Дар даҳ соли охир шумораи умумии беморони нашъаманд 20,6% коҳиш ёфта, айни ҳол шумораи умумии нашъамандон дар кишвар 6888 нафар мебошад

Нашъамандӣ аз бемориҳоест, ки ҳар сол бар асари он дар саросари олам беш аз 200 ҳазор нафар мефавтанд. Ба таъкиди мутахассисон оқибати нашъамандӣ ба ҷуз марг ва хонавайронӣ нахоҳад буд. Бисёр нигаронкунанда аст, вақте як ҷавон даст ба ин зуҳурот мезанаду ҳаёти худу атрофиёнашро тира месозад. Доир ба вазъи нашъамандӣ ва тадбирҳо ҷиҳати пешгирии он дар кишвар бо Хушвахт Ҳасанов, директори Маркази миллии мониторинг ва пешгирии нашъамандии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ суҳбат намудем.

- Муҳтарам, Хушвахт Ҳасанов, дар ибтидо мехостам роҷеъ ба характери бемории нашъамандӣ ва оқибатҳои он маълумот диҳед.

- Бемории нашъамандӣ мушкили глобалист. Имрӯз дар баробари он ки вокунишҳои сатҳи ҷаҳонӣ дар муқобили ин беморӣ роҳандозӣ шудааст, инчунин дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ аз ҷониби Сарвари давлат ва тамоми сохторҳои марбута нисбати ин масъала диққати махсус равона гардидааст. Нашъамандӣ бемории вазнин буда, сабабаш истеъмоли ғайритиббӣ ва пайдарпаи маводи нашъадор мебошад, ки ба вобастагии рӯҳию ҷисмонӣ оварда мерасонад. Агар ба нишонаҳои ин беморӣ назар андозем, пеш аз ҳама аломатҳои зоҳирии нашъаманд ин ранги паридаи бадан, сурхии чашм, хушкии даҳон, камҳаракатӣ, нестшавии ҳиссиёти бадан, бисёр хориҷ намудани арақҳои хунук аз бадан ва бехобӣ мебошад.

Нашъамандӣ бемории иҷтимоӣ буда, он дар паи худ оқибатҳои нигаронкунандаро ба бор меорад ва вобаста ба ҳамин оқибатҳои мудҳиш дар сатҳи ҷумҳуриявӣ ва ҷаҳонӣ қадамҳои устувор вобаста ба бартараф намудани он роҳандозӣ шудааст.

Бемории нашъамандӣ се оқибат дорад: тиббӣ, иҷтимоӣ ва ҳуқуқӣ. Оқибати тиббии беморӣ он аст, ки шахси истеъмолкунандаи ғайритиббии маводи нашъадор ба бемориҳои гуногун гирифтор шуда, организми он фалаҷ мешавад. Дар паи истифодаи ин мавод шахс метавонад, оқибат ба беморҳои ВНМО, гепатитҳо, сил ва дигар бемориҳо гирифтор шавад. Муҳим аз ҳама истифодаи маводи мухаддир кори дил ва системаи марказии асабро вайрон намуда, ба безурётӣ оварда мерасонад, ки ин як таъсири манфӣ ба генафонди миллатҳост.

Оқибати иҷтимоии ин беморӣ он аст, ки як шахси гирифтори нашъамандӣ пеш аз ҳама дар оила нороҳатиро ба вуҷуд меорад ва метавонад, ки оилаҳоро пароканда намояд. Шахси нашъаманд ҳатман барои дастрас намудани маводи навбатӣ дар ҳолати надоштани имконияти молиявӣ даст ба ғоратгарӣ зада, ҷиҳози хонаро мефурӯшад, ки ин оқибати иқтисодии бемории мазкур аст.

- Шумораи истеъмолкунандагони маводи мухаддир дар кишвар чӣ қадар аст ва нисбат ба даҳ соли пеш чӣ фарқияте мавҷуд аст?

