ҶОМЕА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 07:26
5234
Миллати тоҷикро дастовардҳои беназир ҳанӯз дар пеш аст

Тадқиқу омӯзиши захираҳои гидроэнергетикии Тоҷикистон аз ҷумлаи корҳое ба шумор меравад, ки ҳарчанд дар гузашта шуруъ гардида бошад ҳам, вале дар замони истиқлолият суръати тоза касб кард. Зеро расидан ба истиқлолияти энергетикӣ яке аз се ҳадафи стратегии Ҳукумати мамлакат дар замони соҳибистиқлолист. Барои расидан ба ин ҳадаф таҳти сиёсати созанда ва бунёдкоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон талошҳои зиёде сурат гирифтааст, ки бунёди нерӯгоҳҳои “Сангтуда-1”, “Сангтуда-2”, марказҳои барқу гармидиҳии Душанбе, нерӯгоҳҳои зиёди хурди барқии обӣ ва ниҳоят мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифтани агрегати якуми НБО “Роғун” аз ҷумлаи ин кӯшишҳои натиҷаоваранд. Қобили зикр аст, ки ба таври комил даст ёфтан ба ин ҳадаф барои рушду тараққиёти соҳаҳои гуногун, алалхусус иқтисодиёти Тоҷикистон зарур мебошад.

Оғози бунёди нерӯгоҳҳо...
Зикр намудан бамаврид аст, ки хоҷагии халқи кишвар ва сокинони он  даврони шӯравӣ ҳангоми ба фаъолият пардохтани нерӯгоҳи барқи обии “Норак” то андозае ҳалли худро ёфт. То ба фаъолият пардохтани ин нерӯгоҳи азим ва нотакрори минтақа Тоҷикистон аз ҷиҳати таъмин намудани сокинон, корхонаю хоҷагиҳо ва дигар соҳот бо қувваи барқ сахт танқисӣ мекашид. Солҳои панҷоҳум ва шастуми асри гузашта дар пойтахти кишвар тавассути аввалин нерӯгоҳ дар кишвар - НБО “Варзоб”, маркази барқу гармидиҳӣ ва якчанд нерӯгоҳҳои дизелӣ фаъолият дошт. Марказ аксар биноҳои чандқабатаи истиқоматӣ ва идораю биноҳои маъмурии пойтахтро дар фасли сармо бо гармӣ таъмин мекард. Ҳамчунин ду чархаи нерӯдиҳанда, ки дар ин марказ насб шуда буд, тавассути буғ имкон медод қувваи барқ истеҳсол гардад. Ҳамчунин аввалин нерӯгоҳи барқии кишвар – НБО “Варзоб” тамоми нерӯи истеҳсолшударо ба пойтахт мефирситод. Зикр намудан бамаврид аст, ки таъмини пойтахт бо нерӯи арзони барқ маҳз тасвассути НБО “Варзоб” сурат гирифтааст. Ҳамин тавр, таъминоти барқ он замон дар пойтахти кишвар то андозае ҳалли худро меёфт. Илова бар он, силсиланерӯгоҳҳои барқие, ки охири солҳои панҷоҳум ва аввали солҳои шастум дар рӯди Вахш – Сарбанд, Марказӣ ва Шаршара бунёд ёфта буданд. Ин нерӯгоҳҳо баробари таъмини минтақа, яъне водии Вахш бо барқ, ҳамчунин тавассути хатҳои баландишиддати интиқолдиҳандаи барқ ба пойтахти кишвар нерӯи барқ интиқол медоданд.

Дар дигар манотиқ, махсусан марказҳои маъмурӣ, яъне шаҳру ноҳияҳо таъминот бо нерӯи барқ асосан тавассути нерӯгоҳҳои дизелӣ сурат мегирифт. Қисмати шимолии кишвар, яъне вилояти Суғди имрӯза тавассути НБО “Қайроққум”, ки ба силсилаи ягонаи барқии ҳамсоякишвари Ӯбекистон пайваст буд, бо барқ таъмин мегардид. Фасли сармо, ин нерӯгоҳ имкон надошт, минтақаро бо барқ пурра таъмин созад. Дар ин маврид тавассути силсилаи ягона аз кишвари ҳамсоя ба минтақа барқи иловагӣ ворид мегардид. Ва ҳалли норасоии барқ то андозае ҳалли худро меёфт. Ҳамин тавр, шимоли кишвар аз силсилаи ягонаи барқии худӣ тамоман ҷудо буд. Ҳатто пас аз ба кор даромадани чархаҳои НБО “Норак” ин масъала ҳалли худро ёфта натавонист. 

