ҶОМЕА
Душанбе 30 Декабр 2024 08:52
Адлу инсоф ҳам ҷузъе аз рӯза аст!
Як ҳафта то фаро расидани моҳи мубораки рамазон монда буд. Ба бозор рафтам. Чун одати солҳои қаблӣ медонистам, ки тоҷирону савдогарони “хайрхоҳ” ва “дилсӯз” нархи маҳсулоти худро ба хотири моҳи шарифи рамазон меҷунбонанд. Вале дер кардам. Чун аллакай нархҳо “рамазонӣ” шуда будаанд. Бо дили ларзону хотири парешон дастам ба ҷайбаму чашмам ба нархи молҳо бозорро давр гаштам. Каме харид ҳам кардам, вале рӯйхате, ки аз хона бо худ бурда будам, тақрибан ба кор нарафт. Чун бо ҷайбам маслиҳатам напухт. Аз қаҳр надонистам, ки ба унвонии ин хотирбинҳо чӣ паёмҳо фиристам. Надонистам, ки рамазонро дӯст дорам, ё не?! Надонистам, ки ба пешвозаш бароям, ё не?! Надонистам, ки барояш тайёрӣ бинам, ё не?! Надонистам, ки магар мо 11 моҳ рамазонро интизор шудем, ки дар банди гарониҳо дармонем?! Надонистам, ки барои фурӯшандаҳо рамазон танҳо василаи пур кардани киса ва ҷабр ба мардум аст?! Надонистам, ки надонистам!
Ин ки рамазон моҳи муқаддас асту бо азамату бузургӣ ба фарқ аз ёздаҳ моҳи дигар меистад, шубҳа нест ва хушо ки китоб-китоб тавсияву насиҳат ва гуфтаҳои динию дунявӣ дар ин боб ба нашр расидаанд. Касе ҳам шак надорад, ки 30 рӯзи моҳи Рамазон давраи бахшиш асту эҳсон, дасти ҳам гирифтану сухани нек гуфтан ва ҳам моҳест дурӣ аз фисқу исён ва дигар разолат. Амри маъруфу наҳй аз чизе кори мо нест, чун бовар дорем, ки хонандаи мо дар бораи рамазон ва қавоиди он аз мо хубтар медонад. Вале аҷибаш ин аст, ки на ҳама медонистаҳо ба донистаашон амал мекунанд. “Хайр гуфтанд,”- ақидаи афродест, ки ба ном рӯза мегиранду дар амал бар зидди онанд. Ё нафароне, ки сарсарӣ рӯза медоранду намедонанд, ки чаро рӯза мегиранд, барои онҳо каме равшанӣ меандозем.
Чун мо мусалмон ҳастему эътиқоду боварҳоямон дар пояи дини Ислом аст, табиист, ки каму беш дар бораи он медонем. Ва чаро медонем? Чун бояд дар доираи донистаҳоямон пайрави он бошем. Ва дар ҳамин навиштаҳои динии мо гуфта мешавад, ки Паёмбар Муҳаммад (с) бо ҷамъи асҳобаш тамоми ёздаҳ моҳ бесаброна моҳи рамазонро интизорӣ мекашиданд. Ин амали яксола набуд, балки ҳамасола буду мудовим. Ва натанҳо интизорӣ мекашиданд, балки тамоми тавони хешро, чи аз лиҳози модӣ ва чи маънавӣ, сарфи ибодату дастгирии якдигар мекарданд. Яъне, гумони ғолиб ҳам он аст, ки ин моҳи муборак бо қудрати худ замону имконест, баҳри соқиту пок кардани гуноҳон. Бешак, рамазонро маҳз ба ҳамин хотир дӯсту гиромӣ медоранд.
