Вируси норасоии масунияти одам (ВНМО) аз бемориҳоест, ки оқибати нохуш дорад. Имрӯз бемории мазкур дар тамоми давлатҳои дунё ба чашм расида, он боиси нигаронии ҷомеаи ҷаҳонӣ гардидааст. Зеро тибқи таҳлилҳои Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ ва Барномаи вижаи Созмони Милали Муттаҳид оид ба пешгирии ВНМО дар дунё айни замон зиёда аз 36 млн. нафар сироятёфтагони ВНМО зиндагӣ мекунанд. Аз оғози эпидемия то имрӯз ВНМО омили фавти беш аз 30 млн. нафар одамони сайёра шудааст.

Мутаассифона, имрӯз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ нафарони гирифтор ба ин беморӣ ба чашм расида, ҳар сол аз ҷониби Ҳукумати мамлакат ҷиҳати коҳиш додани бемории мазкур тадбирҳои зиёде андешида шудаву татбиқ гардида истодаанд, ки яке аз онҳо ҷиҳати пешгирии ин беморӣ қабул гардидани “Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” мебошад.

“Барномаи миллӣ оид ба муқовимат ба эпидемияи ВНМО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2020” барномаи хеле мукаммал буда, тамоми самтҳои мубориза алайҳи ин бемориро дар бар мегирад. Он аз шаш самти афзалиятнок иборат буда, масъалаҳои пешгирии сироят, тестикунонӣ, табобат ва нигаҳбонии беморон, беҳтар намудани заминаи моддию техникӣ ва дигар масъалаҳои вобаста ба онро дар бар гирифтааст. Ҳадафи асосии барнома ин то соли 2020 паст кардани шумораи сироятёфтагон буда, яъне таъсир гузоштан ба он ки дарёфт хеле зиёд шавад ва шумора дар солҳои минбаъда коҳиш ёбад.

Ба таъкиди мутахассисони соҳаи тиб, ВНМО бемории музмин буда, дердавомкунанда ва дар организм дербоқимонанда мебошад. Мутаассифона, ин вирус аз организм берун намебарояд. Табобати зидди он, ки имрӯзҳо дар дунё вуҷуд дорад, агар нафари гирифтори ин беморӣ онро риоя ва сари вақт дорувориро истеъмол намояд, метавонад, ки сарбории вирусиро дар организм паст намояд. Яъне шумораи вирусҳоро кам месозад ва то ҳолати номуайянӣ оварда мерасонад. Агар ки нафари бемор табобати зиддиретровирусиро гирад, метавонад, ки мисли шахсони солим ба пуррагӣ дар ҷамъият кору фаъолият намояду умри дароз бубинад.

Аввалин бор бемории Вич Спид дар Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1991 ба қайд гирифта шуда, то соли 2001 шумораи гирифторони он ҳамагӣ 42 нафарро (29 мард ва 13 зан) ташкил медод. Мутаассифона, баъдан ин беморӣ рӯ ба афзоиш ниҳода, аз соли 2002 то соли 2010 шумораи сироятёфтагони ВНМО дар кишвар ба 2358 нафар (1833 мард ва 525 зан) расид.

Бино ба гуфти Алиҷон Солиев, муовини директори Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди бемории ВНМО” шумораи сироятёфтагони ВНМО то санаи 30 сентябри соли 2019 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 762 нафарро ташкил дода, аз рӯи ҷинсият 7576 нафарашро мард ва 4186 нафарашро зан ташкил медиҳад.

Нуқтаи нигаронкунанда ин аст, ки ҳар сол нафарони гирифтор ба ин беморӣ зиёд гардида истодааст. Масалан, агар дар соли 2016 шумораи навгирифторшудаҳо ба бемории мазкур 1038 нафарро ташкил диҳад, пас ин нишондод дар соли 2017 ба 1205 нафар ва дар соли 2018 ба 1421 нафар расидааст. Дар 9 моҳи соли 2019 бошад, шахсони сироятёфта 1095 нафарро ташкил медиҳад, ки ин нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта, 87 нафар (нуҳмоҳаи соли 2018- 1008 нафар) зиёд мебошад.