Моҳи ноябри соли 1972 чархаи аввалини НБО “Норак” ба фаъолият пардохт. Метавон гуфт, ки маҳз пас аз фаъолияти ин нерӯгоҳ бо барқ таъмин намудани минтақаҳои гуногуни кишвар ҳалли худро то андозае ёфт. Баробари бунёди нерӯгоҳи “Норак” барои ба сислсилаи ягонаи худӣ пайвсати шимоли кишвар кӯшишҳо ба харҷ дода шуданд. Ибтидо ба нақша гирифта шуд, ки тавассути ағбаи Анзоб хатҳои баландшиддати ҷараёни барқ интиқол ёбад. Аммо аз сабаби душвории хатгузаронӣ, яъне кӯҳсор мутахассисон ба ифоқа омаданд, ки хати интиқоли ҷараёни баландшиддат тавассути Регар-Деҳнав сурат гирад. Пас аз ба кор даромадани НБО “Норак” интиқоли барқ ба шимоли кишвар маҳз бо ин самт интиқол меёфт. Аммо дар ин маврид ҳам ин маънои силсилаи ягонаи барқии худро надошт. Ҳоло ҳам тобеи силсилаи ягонаи барқии ҳамсоя будем, ки пас аз истиқлолият аз сабаби норасоии нерӯи барқ мардуми тоҷик азоби онро хеле сахт кашид.       

Ва маҳз замони истиқлолият бо эҳтимом ва саъю кӯшиши Роҳбарияти кишвар замина муҳайё гардид, ки шимоли кишвар ба шабакаи ягонаи барқи кишвар ворид гардад. Аҷиб он аст, ки ин кор маҳз тавассути ағбаи “Анзоб” сурат гирифт. Дар шароити бағоят душвор ва шояд нарасидани мутахассисон ва таҷҳизот. Аммо ин кор роҳандозӣ шуд. Ҳол он ки замони шӯравӣ мутахассисон, таҷҳизот, техника хуллас ҳама чиз мерасид. Аммо танҳо саъю кӯшиш, дилсӯзӣ намерасид. Дили гарм набуд. Зеро аксар мутахассиону курсинишинон худӣ набуданд. Дилашон ба ҳоли мардуми таҳҷо, яъне тоҷикон намесӯхт.    

Истиқлолияти энергетикӣ - ҳадафи №1
Бояд гуфт, истиқлолияти энергетикӣ маънои вобаста набудан аз лиҳози энергетикиро дорад. Яъне пурра қонеъ гардонидани талаботи кишвар – аҳолӣ, корхонаю муассисаҳо, ташкилоту хоҷагиҳо ва ғайра бо нерӯи барқи худӣ. Хушбахтона, ноилшавӣ ба ин натиҷа дар мамлакат зина ба зина мумкин гашта истодааст. Бо он далел, ки давоми солҳои истиқлолият дар соҳаи энергетикаи ҷумҳурӣ даҳҳо лоиҳаи давлатии сармоягузорӣ бо ҷалби зиёда аз 1,8 млрд. доллари ИМА татбиқ гардидааст. Муҳимтарин дастовардҳои соҳа мавриди истифода қарор гирифтани иқтидорҳои нави тавлиди нерӯи барқ, ба монанди агрегати якуми НБО “Роғун”, нерӯгоҳҳои барқи обии “Сангтӯда-1” (670 МВт), “Сангтӯда-2” (220 МВт), Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2 (100 МВт), НБО “Помир-1” ва як қатор нерӯгоҳҳои барқи обии хурд (30 МВт) бо иқтидори умумии  1020 МВт, сохтмони зеристгоҳҳои барқии 500 кВ “Душанбе-500”, “Суғд-500”, дастгоҳи тақсимкунандаи пӯшидаи элегазии 500 кВ дар НБО-и “Норак”, хати интиқоли барқи 500 кВ “Ҷануб-Шимол” (ба масофаи 263,8 км),  зеристгоҳҳои барқии 220 кВ “Лолазор”, “Хатлон”, “Айнӣ”, “Шаҳристон”, “Шаҳринав”, хатҳои интиқоли барқи 220 кВ “Лолазор-Хатлон” (53,3 км) “Тоҷикистон-Афғонистон” (116 км), “Хуҷанд–Айнӣ” (83,2 км), “Қайроққум-Ашт” (74 км) ва “Геран-Румӣ” (78 км) ба масофаи умумии 407,5 км ба шумор мераванд...
 