Бовар дорем, ҳамагон ин нуктаро аз мо беҳтар медонанд, ки рӯзаи моҳи рамазон танҳо нахӯрдану наошомидан нест, балки соири хубиҳо рӯзаи моро пурра мекунад. Яъне, ҳар нафар бояд дар касбу кори худ дигаргунӣ бахшад. Ақаллан як моҳ кори худро бо хайру эҳсон ранг занад. Мисли ин ки омӯзгор дар тадрисаш бо шогирдон бештар кӯшад, табиб бо лутфу марҳамат ба беморон муносибат кунаду онҳоро муолиҷаи хуб намояд, донишҷӯ баҳри азхудкунии донишҳои нав бештар талош варзад, дасти сахои бою доро бештар дароз шавад ва монанди ин. Аммо нафароне, ки алоҳида таъкид кардан мехоҳем ва табиист, ки фаъолияти нохуби онҳо дар моҳи рамазон бештар айён мегардад, тоҷирону савдогаронанд. Мутаассифона, ҳеҷ дар ин самт хуш буда наметавонем, чун барои ағлаб савдогарон рамазон моҳи ғанӣ сохтани ҷайбу фиреби мизоҷон аст. Ва ин гапу ақидаи мо нест, балки аз замони пеш, ҳатто дар ривоятҳои динӣ низ ин рафтори фурӯшандаҳо мазаммат шудааст. Вале ҳайҳот, ба гӯши кар азон хондан, ҳеҷ вақт маънии ба намоз даъват карданро пайдо накарда...
Ҳамасола бо фарорасии рамазон ба якборагӣ нархҳо осмонбӯс мешаванду нишоне аз хубию некӣ дар амали савдогарон намебинем. Аббосов Неъматҷон, як харидор гуфт, ки ҳамасола баҳонаи фурӯшандаҳо дигар буд. Имсол бошад, бо баҳонаи коронавирусу роҳҳои баста, нархро осмон бардоштаанд. Ӯ гуфт: “Дуруст аст, ки роҳҳо бастаанд, вале маҳсулоти хӯрокворие, ки дар фурӯшанд, аз хориҷа намеояд. Ҳамаи он дар кишвари худамон мерӯяд. Масалан чакка, кабудӣ, картошка, пиёз ва ғайраҳо як баробар қимат шудаанд, аз хориҷа меоянд магар? Як бандча кабудӣ - 1 сомонӣ, ки ду ё се барг дорад. Ҳоло орду картошкаю дигараш як тараф истад. Наход то ҳамин дараҷа савдогарон беинсоф бошанд? Ё онҳо Рамазонро ба ҳамин моҳият мефаҳманд?”.
Кор то ҷоест, ки касе аз тоҷирону савдогарон дар моҳи рамазон колои худро арзон намудаву чандеро бепул ба мардум медиҳад, шодии мо беканор мешавад ва ҳатман барояш дуои хайр ҳам мекунему миёни ом аз ӯ ном мебарем. Вале афсӯс одат шудааст, ки тоҷирону савдогарон рамазонро бо инсофу адолат ва аз арзонӣ дур ва бе макру фиреб пешвоз гиранд. Ононе, ки ба гӯш пунба мондаанд, бояд шунаванд, ки фазои хуши рамазонӣ бояд эҳсоси ҳамагон бошад. “Чун шаби аввали моҳи рамазон дарояд, мунодие нидо сар медиҳад, ки эй толиби хайр, моҳи хайр омадааст, хайри бештар кун ва эй толиби бадӣ, аз бадӣ даст кӯтоҳ кун” (ривояти Тирмизӣ), омадааст дар ҳадис.
