ҶОМЕА
Панҷшанбе 02 Май 2024 01:57
ё ташаббусҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои Тоҷикистон ва ҷаҳон чӣ паёмадҳо доранд?
Перомуни мавзӯи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва амнияти экологии сайёра бисёр шунида ва хондаам. Дар ин маврид фикрҳо ва ақидаҳои зиёде вуҷуд доранд. Бо вуҷуди оне ки аксар донишмандону сиёсатмадорони тоҷик ва ҳатто сокинони оддии кишвар аз иқдом ва ташаббусҳои байналмилалии Пешвои миллат ҷонибдорӣ мекунанд, дар ин миён ҳастанд нафароне, ки онҳоро нодида мегиранд.
Барои мисол баъзе “коршиносон”-у “соҳибназарон”-и “хушном”-и мо пайвас-та ҳадс мезананд, ки Тоҷикистон бояд дар масоили глобалӣ агар вориди баҳсҳо шуданӣ ҳам ҳаст, аввал баҳсҳо ва мушкилоти дохилаи худро ҳал кунаду пасон вориди масоили байналмилалӣ гардад.
Амнияти сиёсии кишвар, амнияти иттилоотии он, фақр, бекорӣ ва амсоли ин мисолҳое ҳастанд, пайваста сари забонҳост. Гӯё ин мушкилот садсолаҳост, ки дар Тоҷикистон бознигарӣ намешавад ва бо ин вуҷуд Президенти кишвар дар масоили байналмилалӣ пешдастӣ мекунанд.
Аммо воқеият дигар аст! Қабл аз оғози мавзӯи асосӣ мехоҳам дар мавриди ин нуктаҳои муҳим каме равшанӣ андозем.
Дар соли 2019 Маркази таҳлилии амрикоӣ “Gallup” дар пайи назарпурсии шаҳрвандони 142 давлати дунё Тоҷикистонро дар зинаи дуюми ҷадвали амнтарин мамолики олам ҷой дод. Дар худи ҳамон сол маҷаллаи “Global Financing” дар гузориши солонаи худ Тоҷикистонро амнтарин кишварҳои Осиёи Марказӣ эътироф кард. Соле пештар аз он, ки аз истиқлоли кишвар ҳамагӣ 27 сол сипарӣ шуда буду аз кашмакашҳои дохилӣ ҳамагӣ 21 сол гузашта буд, Департаменти давлатии ИМА шаҳри Душанберо ба қатори амнтарин шаҳрҳои сайёра дохил кард. Ин бозгӯи он аст, ки Тоҷикистон аз лиҳози амниятӣ дар ҷаҳон аз пешқадамтаринҳост.
Дар масъалаи сатҳи бекорӣ бошад, метавон гуфт, ки давоми солҳои соҳибистиқлолӣ ба таври чашмрас он поин оварда шудааст. Чигунае аз оморҳо бармеояд, дар Тоҷикистон сатҳи бекорӣ нисбат ба нафарони қувваи коридошта 2,0 фоизро ташкил медиҳад. Ин дар ҳолест, ки тибқи гузориши Созмони байналмилалии меҳнат дар соли 2023 сатҳи бекорӣ дар ҷаҳон 5,8% ташкил дода буд. Яъне, Тоҷикистон дар ин хусус ҳам аз ҷомеаи ҷаҳонӣ як қадам пештар аст.
Давоми 24 соли гузашта, яъне аз соли 1999 то соли 2023 сатҳи камбизоатӣ дар Тоҷикистон ба таври бесобиқа поин рафтааст. Тавре аз Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ” дар соли 2023 бармеояд, сатҳи камбизоатӣ аз 83 фоизи соли 1999 дар соли гузашта ба 21,2 фоиз паст карда шудааст.
Овардани оморҳои боло ба ин хотир аст, баъзеҳо ба ҳарфҳое, ки болояшон таҳмил мешавад, амиқтар фуру нараванд ва дар масъалаи ташаббусҳои байналмилалии ҷониби Тоҷикистон аксуламали зидду нақиз нишон надиҳанд...
Аз соли 2003 Тоҷикистон бо ташаббускориҳои пайдарпайи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар масоили экологӣ пешгом аст.