Илова бар ин, таҷдиду навсозии иқтидорҳои мавҷуда, ки яке аз масъалаҳои муҳими соҳа ба шумор мераванд, ҳал шуда, дар ин замина таъмири нерӯгоҳҳои “Норак”, “Қайроққум”, “Сарбанд” ва “Варзоб” шуруъ гардид. Аллакай, то ин дам дар доираи таҷдиди НБО “Норак”  чархаи кории  агрегатҳои № 3 ва № 8 нав гардид ва тамоми таҷҳизоти дастгоҳи тақсимотии кушодаи 220 кВ бо асбоби муосири элегазии ДТПЭ – 220 кВ ва  дастгоҳи тақсимкунандаи кушодаи 500 кВ  бо таҷҳизоти замонавии элегазии ДТПЭ – 500 кВ  иваз гашта, бори аввал дар таърихи нерӯгоҳ  дарбанди куравӣ аз таъмири асосӣ бароварда шуда вазъи таъминоти нерӯи  барқро дар ҷумҳурӣ бамаротиб беҳтар намуданд. Дар ин давра ифтитоҳи хати интиқоли барқи 500 кВ-и “Ҷануб – Шимол” хеле муҳим арзёбӣ мегардад, ки ба системаи ягонаи энергетикии кишвар асос гузошт.

Дар асоси сиёсати энергетикии Пешвои миллат ва Ҳукумати ҷумҳурӣ барномаҳои зиёди ҷумҳуриявию байналмилалӣ роҳандозӣ шудаанд. Аз ҷумла, 12 майи соли 2016  бо иштироки  сарварони Тоҷикистон, Қирғизистон, Афғонистон ва Покистон татбиқи Лоиҳаи минтақавии нерӯи  барқи  CASA – 1000 оғоз ёфт, ки дар он саҳми Тоҷикистон баланд аст.

Албатта, барои ба ин ҳадаф расидан ва ба кишвари содиркунандаи нерӯи барқ табдил додани кишвар баробари сохтмони нерӯгоҳҳои бузург мо бояд ба манбаъҳои алтернативии энергия, техникаву таҷҳизоти каммасрафи барқӣ, сохтмони нерӯгоҳҳои барқи обии хурду миёна ва истифодаи самараноки қувваи барқ аҳамияти аввалиндараҷа диҳем. Ин таъкиди Пешвои миллат аст, ки зимни банақшагирии сохтмони корхонаҳои саноатӣ ҳаҷми зарурии нерӯи барқ, об, роҳ ва дигар инфрасохтори истеҳсоливу иҷтимоӣ бо истифодаи технологияҳои каммасраф ба инобат гирифта шавад. Зеро сохтмону таҷдиди иншооти энергетикии ба нақша гирифташуда, дар ояндаи наздик имкон медиҳад, ки аҳолӣ ва соҳаҳои гуногуни иқтисоди миллиамон пурра бо барқ таъмин гардида, барои содироти нерӯи барқи зиёдатӣ ба кишварҳои минтақа шароит фароҳам оварда шавад. Ҳамин тавр, замина муҳайё мегардад, ки қувваи барқро чун моли худӣ ба кишварҳои минтақа пешкаш созем. Аз фурӯши он фоида ба даст оварда, мабалғи муҳайёгаштаро баҳри пешрафт, инкишофи дигар соҳоти хоҷагии халқи кишвар сарф намоем.   

Пайдост, ки мардуми Тоҷикистон бо азму иродаи қавӣ сол то сол барои расидан ба истиқлолияти пурраи энергетикӣ қадамҳои устувор мегузорад. Ин аст, ки нисбат ба солҳои пеш ҳоло дар манотиқи дурдаст барқрасонӣ беҳтар гаштааст. Лимти барқ, ки пештар дар фасли сармо ногузир ҷорӣ карда мешуд, имрӯз дигар аз миён бардошта шудааст. Ин ҳама баёнгари он аст, ки Ҳукумати мамлакат ба ҳадафи пешгузоштаи худ даст ёфта, рушди бомароми кишвар дар ояндаи наздик таъмин карда хоҳад шуд.

Гузашта аз ин, 16-уми ноябри соли ҷорӣ ба шарофати саъю кӯшишҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон агрегати якуми НБО  “Роғун” ба кор андохта шуд, ки яке аз дастовардҳои беназири миллати тоҷик дар даврони соҳибистиқлолӣ ба ҳисоб меравад. Бо пурра мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифтани НБО “Роғун” мустақилияти энергетикӣ дар кишвар таъмин ва кишвари тоҷикон ба яке аз давлатҳои пуриқтидори минтақа табдил хоҳад ёфт. Зеро иқтидори тавонои энергетикии ҳар як кишвар ифодагари пурқитдории  он маҳсуб меёбад. 


Эзоҳи худро нависед



Рамзҳо дар расм