Беэътибории бархе аз волидайн нисбат ба соҳибилм гардидани духтарон ва ояндаи онҳо аз масоили мубрамест, ки то ҳол ба пуррагӣ ҳалли худро наёфта, дар ҷомеаи кунунӣ ақидаҳои гуногунро ба миён меорад. Таассуфовар ин аст, ки баъзе аз волидон то ба ҳол мегӯянд: “Духтарро чию хонданаш чӣ? Бигзор хонаашро обод карда, вазифаи ҷонии худ, яъне тарбияи дурусти фарзандонашро ба роҳ монад”.

Хушбахтона, баъд аз соҳибистиқлолӣ маърифати ҷомеа бештар гардида, барои идомаи таҳсили бонувону духтарон дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ имкониятҳои бештаре фароҳам оварда шуд. Дар ҷомеаи кунунӣ нақши занону духтарон ҷойгоҳи хосеро касб намуда, мавриди таваҷҷуҳи доимии Ҳукумати мамлакат қарор гирифт. Имрӯз аз ҷониби роҳбарияти олии кишвар баҳри сафарбар гардидани духтарону занон барои идомаи таҳсил ба муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ имкони хубе фароҳам оварда шудааст. Бо истифода аз ин шароит духтарони зиёде аз манотиқи кишвар ба таҳсил сафарбар гардида, дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ савияи дониши худро васеъ менамоянд. Ҳамин аст, ки шурӯъ аз соли 1997 то имрӯз 18067 нафар донишҷӯ танҳо тариқи Квотаи президентӣ ба муассисаҳои таҳсилоти олӣ дохил гардида, аз ин шумора 13132 нафарашонро духтарон аз ноҳияҳои дурдаст ташкил медиҳанд.

Имрӯз мушкили бо таҳсил фаро гирифтани духтарон то андозае бартараф гардида бошад ҳам, аммо то ҳол ҳалли худро наёфтааст. Новобаста аз он ки дар марҳилаи ҷаҳонишавӣ қарор дорем, мутаассифона бархе аз оилаҳо то ҳол пайи хурофотпарастӣ буда, нисбати таҳсил ва зиндагии ояндаи духтаронашон бетарафӣ зоҳир менамоянд. Чунин ҳолат аксаран дар ноҳияҳои дурдаст ба назар мерасад. Падару модарон ва бародарон ба таҳсили духтарон монеа шуда, онҳоро аз хондан маҳрум месозанд. Оё дар дини мубини Ислом барои соҳибилм гардидани занону мардон тафовуте мавҷуд ҳаст?

Роҷеъ ба ин мавзӯъ Ҷамолиддин Хомушов, коршиноси масоили динии “Маркази исломии Ҷумҳурии Тоҷикистон” чунин нуқтаи назар дорад: “Чуноне, ки огаҳ ҳастем, дар масъалаи ибодат ва таҳсили илму дониш дини ислом миёни зан ва мард фарқият нагузоштааст. Пайғамбари Худо Муҳаммад (с.а.в) мефармояд, ки “Талаб кардани илм ба ҳар фарди мусалмон, хоҳ мард бошад, хоҳ зан, фарз аст”. Ҳангоме Муҳаммади Мустафо (с.а.в) ба пайғамбарӣ эътироф шуд, тибқи омори ҳамонвақта 28 нафар дар ҷазираи Араб аҳли савод буда, аз ин шумора 17 нафар дар Макка ва 11 нафар дар Мадина савияи дониши худро мукаммал менамуданд. Дини мубини Ислом дар баробари дигар корҳои худ илмомӯзиро оммавӣ намуда, пайғамбари Худо фармон дод, ки мардону занон соҳибилм гарданд. Аввалин ояте, ки аз ҷониби Худованд ба Муҳаммад (с.а.в) омад ин сураи Иқра (бихон) буд. Дар ин сураи муборак Худованд се маротиба амр намудааст, ки Иқра- яъне бихон.

Аммо имрӯз дар ҷомеа бо волидайне вомехӯрем, ки хурофотпарастӣ намуда, монеаи илмомӯзии духтаронашон мешаванд ва ин амал миёни табақаҳои ҷомеа гуногунфикриро ба вуҷуд меорад. Сабаби омадани дин дар он буд, ки хурофотро аз миёни мардум дур кунад. Хурофот як навъ андеша ва ё амалест, ки дини мубини Ислом ба он ягон қаробат надошта, ҳатто ба хурофот нафрат дорад”.