Чигунае ки огоҳӣ дорем, давоми солҳои 2003-2018 4 ташаббуси муҳими Тоҷикистон дар масъалаи обу иқлим аз ҷониби Асамблеяи Генералии СММ пазируфта шуда буд. Ин ташаббусҳо бо тариқи зайл буданд:
1. Соли 2003 – Соли байналмилалии “Оби тоза”, ки дар сессияи 55-ум бо Қарори Ассамблеяи СММ аз 20 декабри соли 2000 таҳти №55/196 қабул гардидааст.
2. Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои ҳаёт”, 2005-2015, ки дар сессияи 58-ум бо Қарори Асамблеяи Генералии СММ аз 23 декабри соли 2003 таҳти №58/217 қабул гардидааст.
3. Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об – 2013, ки дар сессияи 65-ум бо Қарори Асамблеяи СММ аз 20 декабри соли 2010 таҳти 65/154 қабул гардидааст.
4. Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор”, 2018-2028, ки дар сессияи 71-ум бо Қарори Асамблеяи Генералии СММ аз 21 декабри соли 2016 қабул гардидааст.
Ташаббуси нахустини Тоҷикистон дар масъалаи об, яъне соли 2003 соли байналмилалии “Оби тоза” такони муҳимме барои баҳамоии доираҳои гуногуни ҷомеаи ҷаҳонӣ дар ҳалли мушкилоти об гардида буд. Он ташаббусро 148 кишвари ҷаҳон дастгирӣ карда, давлати моро дар ҳалли яке аз масъалаҳои мубрами ҷаҳонӣ аз давлатҳои калидӣ муаррифӣ карда буд. Танҳо дар Форуми байналмилалии оби тоза соли 2003 дар шаҳри Душанбе намояндагони 53 кишвар, 91 созмону муассисаҳои байналмилалӣ, намояндагони барҷастаи доираҳои илмӣ, коршиносони ҳамаи қитъаҳои ҷаҳон, намояндагони 40 созмони ғайридавлатӣ, муассисаву марказҳои илмӣ ва олимони машҳури ҷаҳон ширкат варзида буданд. Дар он замон, ки аз соҳибистиқлолии Тоҷикистон ҳамагӣ 12 сол сипарӣ шуда буд, ин гуна бархӯрд кардани ҷомеаи ҷаҳонӣ як дастоварди хуб ҳисоб мегашт.
Ба қавли Эмомалӣ Насриддинзода собиқ Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа “чунин маълумоти оморӣ, агар аз як ҷониб муҳим будани ҳалли масъалаи обро барои тамоми қишрҳои ҷомеаи ҷаҳон нишон диҳад, аз ҷониби дигар хусусияти муттаҳидкунӣ доштани ташаббуси Пешвои миллатро дар масъалаи об нишон медиҳад”.
Ҳамин тариқ, бо ибтикори Тоҷикистон Маҷмаи умумии СММ тайи 20 соли охир 9 қатъномаи марбут ба масъалаҳои обро қабул кард, ки заминаи муносибро барои эълон кардани соли 2003 – Соли оби тоза, соли 2013 - соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об ва солҳои 2005-2015 ва 2018-2028 мутаносибан эълон кардани ду даҳсолаи байналмилалии амал - “Об барои ҳаёт” ва “Об барои рушди устувор”-ро фароҳам оварданд.
Бояд гуфт, ки ташаббусҳои пайдарпай на танҳо ба болоравии имиҷи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар арсаи ҷаҳонӣ, балки ба баланд гаштани нуфузи Тоҷикистон дар доираҳои мухталиф сабаб гардид.
Ташаббуси панҷуми Тоҷикистон ҳам дар ҷомеаи ҷаҳонӣ сару садо ва ҳаводорони кам надошт. Мо шоҳид будем, ки сиёсатмадорони бузург аз он истиқболи самимӣ карданд. Расонаҳои бузурги ҷаҳонӣ аз Пешвои миллати тоҷику аз Тоҷикистон мегуфтанд.