- Шумораи истеъмолкунандагони маводи нашъадор, ки дар қайди расмӣ қарор доранд, агар мо ба таҳлилҳои даҳ соли охир доир ба нашъамандӣ дар кишвар назар андозем, маълум мегардад, ки дар умум бемории нашъамандӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯ ба коҳиш ниҳодааст. Коҳиш ёфтани шумораи нашъамандон ин натиҷаи муборизаи дастаҷамъона ё чорабиниҳои ҳамоҳангшуда ва сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат ва Ҳукумати кишвар дар мубориза бо муомилоти ғайриқонунии маводи мухаддир мебошад. Бояд гуфт, ки ҷиҳати пешгирии ин беморӣ Стратегияи миллии мубориза зидди муомилоти ғайриқонунии маводи мухаддир барои солҳои 2013-2020 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардидааст. Натиҷаи ҳамин гуна чорабиниҳо ва қабули қонунҳои дахлдор дар ин самт далели он аст, ки мо тавонистем, то андозае паҳншавии бемориро дар ҷумҳурии коҳиш диҳем. Дар даҳ соли охир шумораи умумии беморони нашъаманд ҳудуди 20,6% коҳиш ёфтааст.

Шумораи умумии нашъамандон дар кишвар айни ҳол 6888 нафар мебошад. Агар ин шумораро дар ба синну сол ҷудо намоем, синни аз 18 то 34-сола, ки ба ҷавонон мансуб аст, айни ҳол 20,6 фоизи нафарони гирифтори нашъамандиро синну соли ҷавонӣ ташкил медиҳад. Аз шумораи гирифторони бемории нашъамандӣ, ки 6888 нафарро ташкил медиҳад, 1416 нафарашон ҷавононанд.

- Гуфтед, ки 20,6 фоизи нафарони гирифтори бемории нашъамандӣ ҷавононанд. Ба назари Шумо омилҳои ба нашъамандӣ рӯ овардани баъзе аз ҷавонон кадом аст?

- Омилҳои асосие, ки ба паҳншавии бемории нашъамандӣ сабаб шуда метавонад, худи дастрасии маводи нашъадор аст. Омили дигар ин надоштани иттилоот вобаста ба зарари маводи нашъадор аст, ки мо дар ин самт низ тавонистем, то андозае иттилоотнокии ҷомеаро вобаста ба оқибатҳое, ки аз истеъмоли ғайритиббии ин мавод ба бор меояд, баланд бардорем. Дар ин росто метавонад, омили кунҷковӣ ва иқтисодӣ низ нақш дошта бошад.

Инчунин гурӯҳҳои нашъаҷаллоб бо сӯиистифода аз мавридҳои рӯҳию равонӣ баъзе ҷавононро берун аз кишвар ба истифодаи чунин мавод ҷалб мекунанд. Дар бисёр ҳолатҳо ҳангоми ҳамсуҳбат шудан бо он ҷавононе, ки аз муҳоҷирати меҳнатӣ бо гирифтории чунин бемориҳо меоянд, худ гувоҳӣ аз он медиҳад, ки онҳо ҳамчун гурӯҳҳои осебпазир боқӣ мондаанд.

- Дар саросари олам ҳар сол 26 июн чун Рӯзи байналмилалии мубориза алайҳи маводи нашъадор қайд мегардад. Дар ҷумҳурӣ бахшида ба ин рӯз чӣ тадбирҳо амалӣ мегарданд?

- Аз ҷониби Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ дар соли 1987 пешниҳод гардид, ки як рӯзе ҳамчун Рӯзи байналхалқии мубориза алайҳи маводи нашъадор қайд гардад. Ин пешниҳод аз ҷониби СММ дастгирӣ ёфт ва 26 июн ҳамчун Рӯзи байналмилалии мубориза алайҳи маводи нашъадор ба қайд гирифта шуд. Аз соли 1987 сар карда, то инҷониб ин рӯз таҷлил мегардад.