Дар ҳоле, ки дини мубини Ислом барои соҳибилм гардидани занону духтарон иҷозат дода бошад, пас чаро имрӯз баъзе аз падару модарон нисбат ба ҳаёти минбаъдаи духтаронашон бетарафанд? Омили асосии сарфи назар намудани таҳсили духтарон аз ҷониби волидайнро номзади илмҳои педагогӣ ва равоншиносӣ Дилбар Салимова чунин шарҳ дод: “Омили асосии ба таҳсил фаро нагирифтани духтаронро ман дар пойдор будани қолабҳои гендерӣ дар ҷомеа мешуморам. Қолабҳои гендерӣ - ин тасаввурот, ақидаву муносибатҳоест, ки дар ҷомеа ҳамчун меъёр қабул шудааст ва он ба чӣ гуна рафтор кардани занону мардон, вазифаву нақшаҳои иҷтимоӣ ва фаъолияти онҳо таъсир мерасонад. Ин қолабҳои гендерӣ, мутаассифона, характери зуд тағйир ёфтанро надоранд, онҳо асрҳо аз насл ба насл тавассути тарбияи оилавӣ ва муҳити атроф ба кӯдакону наврасон таҳмил карда мешаванд. Аз ин рӯ, вақте ки падару модар дар идомаи таҳсили фарзандон ба мушкилоти интихоб рӯ ба рӯ мешаванд, аксаран на духтари худ, балки писарашонро афзалтар мешуморанд. Қолаби гендерие, ки “Писар минбаъд нигаҳбони волидайн дар овони кӯҳансолӣ мегардад” ғолиб мебарояд, ки ин андеша мутлақо нодуруст аст”.

Мусаллам аст, ки таъсири манфии ҳамаи ин омилҳо дар оянда ба кӯдакон мерасад, зеро насли наврасро модарони аз таҳсилу маърифат маҳруммонда, тарбия мекунанд. Дар сурате модар аз илм канор бошад, пас чӣ гуна метавонад, барои тайёр намудани дарс ба фарзандаш кӯмак расонад? Волидайнро чӣ водор месозад, ки духтарони ҷавонро соҳибилм накарда, ба шавҳар медиҳанд?

Мардон дар ин маврид назарҳои гуногун доранд. Яке аз мардоне, ки духтарони худро ба таҳсил фаро нагирифтааст, вобаста ба мавзӯъ гуфт: “Ман ҳамчун як падар обруи духтарамро ҳифз мекунам. Ҳеҷ гоҳ иҷозат намедиҳам, ки духтарам дур аз ман, бе назорати волидон таҳсил намояд. Фикр мекунам, дар пойтахт зиндагӣ ва таҳсил кардан, барои духтари деҳотӣ душвор ва хатарнок аст. Зеро шахсони манфиатҷӯй бо ҳар роҳу восита метавонанд, ба ҳаёти ӯ осеб расонанд, аз ин лиҳоз беҳтар он аст, ки зуд ба шавҳар дода, осуда бошем”.

Мутаассифона, имрӯз бархе аз волидайн зуд ба шавҳар додани духтарро роҳи ҳал мешуморанд. Гӯё оянда ва зиндагии духтаронашон дар хонаводаи нав ба онҳо аҳамияте надошта бошад. Ба қавле масъулиятро аз сари худ дур месозанд. Фирӯз Миров, коршиноси масоили иҷтимоӣ мегӯяд: “Сабаби асосии аз таҳсил дур мондани духтарон дар қолабҳои фикрӣ мебошад, ки дар шароити имрӯзаи бозаргонӣ аллакай куҳна шудааст. Омили дигар дар вазъи иқтисодии баъзе аз оилаҳои тоҷик мебошад. Мутаассифона, вақтҳои охир дар андак коҳишёбии вазъи иқтисодӣ ва ё тандурустии оилавӣ аз ҳама аввал масъалаи аз таҳсил маҳрум намудани маҳз духтарон ба миён меояд. Чунки аксаран дар оилаҳо волидайн имкони омӯзондани ду фарзандро надоранд. Аз ин лиҳоз, ба писарон бештар имконият дода мешавад. Дар сурате ки вазъи иқтисодӣ муътадил бошад, шояд волидайн барои идомаи таҳсили духтарон ба саҳлангорӣ роҳ надиҳанд”.