Чанд рӯз баъди оне ки ташаббуси панҷуми Тоҷикистон дар масъалаи обу иқлим пазируфта шуд, Шакунтала Санзиран, хабарнигори телевизиони СММ дар мусоҳиба бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро аз пешвоёни ҷаҳоние ҳисобид, ки масъалаи обро пайваста пайгирӣ мекунанд.
Ин эътироф барои ҷомеаи Тоҷикистон ва худи кишвар ифтихори бузург аст. Ба ҷуз ин, Антони Гутерриш, дабири кулли СММ ҳам чандин маротиба аз пешниҳодҳои Пешвои миллати тоҷик бевосита пуштибонӣ карда, ин ташаббусҳоро барои ҷомеаи башарӣ хеле муҳим арзёбӣ карда буданд.
Акнун руҷуъ кунем, ба он ки ин ҳама талошҳои ҳадафмандонаи Пешвои миллат барои Тоҷикистон ва ҷомеаи ҷаҳонӣ чӣ паёмадҳо доштанду доранд.
Аввалан, нуфузи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳонӣ ба таври чашмрас боло бурданд. Имрӯзҳо Тоҷикистон дар масоили обу иқлим натанҳо чизе мегӯяду бо ҷомеаи ҷаҳонӣ қадам мебардорад, балки сухани Тоҷикистон дар аксар мавридҳо ҳамчун ҳарфи ниҳоӣ ва ҳалкунанда қабул мешавад.
Дуввум қонунгузорӣ дар масоили истифода ва ҳифзи захираҳои обӣ ҳам дар кишвари мо ва ҳам дар соири мамолики дунё такмил ёфт.
Саввуман бошад, барои ҳифзи захираҳои обӣ созмонҳои ҷаҳонӣ ва давлатҳои алоҳида иқдомҳои қобили мулоҳиза рӯи даст гирифта шуд.
Ин ҳама шаҳодат аз он медиҳад, ки мо бояд аз ин ташаббусҳо ва иқдомҳои башардӯстонаи Пешвои миллат ба таври шоиста дастгирӣ кунем ва ба ин васила ҷойгоҳи худро барои ҷомеаи ҷоҳонӣ ҳамчун кишвари ташаббускор дар масоили обу экология ва тағйирёбии иқлим, ҳамчунин дорои маърифати баланди экологӣ нигоҳ дорем.
Перомуни мавзӯи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва амнияти экологии сайёра бисёр шунида ва хондаам. Дар ин маврид фикрҳо ва ақидаҳои зиёде вуҷуд доранд. Бо вуҷуди оне ки аксар донишмандону сиёсатмадорони тоҷик ва ҳатто сокинони оддии кишвар аз иқдом ва ташаббусҳои байналмилалии Пешвои миллат ҷонибдорӣ мекунанд, дар ин миён ҳастанд нафароне, ки онҳоро нодида мегиранд.
Барои мисол баъзе “коршиносон”-у “соҳибназарон”-и “хушном”-и мо пайвас-та ҳадс мезананд, ки Тоҷикистон бояд дар масоили глобалӣ агар вориди баҳсҳо шуданӣ ҳам ҳаст, аввал баҳсҳо ва мушкилоти дохилаи худро ҳал кунаду пасон вориди масоили байналмилалӣ гардад.
Амнияти сиёсии кишвар, амнияти иттилоотии он, фақр, бекорӣ ва амсоли ин мисолҳое ҳастанд, пайваста сари забонҳост. Гӯё ин мушкилот садсолаҳост, ки дар Тоҷикистон бознигарӣ намешавад ва бо ин вуҷуд Президенти кишвар дар масоили байналмилалӣ пешдастӣ мекунанд.
Аммо воқеият дигар аст! Қабл аз оғози мавзӯи асосӣ мехоҳам дар мавриди ин нуктаҳои муҳим каме равшанӣ андозем.
Дар соли 2019 Маркази таҳлилии амрикоӣ “Gallup” дар пайи назарпурсии шаҳрвандони 142 давлати дунё Тоҷикистонро дар зинаи дуюми ҷадвали амнтарин мамолики олам ҷой дод. Дар худи ҳамон сол маҷаллаи “Global Financing” дар гузориши солонаи худ Тоҷикистонро амнтарин кишварҳои Осиёи Марказӣ эътироф кард. Соле пештар аз он, ки аз истиқлоли кишвар ҳамагӣ 27 сол сипарӣ шуда буду аз кашмакашҳои дохилӣ ҳамагӣ 21 сол гузашта буд, Департаменти давлатии ИМА шаҳри Душанберо ба қатори амнтарин шаҳрҳои сайёра дохил кард. Ин бозгӯи он аст, ки Тоҷикистон аз лиҳози амниятӣ дар ҷаҳон аз пешқадамтаринҳост.