Алиҷон Солиев доир ба роҳҳои гузариши ин беморӣ гуфт: “Гузариши ВНМО бо роҳҳои алоқаи ҷинсӣ, тазриқӣ ва аз модар ба кӯдак мебошад. Тибқи нишондиҳандаҳои мавҷуда аз шумораи умумии сироятёфтагони ВНМО, ки 11 762 нафарро ташкил медиҳад, бо роҳи алоқаи ҷинсӣ 6601 нафар, бо роҳи тазриқӣ 3763 нафар, бо роҳи аз модар ба кӯдак 467 нафар ва бо роҳи номаълум 931 нафар мубталои ин беморӣ шудаанд”.

Яке аз оқибатҳои нохуби бемории мазкур ин аст, ки он дар ниҳоят риштаи умри шахси сироятёфтаро кутоҳ месозад. Аз соли 1991 то санаи 30-уми сентябри соли 2019 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 3149 нафар шахсони гирифтор ба ин беморӣ фавтидаанд. Айни ҳол шахсоне, ки бо ВНМО зиндагӣ мекунанд, 8613 нафарро ташкил дода, 6650 нафар сироятёфтагон ҳоло табобат гирифта истодаанд.

Бо нигаронӣ гуфта мешавад, ки дар ҷумҳурӣ бемории ВНМО ва ё Вич Спид бештар дар байни ҷавонон ба қайд гирифта шудааст. Агар ба омор нигарем, ин гуфта тасдиқи худро хоҳад ёфт. Мувофиқи маълумоти ҷойдошта, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз шумораи умумии сироятёфтагони ВНМО 7035 (аз 11 762) нафарашонро шахсони аз синни 19 то 39 сола ташкил медиҳад.

Дар саросари ҷаҳон ҷиҳати пешгирии ВИЧ/СПИД корҳои зиёде ба роҳ монда шуда, аз ҷумла ҳар сол санаи 1 декабр ҳамчун Рӯзи байналмилалии мубориза бо ВНМО таҷлил мешавад. Ин сана аз соли 1996 бо ибтикори Барномаи муштараки СММ оид ба пешгирии ВНМО (ЮНЕЙДС) ҳамасола қайд мегардад. Дар ин рӯз миллионҳо нафар одамон дар ҷаҳон лентаи сурхро, ки рамзи асосӣ ва таскинбахшандаи шахсони бо ВНМО зиндагикунанда мебошад, ба бар мекунанд.

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ чун узви ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳонӣ ин рӯзро ҳамасола дар сатҳи баланд таҷлил менамоянд. Имсол бахшида ба ин рӯз аз ҷониби Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон нақшаи чорабиниҳо зери унвони “Ҷамъият ба тағйиротҳо ноил мегардад” тартиб дода шудааст. Дар доираи ин рӯз гузаронидани конфронсҳо, мизи мудаввар, чорабиниҳои иттилоотӣ, баргузории “Рӯзи дав”, чопи варақаҳои иттилоотӣ оиди бемории мазкур дар назар дошта шудааст.

Зиндагиро як нафасу баъзан як дам низ меноманд. Пас, дар ин як нафасу даме месазад, ки роҳи дурустро интихоб намоему рафтори солим кунем. Зеро ҳар амали зишт ва рафтори ноҷо ба оқибати нохубе мувоҷеҳамон месозад. Дар ин росто бемории ВНМО низ истисно нест. Зеро қисми бештари сироятёфтагон ба он тавассути роҳи зишт ва каҷ гирифтори он шудаанд. Пас, бояд кӯшиш намоем, то нафаси худро дарднок насозему ояндаи худро насӯзем. Ҳомии солимии хеш бошем, зеро манбаи некбахтӣ солимист.