват барпо сохтани «оилаҳо» ва издивоҷ намудан бо мардони пиронсол ё худ баръакси ин ҳол, ба воситаи никоҳҳои ғайриқонунӣ барпо намудани оилаҳо, содир намудани зино, машғул шудани шаҳрвандон ба фоҳишагариву тарғиби он ва бо ин восита рӯзгузаронидан гӯё як ҷизи муқаррарӣ шуда, аз ҷониби ҷомеа нодида гирифта шуда, ба бешарафӣ ва ноҷавонмардӣ табдил ёфтааст. Нотавонбинӣ ва бепарвогии худи мост, ки ҷомеа ба ин роҳ равон асту миёни зиндагии “назариявӣ” ва аслии рӯзгори мо фосилаҳо пайдо шуда истодаанд. Ҳайратовар ин аст, ки ҳар яки мо ба хотири ҳимояи худ аз чизе даст накашида, танҳо худро ҳақ мешуморем. Ғайбату шиква менамоем, ҳамеша дар орзуи онем, қи рӯзгорамон обод дастовардҳоямон бекарона бошанд, аммо худ кӯшише ҳам барои дастовард ва фоидаи умумимиллӣ, сарф намекунем. Ба ҷузхеш дигар ҳамаро гунаҳкор, олудаи фасод ва ҷурму норасогиҳо пиндошта аз худ иқдом барои кори нек анҷом намедиҳем. Мо наметавонем бо дилҳои сарду беҳарорат, холӣ аз меҳру садоқат ба тарбияи фарзанд машғул бошем. Оё метавонем бо виҷдони хуфта ва кулбори холӣ интизори эътироф ва сазовори зиндагии шоистае бошем?

Ҷаҳони имрӯза пур аз ҳаводису таззодҳое мебошад, ки одам дар ҳолати андешаи солим дар ҳайрат монда, сари интихоби роҳҳо лолу ҳайрон ва нигарон мондааст. Хатарҳо он қадар зиёданд, ки лаҳзае волидон ғофил монанд наврасону ҷавонон метавонанд бо таъсири муносибатҳои манфии иттилоотӣ пайванд ба афкори бегонаву ахлоқи бад ва дигар муносибатҳои нодурусти байни инсонҳоро қабул созанд. Зуҳуротҳои номатлуб аз қабили “ҳамҷинсгароӣ”, “издивоҷи сафед” бо суръати баланд дар байни миллатҳои гуногун паҳну парешон шуда, хатари воқеан бузургро дар муқобили рисолатҳои муқаддаси оиладорӣ ва фарҳангу маданияти миллӣ ба вуҷуд оварда истодаанд.

Ҳамагон огаҳем, ки ҳамзистии зану мард бидуни анҷом додани никоҳ мақбули қабул нест, аммо ҳайфу сад ҳайф, ки дидаву дониста, мо аҳли ҷомеа чашм аз ин ҳодисаҳои нангин пӯшида, худро кар ва лол мепиндорем. Мусалламан равшан аст, ки никоҳи “муваққат” ва ё “сиға” ҳадафашон танҳо нафъу лаззати як лаҳзаина буда, шикасти имон, нангу номус ва хатои ислоҳнопазир аст. Аз нуқтаи назари фарҳангшиносони масоили мазҳабӣ, ягон дини олам робитаи маҳрамонаро то ақди никоҳ қабул намедорад.

Илми тиб собит сохтааст, ки аксарияти бемориҳои хусусияти ирсӣ дошта, аз насл ба насл мегузаранд. Дар ин робита сироят ёфтан аз чунин бемориҳо миёни оилаҳое, ки бо никоҳи хешутаборӣ бунёд шудаанд, аз ҳама зиёд аст. Дар кишварҳои муттарақии тиббӣ олимон ба хулосае омадаанд, ки насли аз никоҳи хешутаборӣ тавлидшуда, умри дароз надида, сониян ҷисмашон бо дарози қад мувофиқ набуда, аз дигар ҳамсолонашон ба андозаи 5 то 7 см кӯтоҳ ва аз лиҳози вазну бадан низ костагиҳо ба назар мерасанд.Чунин кӯдакон дар ҷараёни камолот эҳтимолияти зиёди гирифторӣ ба бемориҳои гуногун пайдо мекунанд.

Хушбахтона атрофии ин масъла ва паҳлуҳои мухталифи он аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тадбирҳо амалӣ карда мешавад. Равшану возеҳ аст, ки сухан асосан атрофи солимии кӯдакон ва оилаҳои солим рафта, ҷанбаҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ, равонӣ ва фарҳангии он низ масъалаи зарурӣ ба ҳисоб меравад ва матраҳ намудани он вазифаи мутахассисон, масъулон ва тамоми ҷомеа мебошад. Издивоҷи хешутаборӣ агар пешгирӣ нагардад, он метавонад паёмадҳои зиёди нохушро ба оилаҳо, ба ҷомеа ва давлату миллат биёрад.

Муваззафем ояндаи фарзандони хешро имрӯз фикр намуда, оилаи солим барпо намуда, барои фардо замина гузорему дар талоши покии ахлоқ ва меҳру муҳаббати самимӣ бошем. Фардо дер хоҳад шуд. Мо ҳуқуқи хато кардан ва нодида гирифтанҳо надорем.

Сафаралӣ СОБИРОВ,
директори мактаби таҳсилоти миёнаи умумии рақами 10, ба номи Файз Усмонови ноҳияи Ёвон