ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 10:19
Талош ва гирудори рӯзгор моро то он ҳадде ба худ фурӯ бурдааст, ки аз зеҳнҳо пайдо кардани андешаи хубу солим хеле мушкил шудааст. Зеро сари ҳар қадаму дар раванди ҳар рӯз воқеае, ҳолате, хабаре, тазоде, гуфтугузоре, ғавғое ва бархӯрде фардро аз андешидани мусбат боз медораду хотирро мушавваш нигоҳ медорад.
Мо одат кардаем ба ин, ки доим дар ҷойҳои ҷамъиятӣ рафтори нодурусти нафареро бубинему чун ҳолати муқаррарӣ бо он бархӯрд намоем. Мо одат кардаем ба ин, ки шахсе бо ифтихор аз корҳои ношоистаи хеш қисса мекунаду ба он бидуни амалкарде гӯш медиҳем. Мо одат кардаем ба ин, ки фарде аз найранги худ дар ҷодаву рӯзгораш васф мекунаду мо бошем, ба қавле ангушти ҳайрат мегазем. Мо одат кардаем ба ин, ки инсоне аз фиребгариаш дар кӯчаву бозор тавсиф мекунаду дар бадалаш нигоҳи ҳайратоварамонро сӯяш дӯзем. Мо одат кардаем ба ин, ки инсоне даст кашидан аз рисолаташрову гул задан ба дигаронро баён месозаду мо ҳайрону нигарон ба сӯе дидаамонро равона месозем. Ва мо одат кардаем ба ин, ки дар ҷараёни рӯз ин ҳама амалҳои берун аз қолаби инсониро мебинему дар бораашон мешунавем ва аз кам шудани иҷрои рисолати инсонӣ ҳайрон мегардем.
Ин ҳама гуфтаҳои боло чанде буд, хотирамро парешон мекарду перомунаш хеле зиёд ба андешаҳои бесарунуг даст ба гиребон мешудаму ҳеҷ ба як хулосаи амиқ омада наметавонистам. Зеро хеле таассуфовар аст, ки инсон роҳи хубу муфиду дурустро як сӯ мегузораду ғайри он амал мекунад. Ва ба ин минвол инсон будану инсонвор зистан зери суол мемонад.
Аммо дар ин миён бо ду воқеаи хубе рӯ ба рӯ шудаму дарёфтам, ки метавон ҳоло ҳам мусбатандеш буду бо диди нек ба рӯзгору атроф нигарист.
Воқеаи аввал. Рӯзи истироҳат барои хариди либоси баҳорӣ ба бозор рафтам. Он ҷо хеле серодам буду садои савдогарону харидорон баланд. Соҳибмағозае либосҳои овардаашро тавсиф мекарду харидоре талош мекард, то арзиши онро поён биёраду баъдан харидорӣ кунад. Назди дӯконе, ки мебоист чанд чизе харид кунам, банди дидани арзишу сифаташ будам, ки садои марди миёнсоле аз дӯкони ҳамшафат шунида шуд, ки баҳои либоси харидаашро баъди пурсидану мувофиқи тавони ҷайби хеш дидан, маблағашро пардохт мекард. Савдогар бақияи маблағи мардро баргардонда, бо таъкиди “дар рӯзҳои хуб пӯшед!” харидорро гусел кард.
Марди харидор баъди ду-се қадам дур мондан, дарҳол баргашта, бо нидои “бародар, шумо як иштибоҳ кардед” – гӯён ба савдогар дида дӯхт. Аз ин ҳолат савдогар ошуфтаҳол гардиду ҳайрон буд, ки чӣ хатое карда бошад. Аз ин сабаб бо нигоҳи пареш мунтазири шунидани иштибоҳашу сарзаниш дидан, ба харидор суоломез менигарист.
- Бародар, шумо бақияи маблағро 50 сомонӣ зиёд додаед. Ман дусад сомонӣ додаму бояд 40 сомонӣ бақия мегирифтам, вале шумо 90 сомонӣ додаед. Ҳама иштибоҳ мекунад. Шояд хотиратон парешон буд, ки чунин шуд. Марҳамат гиред ҳаққатонро – гӯён мард маблағро ба савдогар доду ба роҳи баромад равон шуд.
Баъди ин аз чеҳраи мамнунонаи савдогар хонда мешуд, ки аз ин амали марди харидор истиқбол мекунад. Ин буд, ки баъди аз назар ғоиб шудани харидор бо самимият гуфт: “Шукр ки ҳанӯзам одамгарӣ ҳаст”.
Воқеаи дуввум. Барои хӯроки шом ба чойхонаи “Сайёҳ” рафтем. Вақти шом буду ҳамагӣ пайи истеъмоли хӯрок. Гирди мизе донишҷӯён нишас-таву суҳбаткунон хӯроки шом тановул мекарданд. Дар мизҳои дигар шиносҳои дерина, ҳамкорон, оилае бо кӯдакони хурдсол ва ҷуфте ғарқи нигоҳи ҳам пайи хӯрокхӯрӣ буданд.