Ҳадаф ташвиқи тарзи ҳаёти солим, диққати ҷомеаро ҷалб намудан ба мушкилоти нашъамандӣ мебошад. Инчунин боз ҳам ба ҷомеаи ҷаҳонӣ бори дигар гӯшрас намудани он ки нашъамандӣ фоҷиаи як оила, шахс ва ё давлати алоҳида нест, он фоҷиаи башарӣ мебошад. Зеро ба насли инсоният зарар мерасонад ва ба генафонди миллатҳо таъсири бад дорад.

Дар ҳамин замина аз давроин Истиқлолият дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ин рӯз ҳамасола таҷлил мегардад. Дар ин самт чорабиниҳо вобаста ба ташвиқу тарғиби тарзи ҳаёти солим, вобаста ба пешгирии паҳншавии бемории нашъамандӣ роҳандозӣ мегардад. Дар ин росто инчунин чорабиниҳои оммавӣ, фарҳангию фароғатӣ ва иттилоотӣ гузаронида мешавад. Маркази миллии мониторинг ва пешгирии нашъамандии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ низ дар самти пешгирии нашъамандӣ дар кишвар фаъолият менамояд. Дар ин замина вобаста ба баландбардории иттилоотнокии аҳолӣ, ташвиқу тарғиби тарзи ҳаёти солим ва оқибатҳои сӯиистеъмоли маводи нашъадор аз тарафи мутахассисони марказ дар доираи имкониятҳои мавҷуда вохӯриҳо, семинарҳои омӯзишӣ гузаронида шуда, тавассути ВАО мавод омода ва пешкаши аҳолӣ гардонида мешавад.

- Мубталои бемории нашъамандӣ барои табобат бояд ба куҷо муроҷиат намояд?

- Имрӯз ҷомеаи Тоҷикистон бояд донад, ки аз тарафи Ҳукумати кишвар дар ҳама самтҳо чораҳо андешида шудааст. Барои бартараф намудани худи бемории нашъамандӣ ва он нафароне, ки аллакай гирифтори ин беморӣ шудаанд, имрӯз дар ҷумҳурӣ муассисаҳои махсусгардонидашудаи соҳаи наркологӣ фаъолият намуда истодааст. Аз ҷумла, дар тамоми ноҳияҳо утоқҳои вобаста ба бемории нашъамандӣ мавҷуд аст, ки ба беморон хизмат мерасонанд. Дар сатҳи ҷумҳурӣ муассисаҳои махсусгардонишудаи Маркази ҷумҳуриявии клиникии наркологии ба номи профессор М. Ғуломов фаъолият менамояд. Ба шахсоне, ки гирифтори чунин беморӣ мебошанд, ба ин муассисаҳо ба мутахассис бояд муроҷиат намоянд. Албатта, давраи безараргардониро, ки аз 14 то 21 рӯз давом мекунад, мегузаранд. Дигар Муассисаи ҷумҳуриявии Маркази барқарорсозии тиббию иҷтимоӣ дар яке аз гӯшаҳои зебоманзари кишварамон дар дараи Ромит кушода шудааст. Бемороне, ки аз давраи безараргардонӣ бархурдор мешаванд, ба чунин марказҳо муроҷиат карда метавонанд. Солим будан аз иродаи ҳар як шахс вобаста аст. Бемории нашъамандӣ то андозае бемории табобатшаванда аст. Чунки он бемории фардист. Агар фард бо иродаи мустаҳкам хоҳиши шифо ёфтан аз бемориро дошта бошад, ӯ ҳатман метавонад, ки ба зиндагии солим баргардад.

Барои ҳифзи саломатии хеш мо бояд зирак бошем, муҳиммияти ҳастии худро дарк кунем. Зеро қадр намудани ҳастии худу наздикони худ мояи асосии пешгирии бемории нашъамандист.

- Ташаккур барои суҳбат.

- Саломат бошед.