Дӯстам Гулистонро дидам, ки бо сабаби бад будани муносибат байни аҳли оилаашон дар ҳолати хеле бадӣ руҳӣ қарор дошт. Ба хотири кӯмак пешниҳод намудам, ки ба равоншинос муроҷиат намояд. Аммо ӯ қабул накард ва афзуд, ки “атрофиён - ҳамсояҳо чӣ мегӯянд. Беҳтараш ба фолбин ё мулло муроҷиат мекунам”. Дуруст аст, ки агар касе аз мо ба равоншинос муроҷиат кард, ба ӯ тамғаи “девона”-ро мечаспонанд, чун девона бо ӯ муносибат мекунанд ва ба атрофиён, хусусан ба кӯдакон насиҳат менамоянд, ки аз вай ҳазар кунанд. Аз ин рӯ, ба андеша меравам: Чаро дар кишвари мо ҳоло ҳам ба овозаву хурофоту дурӯғ бовар доранду ба ҳақиқат – ба илм не? Дар кишварҳое, ки ба илм такя мекунанд, нақши равоншинос дар он ҷомеаҳо хеле бузур аст. Дар он ҷоҳо равоншиносон натанҳо дар ҳар як беморхонаву муассисаҳои таълимӣ фаъолият мекунанд, балки оилаҳо, ҳатто шахсони алоҳида равонпизишки оилавию шахсӣ киро карда, тамоми шароити зиндагиро барояш дар оилаашон фароҳам менамоянд ва ба ӯ музди хеле зиёд ҳам медиҳанд. Ин аз рӯи нофаҳмӣ нест, балки аз рӯи дарк кардани аҳамияти равоншинос дар рушди шахсиву оилавию иҷтимоиву иқтисодиашон мебошад. Аз ин рӯ, оилае, ки равоншинос дорад, тарбияву муносибаташ бо атрофиён хеле хуб аст ва ҷомеа ба он хонадон эҳтироми хосса қоиланд. Аммо дар ҷомеаи мо ҳамин ки каме ба нуқсони руҳӣ гирифтор шуданд, аксаран зуд ба фолбину ҷодугар ё муллову ҷӯгӣ муроҷиат мекунанд ва бовар доранд, ки шифо меёбанд. Ҳарчанд борҳо шоҳиданду медонанд, ки ғайр аз хароҷоти зиёди пулу молашон ҳеҷ шифое ҳосил намешавад, аммо боварии ба онҳо доштаашонро аз даст додан намехоҳанд. Пас, ҳамасола ҳамин қадар равоншиносоне, ки дар донишгоҳҳои кишвар бо сарфи маблағҳои зиёд аз буҷаи давлату оилаашон мехонанду хатм мекунанд ва дар муассисаҳои давлатӣ кор карда маош мегиранд, барои ҷомеаи мо ягон манфиат меоранд? Аз рӯи мушоҳидаҳо, мо манфиати онҳоро ба ҷомеа хеле кам медонем. Аз ин рӯ, аз мусоҳибонамон пурсидем:

Қудратулло ҒУЛОМОВ, мушовири калони вазири корҳои дохилӣ оиди ҳамкорӣ бо ҷомеа:

- Имрӯз ниёзи ҷомеа ба равоншиносон бештар шудааст. Бинед, 10 сол пеш равоншиносонро на он қадар мешинохтанд. Махсусан имрӯзҳо, ки тарбияи ҷавонон яке аз вазифаҳои муҳимтарини ҷомеа буда, ба он Ҳукумати кишвар пайваста таваҷҷуҳ зоҳир мекунад ва ғамхорӣ нисбат ба онҳо аз рӯзҳои нахустини соҳибистиқлолӣ дар меҳвари фаъолияти Ҳукумати Тоҷикистон қарор дошт. Бисёр муҳим аст, агар дар ҳар як шаҳру ноҳияи кишвар марказҳои равоншиносӣ (психологӣ) таъсис дода мешуд, то мардум сари мушкилиҳои худ дар тарбияи “ҷавонони саркаш” ба равоншиносон муроҷиат мекарданд. Илми тиб кайҳо собит сохтааст, ки аз беаҳамиятӣ дар давраи гузариши синнусолӣ наврасону ҷавонон ба бемориҳои ҷиддӣ гирифтор мегарданд. Зиндагӣ нишон дода истодааст, ки аломати асабхастагӣ аз ҳама бештар миёни наврасону ҷавонон дида мешавад. Яке аз омилҳои ин аломат ҷудо будан аз волидайн ва оилаҳо мебошад, ки ин ба наврасону ҷавонон зарари руҳиву моддӣ мерасонад. Надоштани сарулибоси хуб ва дигар ашёҳои зарурӣ барои наврасону ҷавонони аз падар маҳрумбуда ё падарашон дар муҳоҷирати меҳнатӣ қарордошта метавонад ба системаи асаби онҳо таъсири манфӣ расонад. Сабаби дигар риоя накардани реҷаи рӯз буда, истифодаи аз ҳад зиёди телефонҳои мобилӣ, сари вақт хоб накардан, дар назди компютер ва дигар техникаву технологияҳо зиёд нишастани ҷавонон низ ба асабхастагӣ оварда мерасонад. Вақти ба чунин ҳолатҳо гирифтор шудан мо бояд ба равоншинос муроҷиат намоем. Чуноне ки зимни суҳбатҳо мешунавем, дар замони муосир муносибат ва муошират бо хонандагон дар таълимгоҳҳо бисёр душвор гаштааст. Бинобар ин, ба омӯзгорон зарур аст, ки бо хонандагону ҷавонон ҳамчун равоншинос муносибат кунанд. Ба ҷавонону хонандагон имконият диҳанд, ки онҳо монанди ашхоси баркамол нуқтаи назари худро чӣ дар доираи хонавода ва чӣ дар таълимгоҳҳо гуфта тавонанд. Як паҳлӯи мушкилӣ он аст, ки аксари омӯзгорону волидон фикру ақидаи донишҷӯёну хонандагон ва фарзандонро ба назар намегиранд ва бо ибораи “ту ҳоло хурд ҳастӣ” ва ё “ҷавон ҳастӣ”, ё “ақлат ба ин корҳо намерасад”, руҳияи худшиносии ҷавононро мешикананд. Аз ин лиҳоз, ҷавон худро нороҳат ҳис намуда, ҳолати асабоният дар ӯ пайдо мегардад ва дар чунин ҳолат аз доираи ахлоқи ҳамида берун шуданаш мумкин аст. Чуноне ки равоншиносон муайян намудаанд, як идда ҷавонон иштибоҳан мехоҳанд, ҳама чиро осон ва бе заҳмат ба даст оранд. Баъд аз он ки ба мақсад намерасанд, дилшикаставу афсурда гашта, ба кашидани сигору нос ва истеъмоли машрубот рӯ меоранд ё ба ақидаҳои гурӯҳҳои ифротӣ дода мешаванд. Роҳи пешгирӣ ва ё ҳалли ин мушкилотро танҳо равоншиносон ба одамони гирифтор фаҳмонда метавонанд.