Баъди гузашти соате ҳар мизе ҳисобварақаи хӯрокҳои истеъмол кардаашонро аз пешхизмат дархост мекарданду маблағи онро дар хазина пардохт менамуданд.
Ин замон садои чанд нафаре, ки рӯйи кати паҳлу нишаста буданду аз суҳбаташон аён буд, ки ҳамкоранд баланд шуд. Яке баъди дидани ҳисобварақа мегуфт, ки маблағи хӯрок ин қадар шудаасту дигаре арзон шудани арзиши нишасташонро баён месохт.
Аз миёни онҳо ҷавоне баъди дидани ҳаҷми маблағи хӯроки шом бо исрор таъкид кард, ки ин ҷо чи иштибоҳе шудаасту ҳаҷми маблағ мебоист зиёд мешуд. Зеро чанд боре, ки ин ҷо омадаанду мувофиқи хоҳиши имрӯзаашон хӯрок хурдаанд, маблағаш дигар хел мешуд.
Бо вуҷуди гуфтани ин ки шояд маблағи нишасташон ҳамин қадар шуда бошад, ӯ ниҳоят пешхизмат-ро даъват карду хоҳиш намуд, ҳар чизе ки шаш нафар ҳамкор истеъмол кардаанд, як ба як ҳисоб кунад. Пешхизмат ин супоришро иҷро кард ва дар ниҳоят маълум гардид, ки ҳаққи хӯроки шом на он шуд, ки дар ҳисобварақа оварда буд, балки зиёдтар аз он шудааст. Пешхизмат дарҳол ҳисобварақаи нав оварда дод.
Ҳангоме ки онҳо азми рафтан карданду дар хазина маблағро месупориданд, ҷавони мазкур бо хитоб ба ҳамраҳонаш гуфт: “Қариб буд, ки нисфи хӯроки шомро напардохта мерафтем. Хуб шуд, ки онро дарк кардему пардохт намудем ва одамгариамонро ба ҷо овардем”...
Пас аз рӯ ба рӯ шудан бо воқеаҳои мазкур ба нигарониҳои беохир нуқта гузоштаму дар зеҳнам чунин андеша падид омад - шукр ки бо вуҷуди кулли тазодҳо ҳоло ҳам одамгарӣ ҳасту рисолати инсонӣ иҷро мегардад. Ва ҳамин аст инсон будану инсонвор зистан. Зеро дар ҳолати баръакс зиндагӣ ҳеҷ маъное надорад.
Мо одат кардаем ба ин, ки доим дар ҷойҳои ҷамъиятӣ рафтори нодурусти нафареро бубинему чун ҳолати муқаррарӣ бо он бархӯрд намоем. Мо одат кардаем ба ин, ки шахсе бо ифтихор аз корҳои ношоистаи хеш қисса мекунаду ба он бидуни амалкарде гӯш медиҳем. Мо одат кардаем ба ин, ки фарде аз найранги худ дар ҷодаву рӯзгораш васф мекунаду мо бошем, ба қавле ангушти ҳайрат мегазем. Мо одат кардаем ба ин, ки инсоне аз фиребгариаш дар кӯчаву бозор тавсиф мекунаду дар бадалаш нигоҳи ҳайратоварамонро сӯяш дӯзем. Мо одат кардаем ба ин, ки инсоне даст кашидан аз рисолаташрову гул задан ба дигаронро баён месозаду мо ҳайрону нигарон ба сӯе дидаамонро равона месозем. Ва мо одат кардаем ба ин, ки дар ҷараёни рӯз ин ҳама амалҳои берун аз қолаби инсониро мебинему дар бораашон мешунавем ва аз кам шудани иҷрои рисолати инсонӣ ҳайрон мегардем.
Ин ҳама гуфтаҳои боло чанде буд, хотирамро парешон мекарду перомунаш хеле зиёд ба андешаҳои бесарунуг даст ба гиребон мешудаму ҳеҷ ба як хулосаи амиқ омада наметавонистам. Зеро хеле таассуфовар аст, ки инсон роҳи хубу муфиду дурустро як сӯ мегузораду ғайри он амал мекунад. Ва ба ин минвол инсон будану инсонвор зистан зери суол мемонад.
Аммо дар ин миён бо ду воқеаи хубе рӯ ба рӯ шудаму дарёфтам, ки метавон ҳоло ҳам мусбатандеш буду бо диди нек ба рӯзгору атроф нигарист.
Воқеаи аввал. Рӯзи истироҳат барои хариди либоси баҳорӣ ба бозор рафтам. Он ҷо хеле серодам буду садои савдогарону харидорон баланд. Соҳибмағозае либосҳои овардаашро тавсиф мекарду харидоре талош мекард, то арзиши онро поён биёраду баъдан харидорӣ кунад. Назди дӯконе, ки мебоист чанд чизе харид кунам, банди дидани арзишу сифаташ будам, ки садои марди миёнсоле аз дӯкони ҳамшафат шунида шуд, ки баҳои либоси харидаашро баъди пурсидану мувофиқи тавони ҷайби хеш дидан, маблағашро пардохт мекард. Савдогар бақияи маблағи мардро баргардонда, бо таъкиди “дар рӯзҳои хуб пӯшед!” харидорро гусел кард.
Марди харидор баъди ду-се қадам дур мондан, дарҳол баргашта, бо нидои “бародар, шумо як иштибоҳ кардед” – гӯён ба савдогар дида дӯхт. Аз ин ҳолат савдогар ошуфтаҳол гардиду ҳайрон буд, ки чӣ хатое карда бошад. Аз ин сабаб бо нигоҳи пареш мунтазири шунидани иштибоҳашу сарзаниш дидан, ба харидор суоломез менигарист.
- Бародар, шумо бақияи маблағро 50 сомонӣ зиёд додаед. Ман дусад сомонӣ додаму бояд 40 сомонӣ бақия мегирифтам, вале шумо 90 сомонӣ додаед. Ҳама иштибоҳ мекунад. Шояд хотиратон парешон буд, ки чунин шуд. Марҳамат гиред ҳаққатонро – гӯён мард маблағро ба савдогар доду ба роҳи баромад равон шуд.
Баъди ин аз чеҳраи мамнунонаи савдогар хонда мешуд, ки аз ин амали марди харидор истиқбол мекунад. Ин буд, ки баъди аз назар ғоиб шудани харидор бо самимият гуфт: “Шукр ки ҳанӯзам одамгарӣ ҳаст”.
Воқеаи дуввум. Барои хӯроки шом ба чойхонаи “Сайёҳ” рафтем. Вақти шом буду ҳамагӣ пайи истеъмоли хӯрок. Гирди мизе донишҷӯён нишас-таву суҳбаткунон хӯроки шом тановул мекарданд. Дар мизҳои дигар шиносҳои дерина, ҳамкорон, оилае бо кӯдакони хурдсол ва ҷуфте ғарқи нигоҳи ҳам пайи хӯрокхӯрӣ буданд.
Баъди гузашти соате ҳар мизе ҳисобварақаи хӯрокҳои истеъмол кардаашонро аз пешхизмат дархост мекарданду маблағи онро дар хазина пардохт менамуданд.
Ин замон садои чанд нафаре, ки рӯйи кати паҳлу нишаста буданду аз суҳбаташон аён буд, ки ҳамкоранд баланд шуд. Яке баъди дидани ҳисобварақа мегуфт, ки маблағи хӯрок ин қадар шудаасту дигаре арзон шудани арзиши нишасташонро баён месохт.
Аз миёни онҳо ҷавоне баъди дидани ҳаҷми маблағи хӯроки шом бо исрор таъкид кард, ки ин ҷо чи иштибоҳе шудаасту ҳаҷми маблағ мебоист зиёд мешуд. Зеро чанд боре, ки ин ҷо омадаанду мувофиқи хоҳиши имрӯзаашон хӯрок хурдаанд, маблағаш дигар хел мешуд.
Бо вуҷуди гуфтани ин ки шояд маблағи нишасташон ҳамин қадар шуда бошад, ӯ ниҳоят пешхизмат-ро даъват карду хоҳиш намуд, ҳар чизе ки шаш нафар ҳамкор истеъмол кардаанд, як ба як ҳисоб кунад. Пешхизмат ин супоришро иҷро кард ва дар ниҳоят маълум гардид, ки ҳаққи хӯроки шом на он шуд, ки дар ҳисобварақа оварда буд, балки зиёдтар аз он шудааст. Пешхизмат дарҳол ҳисобварақаи нав оварда дод.
Ҳангоме ки онҳо азми рафтан карданду дар хазина маблағро месупориданд, ҷавони мазкур бо хитоб ба ҳамраҳонаш гуфт: “Қариб буд, ки нисфи хӯроки шомро напардохта мерафтем. Хуб шуд, ки онро дарк кардему пардохт намудем ва одамгариамонро ба ҷо овардем”...
Пас аз рӯ ба рӯ шудан бо воқеаҳои мазкур ба нигарониҳои беохир нуқта гузоштаму дар зеҳнам чунин андеша падид омад - шукр ки бо вуҷуди кулли тазодҳо ҳоло ҳам одамгарӣ ҳасту рисолати инсонӣ иҷро мегардад. Ва ҳамин аст инсон будану инсонвор зистан. Зеро дар ҳолати баръакс зиндагӣ ҳеҷ маъное надорад.
Эзоҳи худро нависед