Дар ҳоле ки аз ҷониби Ҳукумати кишвар барои ба таҳсил ҷалб гардидани духтарону занон шароитҳои хуб фароҳам оварда шудааст, пас чӣ гуна метавон мушкилоти иқтисодиро пеш овард? Иддае аз мардум бар он назаранд, ки дар ин ҳолат талош ва якравии духтарон аҳамияти калон дорад. Волидайн саводи кофӣ ва пофишории духтаронашонро дида, барои идомаи таҳсили онҳо иҷозат медиҳанд.

Зарина аз чунин духтаронест, ки мехост дар оянда табиб шуда, фахри падару модар гардад, аммо орзуҳояш дар дилаш монд.

Ӯ мегӯяд: “Ҳангоме дар синфи чорум таҳсил менамудам, бо дахолати амакам волидайн барои идомаи таҳсилам иҷозат надоданд. Ҳарчанд хурд будам, бо вуҷуди он пофишорӣ карда, аз онҳо талаб кардам, ки ба ман иҷозат диҳанд, вале падарам сухани маро сарфи назар намуда, баръакс бо таҳдид монеи таҳсилам гардид. Дар синни наврасӣ ниҳоли орзуямро решакан намуданд. Ва аз ин муносибати сарди падару модарам дилшикаста шудам. Пас аз чанде маро ба шавҳар доданд, ки дар он айём ҳамсолони ман бехабар аз ғами дунё хушҳолӣ мекарданд. Дур будан аз маърифату дониш дар зиндагии мустақилона маро бо душвориҳои зиёд рӯ ба рӯ намуд. Имрӯз падарам аз кардаи худ пушаймон аст, вале дигар илоҷ нест...”.

Новобаста аз ин, қисмате аз хонаводаҳо барои соҳибилму бомаърифат ва васеъ намудани ҷаҳонбинии духтаронашон, инчунин барои идомаи таҳсили онҳо дар ҳориҷи кишвар ҷаҳду талош менамоянд. Боиси хушнудист, ки имрӯз духтари тоҷик дар донишгоҳҳои бонуфузи кишварҳои абарқудрати ҷаҳон таҳсил намуда, бо дониши хубу одоби шарқиёна Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон муаррифӣ менамояд. Гулҷаҳон Маърупова берун аз марз дар Коллеҷи тиббии шаҳри Красноярски Русия таҳсил менамояд.

“Ҳангоми таҳсил дар хориҷа масъулият зиёдтар эҳсос мегардад. Аввал ин ки бо намояндагони дигар давлатҳо ошноӣ пайдо карда, аз анъана, тафаккуру тамаддун ва савияи дониши онҳо баҳравар мегардем. Баъдан, ҳамчун духтари тоҷик вазифадорем, ки бояд одоб, дониши хуб, маҳорат ва малакаи худро миёни ҳамсабақон нишон диҳем. Дар ин баробар кӯшиш менамоем, ки аз омӯзгорони тахассусӣ ихтисоси интихобкардаи худро пурра омӯзем. Инчунин берун аз дарс ҳамроҳи ҳамсабақон баҳсҳои илмӣ ташкил ва баргузор мекунем, ки ин восита барои мукаммал намудани дониш муфид аст. Ман ҳамчун духтари тоҷик ва зодаи даврони истиқлол бояд сарбаландона коллеҷро хатм намуда, бо сари баланд ба Ватан баргардам”, - мегӯяд Гулҷаҳон.

Хулоса, ҷабҳаҳои ҳуқуқию иҷтимоии занону духтарон дар миқёси ҳукумат ва ҷомеа дар мадди назари ҷиддӣ қарор дорад. Умед бар он дорем, ки дар ояндаи наздик хонаводаҳои тоҷик хурофот ва урфу одатҳои беасосро канор гузошта, барои соҳибилм гардонидани фарзандони худ, аз ҷумла духтарони хеш ҳамчун шаҳрванди асил ва баору номуси миллат камари ҳиммат мебанданд.