Холиқназар ҶУМАЕВ, рӯзноманигор:

- Дар ҳар давру замон нақши равоншиносон дар ҷомае хеле бузург буд ва феълан низ саҳми онҳо калон аст. Агар ба давлатҳои пешрафта рӯ орем мебинем, ки ҳангоми рӯх додани ҳодисаҳое, аз қабили садамаҳои бузурги нақлиётӣ, афтодани тайёраҳо, заминҷунбиҳои зиёд ва ҳатто муноқишаҳои оилавӣ ҳатман равоншиносонро ҷалб мекунанд ва дар ҳалли мушкилоти зиёд аз эшон кӯмак мехоҳанд. Дар хориҷа муроҷиат ба равоншиносон як амри маъмӯлӣ аст ва мардум дар ҳолатҳои гуногун аз хизмати равоншиносон ба таври густурда истифода мебаранд. Аз ин рӯ, касби равоншиносӣ дар кишварҳои мутараққӣ ба як касби сердаромад табдил ёфтааст. Лекин дар ҷомеаи имрӯзаи Тоҷикистон нақши равоншиносон назаррас нест, чунки ҷомеа худ барои муроҷиат ба равоншиносон тайёр нест. Агар касеро дар ҳолати вазнини руҳӣ бинеду маслиҳат диҳед, ки ба равоншинос муроҷиат намояд, ҳатман дашноматон медиҳанд. Дар аксар ҳолатҳое, ки мардум вазъи руҳиашон вазнин мешавад, бахусус занҳо, ба ҷои он ки ба равоншиносон муроҷиат кунанд, онҳо ба ҷӯгиҳо ва муллоҳо муроҷиат мекунанд. Чунки ба онҳо бовар доранд, ҳарчанд ин нодуруст аст. Шояд, сабаб он аст, ки мардум барои муроҷиат ба равоншинос тайёр нест ва ё шояд хизмати равоншиносон ба таври густурда ҳанӯз ташвиқ нашуда бошад. Дар кишварҳои дигар хадамоти фаврии кӯмакҳои равоншиносӣ амал мекунанд, вале дар мо чунинаш ҳанӯз ба чашм намерасад. Хуб мешуд, агар дар Тоҷикистон низ чунин хадамот ташкил шуда, телефони боварии кӯмаки психологии ройгон низ ба роҳ монда мешуд, то мардум дар ҳолатҳои зарурӣ аз он истифода баранд. Зеро, ба назари банда, яке аз сабабҳои асосии зиёд шудани шумораи худкушиҳо дар Тоҷикистон он аст, ки мо аз хизмати равоншиносҳо истифода намебарем ва ё хеле кам истифода мебарем. Мо бояд ба ҷомеа фаҳмонем, ки равоншинос шахсе нест, ки фақат бо нафарони гирифтори бемориҳои руҳӣ сарукор дорад. Равоншинос шахсест, ки дар ҳолатҳои гуногуни хуруҷи равонӣ метавонад ба мо кӯмак кунад. Бинобар ин, ман маслиҳат медиҳам, ки мардуми эҳтиёҷманд бештар ба равоншиносон муроҷиат кунанд, на ба ҷӯгиву мулло.