Завқибек Саидаминӣ, ки ба тиҷорати либос машғул аст, зимни суҳбат бо мо гуфт: “Муҳим нест, ки одам савдогар аст ё каси дигар, аввал бояд, ҳамеша одам ва баъдан мусалмон боқӣ монад. Дар ҳолати қимат шудани нархи маҳсулоти аввал дар бозорҳои кишвар бояд донист, ки чӣ нафаре гунаҳкор аст? Оё воқеан доллар аст сабаб, ё чизи дигар. Ҳоло бигирем ҳамин картошкаро, ки бештар аз Ҷиргатол, Мастчоҳ ва Ғончӣ вориди бозорҳои Душанбе мешавад, чи чиз нархашро боло кардааст? Деҳқон, миёнараве, ки онро то Душанбе меорад, ё фурӯшандаҳое, ки ба яклухт ва майдафурӯшӣ дар бозору бозорчаҳои шаҳри Душанбе машғуланд. Мутаассифона, касе инро аз аввал то охир пайгирӣ намекунад. Баъдан, ин ҳам аз ҳақиқат дур нест, ки аксари савдогарон имонашонро бо расидани моҳи рамазону идҳо бо чанд дирам мефурӯшанд. Яъне, аз ин рӯзҳо суиистифода намуда, нархҳоро баландтар мебардоранд. Чун медонанд, ки талаботи мардум бештар мешавад. Бояд ин гурӯҳи савдогарон вақте нархро худсарона барои чанд дирами зиёдатӣ мебардоранд, як бор дар пешорӯи оина истода, ба худ суол диҳанд,ки “барои чӣ рӯза гирифтанд ва чаро худро мусалмон медонанд?!”.
Дар ҳамин ҳол фурӯшанда Нигина Розиқова айбро ба деҳқонон ҳавола карда, мегӯяд, боло рафтани нархҳо гуноҳи савдогарон нест. “Мо маҳсулотро аз дигар нафар мехарем ва болои он барои фоидаи худамон арзише мемонему мефурӯшем, ки ин қонуни савдо аст. Маҳсулоти қиматгирифтаро наметавонем арзон фурӯшем. Ҳатман барои фоидаи худ болояш зам мекунем. Дар баланд кардани нархҳо касе наметавонад дахолат кунад, ҷуз инсофи ҳар як савдогар. Вақте мо маҳсулотро аз деҳқон мехарем, барои фоидаи худ, барои соатҳо дар бозор нишастан, пули андоз супоридан, вақт сарф кардан, онро қиммат мекунем. Барои мо низ хуш нест, ки нархҳоро баланд бардорем. Чун ҳама мардум инро айби мо медонанд”,-мегӯяд, Нигина.
Донишҷӯ Салоҳиддин Зувайдуллоев ин гуфтаҳоро рад карда, мегӯяд, ин амали ҳамасолаи фурӯшандаҳост, чизи нав нест ва деҳқонон ҳеҷ гуноҳе надоранд. “Вақте талабот мешавад, савдогарон аз ин ҳолат суиистифода мекунанд. Ва вақте ки сабаб пурсем, гуноҳро ба гардани деҳқон бор кардан мехоҳанд. Барои чӣ аз меҳнату муносибати деҳқон 11 моҳ ёд намешаваду дар рамазон ёд мешавад? Савдогарон медонанд, ки мардум пеш аз рамазон ва рӯзҳои ид ҳатман молҳояшонро мехаранд, барои ҳамин нархҳоро мебардоранд”,-мегӯяд Салоҳиддин.
Бешак, адлу инсоф ва одамгарӣ болотар аз ҳар чизест. Чуноне гуфта шуд, мо аввал бояд инсон бошем, баъдан мусалмон. Бо фаро расидани рамазон тарзе муносибат кунем, ки дар ҷавҳари инсонии мо одатҳое мисли хайрхоҳӣ, фурӯтанӣ, ғамхорӣ, раҳмдилӣ, дӯстдорӣ ва монанди ин фузун гарданд. Рамазонро василаи пешбурди кору ғанӣ сохтани ҷайбамон надонем, чун бешак Худо моро зиёдтар аз он ризқ намедиҳад, ки дар насиби мост. Кӯшем, ки рӯзадорони ҳақиқӣ бошему ҳама узву ҷони мо рӯзадор бошад. Хоҳ фурӯшанда бошему хоҳ табиб, хоҳ омӯзгор бошему хоҳ муҳандис, дар ҳар самту соҳае, ки кор мекунем, бояд атрофиён ҳис кунанд, ки мо на танҳо ба хӯрдану ошомидан, балки ба тамоми фасоди маънавию модӣ рӯза доштаем.