Дар масъалаи сатҳи бекорӣ бошад, метавон гуфт, ки давоми солҳои соҳибистиқлолӣ ба таври чашмрас он поин оварда шудааст. Чигунае аз оморҳо бармеояд, дар Тоҷикистон сатҳи бекорӣ нисбат ба нафарони қувваи коридошта 2,0 фоизро ташкил медиҳад. Ин дар ҳолест, ки тибқи гузориши Созмони байналмилалии меҳнат дар соли 2023 сатҳи бекорӣ дар ҷаҳон 5,8% ташкил дода буд. Яъне, Тоҷикистон дар ин хусус ҳам аз ҷомеаи ҷаҳонӣ як қадам пештар аст.
Давоми 24 соли гузашта, яъне аз соли 1999 то соли 2023 сатҳи камбизоатӣ дар Тоҷикистон ба таври бесобиқа поин рафтааст. Тавре аз Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ” дар соли 2023 бармеояд, сатҳи камбизоатӣ аз 83 фоизи соли 1999 дар соли гузашта ба 21,2 фоиз паст карда шудааст.
Овардани оморҳои боло ба ин хотир аст, баъзеҳо ба ҳарфҳое, ки болояшон таҳмил мешавад, амиқтар фуру нараванд ва дар масъалаи ташаббусҳои байналмилалии ҷониби Тоҷикистон аксуламали зидду нақиз нишон надиҳанд...
Аз соли 2003 Тоҷикистон бо ташаббускориҳои пайдарпайи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар масоили экологӣ пешгом аст.
Чигунае ки огоҳӣ дорем, давоми солҳои 2003-2018 4 ташаббуси муҳими Тоҷикистон дар масъалаи обу иқлим аз ҷониби Асамблеяи Генералии СММ пазируфта шуда буд. Ин ташаббусҳо бо тариқи зайл буданд:
1. Соли 2003 – Соли байналмилалии “Оби тоза”, ки дар сессияи 55-ум бо Қарори Ассамблеяи СММ аз 20 декабри соли 2000 таҳти №55/196 қабул гардидааст.
2. Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои ҳаёт”, 2005-2015, ки дар сессияи 58-ум бо Қарори Асамблеяи Генералии СММ аз 23 декабри соли 2003 таҳти №58/217 қабул гардидааст.
3. Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об – 2013, ки дар сессияи 65-ум бо Қарори Асамблеяи СММ аз 20 декабри соли 2010 таҳти 65/154 қабул гардидааст.
4. Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор”, 2018-2028, ки дар сессияи 71-ум бо Қарори Асамблеяи Генералии СММ аз 21 декабри соли 2016 қабул гардидааст.
Ташаббуси нахустини Тоҷикистон дар масъалаи об, яъне соли 2003 соли байналмилалии “Оби тоза” такони муҳимме барои баҳамоии доираҳои гуногуни ҷомеаи ҷаҳонӣ дар ҳалли мушкилоти об гардида буд. Он ташаббусро 148 кишвари ҷаҳон дастгирӣ карда, давлати моро дар ҳалли яке аз масъалаҳои мубрами ҷаҳонӣ аз давлатҳои калидӣ муаррифӣ карда буд. Танҳо дар Форуми байналмилалии оби тоза соли 2003 дар шаҳри Душанбе намояндагони 53 кишвар, 91 созмону муассисаҳои байналмилалӣ, намояндагони барҷастаи доираҳои илмӣ, коршиносони ҳамаи қитъаҳои ҷаҳон, намояндагони 40 созмони ғайридавлатӣ, муассисаву марказҳои илмӣ ва олимони машҳури ҷаҳон ширкат варзида буданд. Дар он замон, ки аз соҳибистиқлолии Тоҷикистон ҳамагӣ 12 сол сипарӣ шуда буд, ин гуна бархӯрд кардани ҷомеаи ҷаҳонӣ як дастоварди хуб ҳисоб мегашт.
Ба қавли Эмомалӣ Насриддинзода собиқ Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа “чунин маълумоти оморӣ, агар аз як ҷониб муҳим будани ҳалли масъалаи обро барои тамоми қишрҳои ҷомеаи ҷаҳон нишон диҳад, аз ҷониби дигар хусусияти муттаҳидкунӣ доштани ташаббуси Пешвои миллатро дар масъалаи об нишон медиҳад”.
Ҳамин тариқ, бо ибтикори Тоҷикистон Маҷмаи умумии СММ тайи 20 соли охир 9 қатъномаи марбут ба масъалаҳои обро қабул кард, ки заминаи муносибро барои эълон кардани соли 2003 – Соли оби тоза, соли 2013 - соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об ва солҳои 2005-2015 ва 2018-2028 мутаносибан эълон кардани ду даҳсолаи байналмилалии амал - “Об барои ҳаёт” ва “Об барои рушди устувор”-ро фароҳам оварданд.
Бояд гуфт, ки ташаббусҳои пайдарпай на танҳо ба болоравии имиҷи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар арсаи ҷаҳонӣ, балки ба баланд гаштани нуфузи Тоҷикистон дар доираҳои мухталиф сабаб гардид.
Ташаббуси панҷуми Тоҷикистон ҳам дар ҷомеаи ҷаҳонӣ сару садо ва ҳаводорони кам надошт. Мо шоҳид будем, ки сиёсатмадорони бузург аз он истиқболи самимӣ карданд. Расонаҳои бузурги ҷаҳонӣ аз Пешвои миллати тоҷику аз Тоҷикистон мегуфтанд.
Чанд рӯз баъди оне ки ташаббуси панҷуми Тоҷикистон дар масъалаи обу иқлим пазируфта шуд, Шакунтала Санзиран, хабарнигори телевизиони СММ дар мусоҳиба бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро аз пешвоёни ҷаҳоние ҳисобид, ки масъалаи обро пайваста пайгирӣ мекунанд.
Ин эътироф барои ҷомеаи Тоҷикистон ва худи кишвар ифтихори бузург аст. Ба ҷуз ин, Антони Гутерриш, дабири кулли СММ ҳам чандин маротиба аз пешниҳодҳои Пешвои миллати тоҷик бевосита пуштибонӣ карда, ин ташаббусҳоро барои ҷомеаи башарӣ хеле муҳим арзёбӣ карда буданд.
Акнун руҷуъ кунем, ба он ки ин ҳама талошҳои ҳадафмандонаи Пешвои миллат барои Тоҷикистон ва ҷомеаи ҷаҳонӣ чӣ паёмадҳо доштанду доранд.
Аввалан, нуфузи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳонӣ ба таври чашмрас боло бурданд. Имрӯзҳо Тоҷикистон дар масоили обу иқлим натанҳо чизе мегӯяду бо ҷомеаи ҷаҳонӣ қадам мебардорад, балки сухани Тоҷикистон дар аксар мавридҳо ҳамчун ҳарфи ниҳоӣ ва ҳалкунанда қабул мешавад.
Дуввум қонунгузорӣ дар масоили истифода ва ҳифзи захираҳои обӣ ҳам дар кишвари мо ва ҳам дар соири мамолики дунё такмил ёфт.
Саввуман бошад, барои ҳифзи захираҳои обӣ созмонҳои ҷаҳонӣ ва давлатҳои алоҳида иқдомҳои қобили мулоҳиза рӯи даст гирифта шуд.
Ин ҳама шаҳодат аз он медиҳад, ки мо бояд аз ин ташаббусҳо ва иқдомҳои башардӯстонаи Пешвои миллат ба таври шоиста дастгирӣ кунем ва ба ин васила ҷойгоҳи худро барои ҷомеаи ҷоҳонӣ ҳамчун кишвари ташаббускор дар масоили обу экология ва тағйирёбии иқлим, ҳамчунин дорои маърифати баланди экологӣ нигоҳ дорем.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед