Ё чаро бояд аз баррасии он дар ВАО худдорӣ кард?

Яке аз зуҳуроти номатлубе, ки чанд соли охир боиси нигаронии ҳам давлат ва ҳам ҷомеа гаштааст, ин афзоиши худкушист, ки дар ВАО ҳамвора нисбати ин зуҳурот садо баланд карда мешавад. Имрӯз гӯё “муд” шудааст, ки вақте нафаре бо ягон мушкилии ҷиддӣ дучор мешавад, даст ба худкушӣ мезанад.

Расонаҳо ҳам дар навбати худ қариб тамоми ҳаводиси вобаста ба худкуширо пайгириву нашр мекунанд. Бино ба санҷише, ки мо дар панҷ сомонаи интернетӣ вобаста ба масъалаи худкушӣ гузаронидем, аён гардид, ки роҷеъ ба ин масъала матлабҳои зиёде нашр гардидаву пешкаши ҷомеа шудаанд. Аз ҷумла, доир ба масъалаи худкушӣ АМИТ “Ховар” 162 матлаб, “Радиои Озоди” 1248 матлаб, “Фараж” 120 матлаб, “Оила” 286 матлаб ва “Спутник” 240 матлаб дар сомонаҳои интернетии хеш нашр намудаанд. Баъзе расонаҳо бошанд, тамоми ҷузъиёти худкуширо инъикос мекунанд.

Дар воқеъ, ҳадафи ВАО хизмат намудан ба мардум ва расонидани иттилооти саҳеҳу саривақтӣ ба онҳост. Вале дар баъзе ҳолатҳо зарур аст, ки барои зарар нарасонидан ба афкори ҷомеа аз инъикоси баъзе мавзӯъҳо худдорӣ кунем. Яке аз чунин мавзӯъҳо ин худкушӣ аст.

Аз мушоҳидаҳо бармеояд, ки инъикоси ин мавзӯъ тавассути ВАО то ҳол дар коҳиш ёфтани ин зуҳурот таъсире нарасонидааст. Пас, суоле ба миён меояд, оё муҳим аст, ки ВАО ин мавзӯъро инъикос кунад? Ё чаро баъзе рӯзноманигорон вобаста ба ин ҳодисаҳо матлаб менависанду онро аз ҳад зиёд инъикос месозанд?

Сайёфи Мизроб, сармуҳаррири рӯзномаи “СССР” оид ба ин масъала гуфт: “Мутаассифона замони охир ҳатто расонаҳои хабарии амрикоиву аврупоӣ, ки дар Тоҷикистон фаъол ҳастанд, аз бемавзӯӣ ба мавзӯъҳои “лаби об” даст мезананд. Расонаҳое ҳастанд, ки ман онҳоро “ғаржурналистика” мегӯям ва ин “ғаржурналистҳо” барои таваҷҷуҳро ҷалб кардан, даст ба навиштани чунин матлабҳо мезананд. Ин кор дар даврони шӯравӣ манъ буд. Онро ягон сензура пешгирӣ намекард. Зеро ин амалро ҳамон қонунҳои нонавиштаи виҷдонии журналистикаи советӣ иҷозат намедод. Вале мутаассифона, имрӯз барои ҳаққи қалами ночиз дар ин бора менависанд”.

Номбурда дар идома иброз дошт: “Ҳар нафаре, ки ба ин мас-ъала даст мезанад, ман онро журналист ҳисоб намекунам. Аз нигоҳи ман ин гуна мавзӯъҳо табуанд, инҳо мушкилиҳое ҳастанд, ки танҳо равоншиносон бояд ба он сару кор гиранд. Чӣ оё дар Амрико, Аврупо ва Русия худкушӣ нест. Дар тамоми дунё ин кор ҳаст, вале ин кори журналистон нест, ки онро баррасӣ кунанд. Ин мавзӯест, ки равоншиносон бояд ба он рӯ биёранд ва як муроҷиатномае нисбати ин маъсала ҳам аз ҷониби “Иттифоқи журналистони Тоҷикистон” ва “Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон” қабул карда шавад. Зеро инҳо иттиҳодҳое ҳастанд, ки ҳамеша сару кор доранд бо ҷамъияту халқ. Аз инҳо бояд қотеъона дархост кунанд, то нафароне, ки ба ин мавзӯъ даст мезананд, ҳадди ақал дар назди виҷдони худ посух бигӯянд”.

Пас, дар ҳоле ки ҳамин гуна амал боис мегардад, то нафаре ба ин кори номатлуб даст занад, аз нигоҳи равонӣ чӣ бояд кард?

Ба андешаи равоншиносон вақте ягон нафар ба амали худкушӣ даст мезанад ва он намоишкорона ба омма расонида мешавад, аз нигоҳи равонӣ аллакай таъсири худро ба ҷомеа мерасонад.

- Инсон дар тӯли ҳаёт марҳилаҳои зиёдро аз сар мегузаронад. Хусусан дар наврасон як марҳилаи ҳассос ин тақлиду худнамоишкорӣ мебошад. Ин ҳолатҳо дар наврасӣ то дараҷае авҷ мегиранд, ки ҳар лаҳза дар чӣ ҳолате набошад, наврасон кӯшиш мекунанд, худро намоиш диҳанд. Зеро онҳо мехоҳанд, диққати дигаронро ба худашон ҷалб кунанд. Ана дар ҳамин ҳолат вақте ҷавонон ба ягон мушкилӣ рӯ ба рӯ мешаванд, ягона роҳи ҳалли қазияро дар худкушӣ мебинанд. Зеро аз нигоҳи психологӣ онҳо аллакай дучори ҳамлаи равонӣ шудаанд ва чӣ кор карданашонро намедонанд. Аз ин ҷиҳат набояд дар ВАО тамоми ҷузъиёти худкушӣ матраҳ шавад,”- иброз дошт равоншинос Баҳрулло Сайфзода.

Коршиносони соҳаи журналистика низ бар ин ақидаанд, ки аз паҳн кардани мавзӯъҳои худкушӣ журналистонро мебояд худдорӣ кунанд ва аз навиштани чунин матлаб даст кашанд.

Сангин Гулов, мудири кафедраи телевизион ва радиошунавонии факултети журналистикаи ДМТ роҷеъ ба ин масъала гуфт: “Дар пешниҳоди иттилоъ бояд журналистон масъулияти худро дарк кунанд ва донанд, ки аз гуфтаашон ва иттилои додаашон ба ҷомеа чӣ зарар асту чӣ манфиат. Аз ин хотир, набояд ҳама чиз гуфта шавад. Баъзе хабарҳое ҳастанд, ки воқеият доранд, аммо дар инъикоси онҳо мо бояд натанҳо ба паҳлуҳои касбиву ҳуқуқӣ, балки ба паҳлуҳои ахлоқӣ низ таваҷҷуҳ кунем. Аз ҷумла дар паҳн кардани иттилои вобаста ба худкушӣ низ ин меъёр бояд ба назар гирифта шавад.

Имрӯз рӯзноманигорони мо мутаассифона нафарони худкушӣ кардаро ҳамчун қурбонӣ ҷилва медиҳанд ва онҳоро мавриди тараҳҳуми ҷомеа қарор додан мехоҳанд. Ба нафарони дигаре, ки аз нигоҳи равонӣ чандон устувор нестанд, таъсири манфии ҳамин гуна гузоришҳо ба мушоҳида мерасад”.

Ӯ дар идома афзуд, вақте онҳоеро, ки фарзандкӯшӣ мекунанд ва рӯзноманигорон худсафедкунии онҳоро инъикос мекунанду амалашонро ҳамчун як вокуниш ба ноадолатиҳои хонаводагӣ ва иҷтимоӣ рабт медиҳанд, хизмати хирсона ба мардум мекунанд ва ба дигарон роҳ нишон медиҳанд.

- Агар мо хоҳем, ки ба ҷомеа таъсири мусбат расонем, пас бояд аз андешаи позитивӣ ва андешае, ки ҷомеаро ба сӯйи созандагӣ барад, гӯем, - гуфт дар идомаи андешаи хеш С. Гулов.
Ҷомеашиносон ҳам дар бобати расонаӣ шудани худкушиҳо назари интиқодӣ дошта, бар инанд, ки чунин мавзӯъҳо набояд дар ВАО пайваста инъикос карда шаванд.
- Мавзӯъҳои худкушӣ ва моҷароҳои зӯровариву хиёнат хубтару беҳтар аст, ки оммавӣ нашаванд. Зеро ҷомеаи мо аз кадом лиҳоз бошад, ки дарҳол тақлиду пайравӣ ба дигаронро мепазирад, - гуфт, ҷомеашинос Мунира Бобоева.

Аз ин ҳама бармеояд, ки баррасӣ кардани мавзӯи худкушӣ дар ВАО ҳеҷ гоҳ ба манфиат набуда, баръакс он зарбаи сахту манфӣ ба афкори ҷомеа мезанад. Ва дар баъзе ҳолатҳо расонаӣ кардани он ба нафарони заъфи равонӣ дошта, таъсири манфӣ расонида, онҳоро ба тақлиди ин амали зишт водор месозад. Пас рӯзноманиронро мебояд аз эҳтиёт кор гиранд.


Саҳоба ШАРИПОВА, “ҶТ”