Як ҳафта то фаро расидани моҳи мубораки рамазон монда буд. Ба бозор рафтам. Чун одати солҳои қаблӣ медонистам, ки тоҷирону савдогарони “хайрхоҳ” ва “дилсӯз” нархи маҳсулоти худро ба хотири моҳи шарифи рамазон меҷунбонанд. Вале дер кардам. Чун аллакай нархҳо “рамазонӣ” шуда будаанд. Бо дили ларзону хотири парешон дастам ба ҷайбаму чашмам ба нархи молҳо бозорро давр гаштам. Каме харид ҳам кардам, вале рӯйхате, ки аз хона бо худ бурда будам, тақрибан ба кор нарафт. Чун бо ҷайбам маслиҳатам напухт. Аз қаҳр надонистам, ки ба унвонии ин хотирбинҳо чӣ паёмҳо фиристам. Надонистам, ки рамазонро дӯст дорам, ё не?! Надонистам, ки ба пешвозаш бароям, ё не?! Надонистам, ки барояш тайёрӣ бинам, ё не?! Надонистам, ки магар мо 11 моҳ рамазонро интизор шудем, ки дар банди гарониҳо дармонем?! Надонистам, ки барои фурӯшандаҳо рамазон танҳо василаи пур кардани киса ва ҷабр ба мардум аст?! Надонистам, ки надонистам!
Ин ки рамазон моҳи муқаддас асту бо азамату бузургӣ ба фарқ аз ёздаҳ моҳи дигар меистад, шубҳа нест ва хушо ки китоб-китоб тавсияву насиҳат ва гуфтаҳои динию дунявӣ дар ин боб ба нашр расидаанд. Касе ҳам шак надорад, ки 30 рӯзи моҳи Рамазон давраи бахшиш асту эҳсон, дасти ҳам гирифтану сухани нек гуфтан ва ҳам моҳест дурӣ аз фисқу исён ва дигар разолат. Амри маъруфу наҳй аз чизе кори мо нест, чун бовар дорем, ки хонандаи мо дар бораи рамазон ва қавоиди он аз мо хубтар медонад. Вале аҷибаш ин аст, ки на ҳама медонистаҳо ба донистаашон амал мекунанд. “Хайр гуфтанд,”- ақидаи афродест, ки ба ном рӯза мегиранду дар амал бар зидди онанд. Ё нафароне, ки сарсарӣ рӯза медоранду намедонанд, ки чаро рӯза мегиранд, барои онҳо каме равшанӣ меандозем.
Чун мо мусалмон ҳастему эътиқоду боварҳоямон дар пояи дини Ислом аст, табиист, ки каму беш дар бораи он медонем. Ва чаро медонем? Чун бояд дар доираи донистаҳоямон пайрави он бошем. Ва дар ҳамин навиштаҳои динии мо гуфта мешавад, ки Паёмбар Муҳаммад (с) бо ҷамъи асҳобаш тамоми ёздаҳ моҳ бесаброна моҳи рамазонро интизорӣ мекашиданд. Ин амали яксола набуд, балки ҳамасола буду мудовим. Ва натанҳо интизорӣ мекашиданд, балки тамоми тавони хешро, чи аз лиҳози модӣ ва чи маънавӣ, сарфи ибодату дастгирии якдигар мекарданд. Яъне, гумони ғолиб ҳам он аст, ки ин моҳи муборак бо қудрати худ замону имконест, баҳри соқиту пок кардани гуноҳон. Бешак, рамазонро маҳз ба ҳамин хотир дӯсту гиромӣ медоранд.
Бовар дорем, ҳамагон ин нуктаро аз мо беҳтар медонанд, ки рӯзаи моҳи рамазон танҳо нахӯрдану наошомидан нест, балки соири хубиҳо рӯзаи моро пурра мекунад. Яъне, ҳар нафар бояд дар касбу кори худ дигаргунӣ бахшад. Ақаллан як моҳ кори худро бо хайру эҳсон ранг занад. Мисли ин ки омӯзгор дар тадрисаш бо шогирдон бештар кӯшад, табиб бо лутфу марҳамат ба беморон муносибат кунаду онҳоро муолиҷаи хуб намояд, донишҷӯ баҳри азхудкунии донишҳои нав бештар талош варзад, дасти сахои бою доро бештар дароз шавад ва монанди ин. Аммо нафароне, ки алоҳида таъкид кардан мехоҳем ва табиист, ки фаъолияти нохуби онҳо дар моҳи рамазон бештар айён мегардад, тоҷирону савдогаронанд. Мутаассифона, ҳеҷ дар ин самт хуш буда наметавонем, чун барои ағлаб савдогарон рамазон моҳи ғанӣ сохтани ҷайбу фиреби мизоҷон аст. Ва ин гапу ақидаи мо нест, балки аз замони пеш, ҳатто дар ривоятҳои динӣ низ ин рафтори фурӯшандаҳо мазаммат шудааст. Вале ҳайҳот, ба гӯши кар азон хондан, ҳеҷ вақт маънии ба намоз даъват карданро пайдо накарда...
Ҳамасола бо фарорасии рамазон ба якборагӣ нархҳо осмонбӯс мешаванду нишоне аз хубию некӣ дар амали савдогарон намебинем. Аббосов Неъматҷон, як харидор гуфт, ки ҳамасола баҳонаи фурӯшандаҳо дигар буд. Имсол бошад, бо баҳонаи коронавирусу роҳҳои баста, нархро осмон бардоштаанд. Ӯ гуфт: “Дуруст аст, ки роҳҳо бастаанд, вале маҳсулоти хӯрокворие, ки дар фурӯшанд, аз хориҷа намеояд. Ҳамаи он дар кишвари худамон мерӯяд. Масалан чакка, кабудӣ, картошка, пиёз ва ғайраҳо як баробар қимат шудаанд, аз хориҷа меоянд магар? Як бандча кабудӣ - 1 сомонӣ, ки ду ё се барг дорад. Ҳоло орду картошкаю дигараш як тараф истад. Наход то ҳамин дараҷа савдогарон беинсоф бошанд? Ё онҳо Рамазонро ба ҳамин моҳият мефаҳманд?”.
Кор то ҷоест, ки касе аз тоҷирону савдогарон дар моҳи рамазон колои худро арзон намудаву чандеро бепул ба мардум медиҳад, шодии мо беканор мешавад ва ҳатман барояш дуои хайр ҳам мекунему миёни ом аз ӯ ном мебарем. Вале афсӯс одат шудааст, ки тоҷирону савдогарон рамазонро бо инсофу адолат ва аз арзонӣ дур ва бе макру фиреб пешвоз гиранд. Ононе, ки ба гӯш пунба мондаанд, бояд шунаванд, ки фазои хуши рамазонӣ бояд эҳсоси ҳамагон бошад. “Чун шаби аввали моҳи рамазон дарояд, мунодие нидо сар медиҳад, ки эй толиби хайр, моҳи хайр омадааст, хайри бештар кун ва эй толиби бадӣ, аз бадӣ даст кӯтоҳ кун” (ривояти Тирмизӣ), омадааст дар ҳадис.
Завқибек Саидаминӣ, ки ба тиҷорати либос машғул аст, зимни суҳбат бо мо гуфт: “Муҳим нест, ки одам савдогар аст ё каси дигар, аввал бояд, ҳамеша одам ва баъдан мусалмон боқӣ монад. Дар ҳолати қимат шудани нархи маҳсулоти аввал дар бозорҳои кишвар бояд донист, ки чӣ нафаре гунаҳкор аст? Оё воқеан доллар аст сабаб, ё чизи дигар. Ҳоло бигирем ҳамин картошкаро, ки бештар аз Ҷиргатол, Мастчоҳ ва Ғончӣ вориди бозорҳои Душанбе мешавад, чи чиз нархашро боло кардааст? Деҳқон, миёнараве, ки онро то Душанбе меорад, ё фурӯшандаҳое, ки ба яклухт ва майдафурӯшӣ дар бозору бозорчаҳои шаҳри Душанбе машғуланд. Мутаассифона, касе инро аз аввал то охир пайгирӣ намекунад. Баъдан, ин ҳам аз ҳақиқат дур нест, ки аксари савдогарон имонашонро бо расидани моҳи рамазону идҳо бо чанд дирам мефурӯшанд. Яъне, аз ин рӯзҳо суиистифода намуда, нархҳоро баландтар мебардоранд. Чун медонанд, ки талаботи мардум бештар мешавад. Бояд ин гурӯҳи савдогарон вақте нархро худсарона барои чанд дирами зиёдатӣ мебардоранд, як бор дар пешорӯи оина истода, ба худ суол диҳанд,ки “барои чӣ рӯза гирифтанд ва чаро худро мусалмон медонанд?!”.
Дар ҳамин ҳол фурӯшанда Нигина Розиқова айбро ба деҳқонон ҳавола карда, мегӯяд, боло рафтани нархҳо гуноҳи савдогарон нест. “Мо маҳсулотро аз дигар нафар мехарем ва болои он барои фоидаи худамон арзише мемонему мефурӯшем, ки ин қонуни савдо аст. Маҳсулоти қиматгирифтаро наметавонем арзон фурӯшем. Ҳатман барои фоидаи худ болояш зам мекунем. Дар баланд кардани нархҳо касе наметавонад дахолат кунад, ҷуз инсофи ҳар як савдогар. Вақте мо маҳсулотро аз деҳқон мехарем, барои фоидаи худ, барои соатҳо дар бозор нишастан, пули андоз супоридан, вақт сарф кардан, онро қиммат мекунем. Барои мо низ хуш нест, ки нархҳоро баланд бардорем. Чун ҳама мардум инро айби мо медонанд”,-мегӯяд, Нигина.
Донишҷӯ Салоҳиддин Зувайдуллоев ин гуфтаҳоро рад карда, мегӯяд, ин амали ҳамасолаи фурӯшандаҳост, чизи нав нест ва деҳқонон ҳеҷ гуноҳе надоранд. “Вақте талабот мешавад, савдогарон аз ин ҳолат суиистифода мекунанд. Ва вақте ки сабаб пурсем, гуноҳро ба гардани деҳқон бор кардан мехоҳанд. Барои чӣ аз меҳнату муносибати деҳқон 11 моҳ ёд намешаваду дар рамазон ёд мешавад? Савдогарон медонанд, ки мардум пеш аз рамазон ва рӯзҳои ид ҳатман молҳояшонро мехаранд, барои ҳамин нархҳоро мебардоранд”,-мегӯяд Салоҳиддин.
Бешак, адлу инсоф ва одамгарӣ болотар аз ҳар чизест. Чуноне гуфта шуд, мо аввал бояд инсон бошем, баъдан мусалмон. Бо фаро расидани рамазон тарзе муносибат кунем, ки дар ҷавҳари инсонии мо одатҳое мисли хайрхоҳӣ, фурӯтанӣ, ғамхорӣ, раҳмдилӣ, дӯстдорӣ ва монанди ин фузун гарданд. Рамазонро василаи пешбурди кору ғанӣ сохтани ҷайбамон надонем, чун бешак Худо моро зиёдтар аз он ризқ намедиҳад, ки дар насиби мост. Кӯшем, ки рӯзадорони ҳақиқӣ бошему ҳама узву ҷони мо рӯзадор бошад. Хоҳ фурӯшанда бошему хоҳ табиб, хоҳ омӯзгор бошему хоҳ муҳандис, дар ҳар самту соҳае, ки кор мекунем, бояд атрофиён ҳис кунанд, ки мо на танҳо ба хӯрдану ошомидан, балки ба тамоми фасоди маънавию модӣ рӯза доштаем.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед