ҶОМЕА
Шанбе 20 Апрел 2024 12:40
БА ОЗМУНИ "ҶТ"
Моҳи ноябри соли равон мардуми кишвари мо Ҷашни 30-солагии Иҷлосияи тақдирсози Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки поягузори сулҳу ваҳдати миллӣ ва рушди бонизоми давлатдории навини тоҷикон ба ҳисоб меравад, бо шукӯҳу манзалати бузург таҷлил хоҳад кард.
Дар арафаи ин Ҷашни бузурги давлатӣ, ҳамчун яке аз иштирокчиёни бевоситаи Иҷлосияи мазкур баъзе хотираҳои хешро аз он рӯзҳои пурдаҳшат баён карданиам, зеро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои муаззами миллат, Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мунтазам таъкид менамоянд, ки насли калонсол-шоҳидони бевоситаи воқеаҳои таърихӣ барои тарбияи ахлоқию хештаншиносии ҷавонон доир ба аҳамияти Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳодисаю воқеаҳое, ки дар солҳои ҷанги шаҳрвандӣ рух доданд ва дастовардҳои солҳои соҳибистиқлолии мамлакат корҳои ташвиқотию тарғиботиро ба роҳ монанд.
Бо назардошти он ки дар он солҳо камина дар вазифаи муовини раиси Комиҷроияи Шурои депутатҳои халқии вилояти Ленинобод (алҳол, Суғд) оид ба масъалаҳои иқтисодӣ ва дар як вақт, ба ҳайси сардори идораи молияи вилоят фаъолият доштам, аз оғоз то ба анҷоми ин Иҷлосия иштирокчии бевоситаи он будам.
Ҳар як қавму миллат ва давлат дар давраи ҳастии хеш бо мурури замон ба мушкилоту вазъиятҳои ҳассос рӯ ба рӯ мешавад, вале тадбирандешиҳои саривақтӣ метавонанд мардумро аз чунин ҳолатҳои буҳронӣ ба зудӣ раҳо диҳанд.
Солҳои 90-уми асри гузашта таърих барои давлати ҷавони соҳибистиқлоли тоҷикон низ имтиҳонҳои хеле ҷиддиро пеш гузошт, ки ҳатто, хатари дар оянда аз харитаи давлатдории ҷаҳон берун шудани кишвари моро ба амал оварда буд.
Ҳамагон хуб медонанд, ки баъди пошхӯрии давлати абарқудрати Шуравӣ, моҳи сентябри соли 1991 дар қатори дигар ҷумҳуриҳои собиқ Иттиҳоди Шуравӣ, Тоҷикистон низ соҳибистиқлолии худро эълон дошт.
Азбаски дар он солҳо дар аксар давлатҳои мустақилияти хешро ба дастовардаи Иттиҳоди Шуравӣ, бинобар таҷрибаи кофии давлатдорӣ надоштани роҳбарони аввали кишварҳо ва пайдо шудани як қатор муаммоҳои иқтисодию иҷтимоӣ, зери ниқоби демократияву ошкорбаёнӣ нооромиҳои сиёсӣ ба амал меомаданд, баъзе гурӯҳҳои манфиатхоҳ бо истифода аз дастгириҳои хоҷагони хориҷиашон мехостанд мардумро ба низоъҳои дохилӣ барангехта, соҳиби мансабу сарватҳои калон гарданд ё худ нуфузи сиёсиашонро дар минтақа қавӣ гардонанд.
Дар чунин мавридҳо бештар усули барангехтани оташи миллатчигию маҳалгароӣ, мансабталошию бо истифода аз номукаммалии донишҳои динии мардум, алалхусус ҷавонон, гумроҳкунии онҳо ба кор бурда мешуд, ки дар натиҷа соли 1992 Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ба гирдоби ҷанги шаҳрвандӣ кашида шуд.
Таърих гувоҳ аст, ки дар он солҳои барои халқи тоҷик мудҳишу даҳшатбор, кулли мардуми кишвар хеле азият мекашид ва ҷанги шаҳрвандии аз тарафи қувваҳои тундгарои дохилию хориҷӣ тарҳрезишуда ба давлати соҳибистиқлоли ҷавони мо зарарҳои хеле калони ҷонию молӣ расонид.
Ба хотир овардани онро зарур мешуморам, ки тибқи маълумотҳои мавҷуда, дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандӣ бештар аз 157 000 нафар фавтида, бисёриҳо беному нишон шуданд, зиёда аз 60 000 нафар сокини қисми ҷануби кишвар ба Афғонистон, 195 000 нафар шаҳрванди ҷумҳурӣ муваққатан барои зист ба дигар давлатҳои ҳамсояи собиқ Иттиҳоди Шуравӣ гуреза шуданд.
Миқдори гурезаҳои дохилии мамлакат дар он солҳои мудҳиш қариб ба 1 млн нафар расида, 35723 хонаҳои истиқоматӣ сӯхтаю валангор гардид, 25000 зан бешавҳар, 55000 нафар кӯдак бепарастор монданд.
Дар натиҷаи ин ҷанги бемантиқ 61 муассисаи табобатӣ, бисёр мактабу муассисаҳои соҳаи маориф, бонкҳо ва дигар нуқтаҳои тиҷоратию истеҳсолӣ ғорат ва ба нобудӣ расонда шуданд.
Тибқи ҳисобҳои мавҷуда, зарари молиявии ҷанги мазкур зиёда аз 10 млрд доллари амрикоиро ташкил дод, ки он баробари буҷети бештар аз 31-солаи ҳамон давраи Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, рушди иқтисодии давлати моро якчанд даҳсолаҳо ба ақиб партофт.
Солҳои 1992-1993 иқтисодиёти мамлакат пурра фалаҷ гардида, Тоҷикистон ба яке аз давлатҳои қашшоқтарини дунё табдил ёфт, ки ин ҳолат дар назди роҳбарияти нави кишвар вазифаҳои хеле мушкил, ҷиддию масъулиятнокро гузошт.
Ҳодисаҳои дар Тоҷикистон он солҳо ба вуқуъ пайваста боиси ба ояндаи неки давлати мо нобоварӣ изҳор кардани аксари ташкилотҳои байналхалқии молиявӣ низ шуд. Масалан, моҳи ноябри соли 1993 ҳангоми сафари якҷояи хизматиам бо собиқ муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Р. Мирзоев (руҳаш шод бод!) ба Фаронса, шоҳиди бевоситаи он шуда будам, ки дар яке аз ҷаласаҳо намояндаи ташкилоти бонуфузи байналхалқӣ бинобар дар Тоҷикистон идома доштани ҷанги шаҳрвандӣ, ҳамагуна маблағгузориҳоро ба иқтисодиёти кишвари мо бесамар ҳисобид, вале мо бо далелҳои асоснок, муваққатӣ будани нооромиҳои сиёсии мавҷудаю барои ширкатҳои хориҷӣ дар ояндаи наздик хеле манфиатовар будани сармоягузориҳоро ба Ҷумҳурии Тоҷикистон исбот карда будем.
Ҳаёт борҳо исбот кардааст, ки дар ҳама мавридҳои ҷангу нооромиҳо кулли мардум азият мекашад, вале саркардаҳои ин ҷангҳо бо мақсади ба таҳлука андохтани ҷомеа, бештар ба қатлу куштори шахсиятҳои бузургу донишманд, инсонҳои бозаковату хирадманд ва сиёсатмадорони варзида машғул мешаванд. Ҳодисаҳое, ки солҳои 1992-1997 дар кишвари мо ба вуқуъ омад, бори дигар нишон дод, ки мухолифони давлату Ҳукумат барои соҳибшавӣ ба мансабу дороиҳо чандин олимони бузург, соҳибкорони муваффақ, роҳбарони кордону Ватанпараст ва сиёсатмадорони варзидаро ба қатл расонданд. Насли калонсол хуб дар ёд дорад, ки яке аз аввалин қурбониҳои оғози ҷанги шаҳрвандии давлати мо собиқ сармуҳаррири рӯзномаи “Садои мардум”, вакили ҳамонвақтаи Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Муродуллоҳи Шералӣ буд, ки санаи 5 майи соли 1992 аз тири нохалафон дар назди бинои Шурои Олӣ кушта шуд.
Аз тири ашхоси нохалаф, санаи 24 августи соли 1992 ба тариқи ваҳшиёна собиқ Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон Нурулло Ҳувайдуллоев, санаи 18 октябри соли 1992 санъаткори боистеъдод Кароматулло Қурбонов ва 11 нафар аъзои гурӯҳаш, инчунин, олимони шинохтаи кишвар Муҳаммад Осимӣ (29 июли соли 1996), Юсуф Исҳоқӣ ва Минҳоҷ Ғуломов (6 майи соли 1996), собиқ муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Моёншо Назаршоев (10 марти соли 1994), рӯзноманигори варзида Муҳиддин Олимпур (12 декабри соли 1995) ва даҳҳо дигар шахсиятҳои маъруфи кишвар ба қатл расонда шуданд, ки ин зарари умуман, ҷуброннашаванда мебошад.
Вақте ки хабари куштори вакили халқ, собиқ сармуҳаррири рӯзномаи “Садои мардум” Муродуллоҳи Шералӣ ба вилоят расид, сарвари ҳамонвақтаи Кумитаи телевизион ва радиои вилоят, зани хеле ҷасуру боирода, Муҳаббат Мирсаидова аз роҳбарияти он давраи вилоят талаб кард, ки тавассути телевизиони вилоятӣ ба мардум вазъиятро фаҳмонанд.
Бо кадом сабаб бошад намедонам, ҳама аз баромад кардан худдорӣ карда, тавсия доданд, ки Карамулло Одилов бо забони тоҷикӣ хуб сухан мегӯянд ва бигзор он кас баромад кунанд. Ман он вақт аъзои Кумитаи иҷроияи шурои депутатҳои меҳнаткашони вилояти Ленинобод будам ва доир ба вазъи иқтисодию иҷтимоии вилоят, роҳ надодан ба амалишавии ғаразҳои сиёсии мухолифони давлату Ҳукумат, худдорӣ намудан аз тамоми бесарусомониҳо ба мардуми вилоят муроҷиат карда будам. Ин мусоҳибаи ман бо роҳбари ҳамонвақтаи телевизиони вилоят М. Мирсаидова санаҳои 6-7-8 майи соли 1992 чандин маротиба тавассути “ оинаи нилгун ”-и вилоят намоиш дода шуда буд ва модари раҳматиам (руҳашон шод бод!) бисёр хавотир буданд, ки барои чунин ошкорбаёниҳо ба ман зараре нарасад. Вале шукри Худо, ки ҳақ ғалаба карду ман низ аз ин ҳодисаҳо зараре надидам.
Дар он солҳо яке аз адибони шинохтаю фарди накуном, Атахон Сайфуллоев ба ҳайси раиси Кумитаи телевизион ва радиошунавонии Ҷумҳурии Тоҷикистон кор мекарданд ва ба ақидаи банда, масъулиятшиносӣ дар иҷрои вазифа, ҳисси баланди Ватанпарастию хештаншиносӣ он касро водор намуд, ки бегоҳии 5 майи соли 1992 тавассути шабакаи аввали телевизиони ҷумҳурӣ доир ба ин воқеаи мудҳиш, мақсадҳои ғаразноки саркардаҳои ҷанги шаҳрвандӣ бо як баромади ниҳоят эҳсосотию ҷасурона ба сокинони кишвар муроҷиат намоянд. Ин муроҷиати Атахон Сайфуллоев ба мардум асрори ҳамаи сарварону тарафдорони гурӯҳҳои мухолифинро пурра ошкор намуда, боиси аз тарафи онҳо тарҳрезӣ гардидани нақшаҳои ҷисман нобудсозии ӯ шуд ва устод А. Сайфуллоеа барои зист ба шаҳри Хуҷанд кӯчида омаданд.
Дар хотир дорам, ки он солҳо дар варақаҳои таблиғотию рӯзномаи “Чароғи рӯз” (нашрияи иттиҳоди мухолифин - “Растохез”) барои дастгир намудан ё худ ба қатл расондани Атахон Сайфуллоев 25 ҳазор доллар мукофотпулиро ваъда доданд, ки он аз бераҳмию ҷаҳолатпарастии мухолифин шаҳодат медод.
Дар ин бора сухан ронда, ҳамчун шоҳиди бевоситаи як воқеаи таърихӣ вобаста ба ҷилавгирӣ намудан аз амалишавии нақшаи ғаразноки мухолифин нисбати Атахон Сайфуллоев, маълумот доданиам, ки моро бори дигар ба шукргузорӣ аз тинҷию оромии имрӯза ва ба қадри ваҳдати миллӣ расидан ҳидоят мекунад.
Яке аз рӯзҳои моҳи октябри соли 1992 ба ман, ки он вақт ба ҳайси муовини раиси Кумиҷроияи вилояти Ленинобод оид ба масъалаҳои иқтисодӣ кор мекардам, котиби аввали Кумитаи ҳизби коммунистии шаҳри Душанбе, академик Кароматулло Олимов занг зада гуфтанд, ки тибқи маълумоти ба он кас аз Маҳмадсаид Убайдуллоев дастрасгардида, мухолифин нияти дастгиркунию куштори Атахон Сайфуллоевро доранд. Аз ин лиҳоз, он кас рӯзҳои наздик ба шаҳри Душанбе наоянд.
Мувофиқи дархости Кароматулло Олимов фавран ба хонаи истиқоматии муваққатии Атахон Сайфуллоев, ки дар бинои бисёрошёнаи рақами 40, микроноҳияи 18-и шаҳри Хуҷанд ҷойгир шуда буд, рафтам, вале ҳамсояашон гуфт, ки “устод имрӯз барои кадом як вохӯрӣ ба шаҳри Душанбе рафтанд”. Аз он ҷо ба ҳавлии хоҳарашон Аммахон, ки дар маҳаллаи “Масчиди сурх”-и шаҳри Хуҷанд воқеъ гардидааст, рафтам ва фаҳмидам, ки А. Сайфуллоев азми сафарро ба шаҳри Душанбе дошта, ба фурудгоҳи ҳавопаймоӣ рафтаанд. Бо маслиҳати раиси ҳамонвақтаи вилоят А. М. Ҳомидов фавран ба фурудгоҳи шаҳри Хуҷанд рафта, бо кумаки масъулини фурудгоҳ Атахон Сайфуллоевро аз тайёра фаровардем ва танҳо бо амри Худованд, дастгирии шахсиятҳои дурандешу нексиришти миллат, ин олими варзида аз марг наҷот ёфтанд ва чанд соли дигар баҳри пойдории ваҳдати миллию рушди босуботи кишвар хизмати фарзандиашонро ба ҷо оварда, санаи 17 марти соли 2017, дар арафаи 84-солагиашон аз олам гузаштанд.
Чунин мисолҳои ибратбахши таърихиро дар арафаи Ҷашни 30-солагии Иҷлосияи тақдирсози Шурои Олии кишвар танҳо ба хотири тарбияи ахлоқию хештаншиносии ҷавонон, ҷилавгирӣ аз ҳама гуна зуҳуроти зиёдаравию гароишҳо ба ҳизбу ҳаракатҳои экстремистӣ, қадршиносии онҳое, ки баҳри таъмини ҳаёти осоиштаи мардум заҳмат кашиданд, алалхусус сари вақт амалигардонии дастуру супоришҳои Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон, ки меъмори сулҳу ваҳдати миллӣ ва яке аз фарзандони ҷонфидои давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон мебошанд, баён доштам.
Ҷоизи зикр аст, ки ҳанӯз солҳои “бозсозиҳои горбачёвӣ” ва, махсусан дар аввалҳои соҳибистиқлолии кишвар бисёр сиёсатмадорони маҳалгаро ба саҳна баромада, даъвои онро доштанд, ки тамоми даромадҳои буҷети вилоят бояд ба худи вилоят мононда шавад ва аз ман, ҳамчун сардори идораи молияи вилоят, талаб мекарданд, ки ҳиссаҷудокуниҳоро ба буҷети ҷумҳуриявӣ боздорам. Вале ман дар тамоми Иҷлосияҳо ва ҷамъомадҳои расмӣ ба чунин ашхос қотеона мефаҳмонидам, ки ин талаботҳои онҳоро дастгирӣ намудан теша ба решаи ягонагии давлат задан аст ва ба ин корҳо ҳангоми фаъолияти хеш, умуман, роҳ нахоҳам дод.
Бар замми ин, тӯли он солҳои мудҳиш, дар ҳамаи сатҳҳои ҳокимият бо далелу рақамҳои асосноки иқтисодӣ ва ҳам аз нигоҳи сиёсӣ, оид ба имконнопазир будани ҷудошавии вилоят аз ҷумҳурӣ баромадҳо мекардам ва боварӣ дорам, ки фаъолони собиқи вилоят ин гуфтаҳоро пурра тасдиқ менамоянд.
Ин хотираҳоро баён намуда, ба кулли ҷавонон маслиҳат доданиам, ки агар шахс дар раванди ҳаёти хеш ба халқу давлат содиқ бошад, дар иҷрои вазифаҳои хизматии худ боинсофию адолатпешагиро риоя намояд, дар ҳама гуна вазъияти мушкили баамаломада дурандешии инсонию сиёсиро дошта бошад, ба гурӯҳҳое, ки тавассути ғаразҳои сиёсиашон дар ҷамъият нооромиро ба амал оварда, тибқи мақоли халқ “Обро лой карда, моҳӣ медоранд”, ҳамроҳ нашавад, бо гузашти солҳо дар назди халқу Ватан бо сари баланд кору зиндагӣ карда метавонад.
Бо назардошти он ки банда аз бисёр чунин имтиҳонҳои ҳаётӣ сарбаландона гузашта будам, новобаста аз он ки худ иқтисоддон ҳастам, ба хотири тарбияи насли ҷавони кишвар ва ҳушдор додани ҷомеа аз такрори тамоми зуҳуроти бесарусомониҳо дар мамлакат, тавассути воситаҳои ахбори умум ақидаҳои хешро баён карда меистам ва андешаҳои мазкур низ аз қабили онҳо мебошанд.
Баргузоршавии Иҷлосияи таърихии XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар “Қасри Арбоб”-и ноҳияи Б. Ғафурови вилояти Ленинобод (алҳол Суғд) барои мардуми вилоят ин як боварии калон буд ва масъулияти ниҳоят бузургро ба зиммаи роҳбарияти ҳамонвақтаи вилоят вогузор мекард, зеро масъалаҳои муҳайёсозии шароити бехатари фаъолияти вакилон ва таъминоти моддӣ-техникии шахсони ба кори Иҷлосия даъватшударо ҳукумати вилоят бояд ҳал мекард ва хушбахтона, ин тадбирҳо дар маҷмуъ бонизом амалӣ гардонда шуда буданд.
Дар кори Иҷлосияи мазкур, ки санаи 16 ноябри соли 1992 оғоз гардида, то санаи 2 декабри соли 1992 идома кард, аз 222 нафар вакил рӯзи аввал 193 нафар, дигар рӯзҳо 197 нафар ширкат доштанд.
Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати ба эътидол овардани вазъияти сиёсӣ ва ҷамъиятӣ, дар маҷмуъ 74 санади ҳуқуқӣ, аз ҷумла 15 қонун, 52 қарор, 6 фармон ва як изҳорот қабул намуда буд.
Ҳамаи қарорҳои дар ин Иҷлосия қабулгардида бобати заминагузорӣ ба имзои Созишномаи сулҳу ваҳдат дар кишвар муҳим бошанд ҳам, интихоби вакилони мардумиро нисбати ба вазифаи Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин намудани Президенти имрӯзаи кишвар Эмомалӣ Раҳмон, ки санаи 19 ноябри соли 1992 баргузор гардидааст, амали бениҳоят оқилона ҳисобидан зарур аст, зеро тавассути қарори мазкури ин Иҷлосия ба арсаи сиёсат ва давлатдории тоҷикон чеҳраи нави сиёсӣ, шахсияти оқилу хирадманд ва дурандешу ғамхори беназири ҳалқу миллат ворид гардида, тӯли ин солҳо Эмомалӣ Раҳмон вафодории хешро ба аҳди додаашон мунтазам исбот карда омада истодаанд, ки барои чунин хислатҳои наҷиб ин шахсияти таърихии давлатдории навини тоҷик, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат ҳисобида шудаанд.
Аз 197 депутати халқ 186 нафар ба тарафдории Раиси Шурои Олӣ интихоб шудани Эмомалӣ Шарипович Раҳмонов овоз дода буданд. Ҳанӯз он солҳо дарк мешуд, ки Эмомалӣ Раҳмон аз дақиқаҳои аввалини ба мансаби Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданашон, роҳҳои муттаҳидкунии мардуми тамоми гӯшаю канори мамлакат, аз вартаи буҳрони сиёсию иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ҳарчи зудтар раҳо додани кишвар ва хотима додани тамоми зуҳуроти ҷудоиандозию маҳалгароиро дар байни мардуми минтақаҳои гуногуни ҷумҳурӣ ҷустуҷӯ мекарданд.
Дар ҳамон рӯзи интихоби хеш (19 ноябри соли 1992) Эмомалӣ Раҳмон бо сухани кӯтоҳ, вале пурмуҳтавои барномавӣ баромад карда, чунин изҳор намуда буданд: “Ман кори худро аз сулҳ сар хоҳам кард. Мо бояд ҳама ёру бародар бошем, то ки вазъро ором намоем. Ҳар чи аз дастам меояд, дар ин роҳ талош хоҳам кард. Ман ҷонамро барои осоиши кишвар фидо мекунам. То охирин гурезаро ба Ватан барнагардонам, ором намешавам”. Хулосаи суханҳои ин марди шуҷоъ чунин аст: “Ё ман ба Тоҷикистон сулҳро барқарор мекунам, ё дар ин роҳ ҷони худро қурбон мекунам!”.
Бо ташаббуси бевоситаи Раиси тозаинтихоби Шурои Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 20 ноябри соли 1992 Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ду санади муҳим:- “Муроҷиатнома ба ҳамаи аҳзоби сиёсӣ, ҳаракатҳо, созмонҳо ва ба меҳнаткашони ҷумҳурӣ” ва “Изҳороти Шурои Олӣ”-ро, ки хусусияти сиёсӣ доштанд, қабул намуда буд ва ин ҳуҷҷатҳоро иқдоми аввалини Сарвари давлат баҳри оромсозии кишвар ҳисобидан мумкин аст.
Ҳамагон шоҳиди онанд, ки дар тӯли 30 соли охир Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои таъмини тинҷию осоиштагии мардуми кишвар, дар арсаи байналхалқӣ баланд бардоштани обрӯю нуфузи давлати тоҷикон чӣ қадар заҳматҳо кашидаанд. Мо набояд фаромӯш созем, ки ин марди нексиришт бо мақсади пурра амалӣ гардондани қарорҳои Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (даъвати дувоздаҳум) ва бадастовардани сулҳу оштии миллии кишвар мувофиқи ваъдаҳои дар Иҷлосия додаашон ҷони худро борҳо зери хатар гузошта, дар давоми солҳои 1992-1997 чандин маротиба барои вохӯрӣ бо мухолифин ба давлати ҳамсоя – Афғонистон (ки маркази амалиётҳои террористон буд) ва дигар минтақаҳои он замон ниҳоят хавфноки ҷумҳурӣ сафар карданд. Дар ҳама ҳолат сабру таҳаммулро пеша карда, ба хотири оромии сиёсии мамлакат гузаштҳои зиёд мекарданд ва натиҷаи роҳбарии хирадмандонаи Президент буд, ки тоҷикон ба имзои Созишномаи сулҳ муваффақ гардиданд.
Таърих гувоҳ аст, ки ҳама ақлҳои солими кишвар дар солҳои пурошӯби 1992-1993 дарки масъулият карда, барои боз ҳам васеътар нашудани оташи ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон тадбирҳои аз дасташон меомадаро меандешиданд ва бобати барқарор гардидани сохти конститутсионӣ дар кишвари азизи мо, бешубҳа, фарзандони вилояти Ленинобод (алҳол Суғд) низ мақоми махсус доштанд. Дар хотир дорам, ки тамоми мардуми вилоят, новобаста аз мавҷудияти муаммоҳои ҳалталаби дохилӣ, тарафдори дастгирии бевоситаи моддию маънавии мардуми минтақаҳои ҷануби Тоҷикистон буданд, зеро хуб медонистанд, ки дар он ҷо одамони бегуноҳ азоби гуруснагӣ мекашанд, оилаҳои зиёд бо сабаби ҷанги бародаркуши таҳмилӣ бесаробону бесарпаноҳ мондаанд. Роҳбарияти ҳамонвақтаи вилоят аз тамоми имкониятҳои мавҷуда истифода бурда, барои мардуми вилояти Кӯлоб ва дигар минтақаҳои қисми ҷануби ҷумҳурӣ орду ғалла, меваю сабзавот, сӯзишворӣ ва дигар асбобу анҷоми заруриро мефиристоданд. Қайд кардани он низ бамаврид аст, ки ҳанӯз дар рӯзҳои гузаштани Иҷлосияи мазкур аллакай як қатор намояндагони мухолифин ва тарафдорони онҳо ҳис мекарданд, ки одамкушию хунрезиҳо ва хонасӯзиҳои бемаънии дар мамлакат баамаломада ба ягон талаботи демократияву ошкорбаёнӣ мувофиқ намеояд ва ноил шудан ба ҳадафҳои сиёсии ҳизбу ҳаракатҳои гуногун танҳо бо роҳи мубоҳисаҳои сиёсӣ ва дигаргунсозиҳои иқтисодии беҳбудии зиндагии мардумро таъминкунанда имконпазир аст.
Аз ин рӯ, баъзе шахсиятҳои ҳақиқатан демократияхоҳ бо тезӣ аз қувваҳои носолим алоқаашонро канда, ба меҳнати софдилонаю бунёдкорона баҳри таъмини осоиштагии кишвар машғул шуданд, ки дар ин бобат мисолҳои зиёдеро овардан мумкин аст.
Хурсандиовар он аст, ки Роҳбари кишвари мо аз рӯзҳои аввали фаъолияти давлатдориашон ба масъалаҳои интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳо, тарбияи мутахассисони ҷавон, баланд бардоштани масъулияти кадрҳои роҳбарикунанда бобати иҷрои содиқонаи вазифаҳои хизматиашон диққати махсус медиҳанд, зеро ҳаёт борҳо исбот намудааст, ки омили асосии ҳамаи муваффақиятҳо дар тамоми соҳаҳо ин ҷорӣ намудани интизоми қатъӣ, дарки масъулият, доштани таҷрибаи кофии касбӣ ва муносибати беғаразонаю боинсофона дар иҷрои вазифаҳои бардӯшдоштаи ҳар шахси соҳибмансаб мебошад.
Дар рӯзҳои охири кори Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми интихоби кадрҳо маро Раиси тозаинтихоби Шурои Олӣ Эмомалӣ Раҳмон даъват намуда, номзадиамро ба ҳайси вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуданашонро гуфтанд ва бо ман суҳбати тулонӣ доштанд. Ҳамчун инсон ва мутахассиси соҳаи молия барои ба чунин боварии Роҳбари давлат сазовор гаштанам хеле хурсанд будам, аммо танҳо бо сабаби он ки барои аз назди модари куҳансолам (руҳашон шод бод!) дуртар рафтан он рӯзҳо тамоман имконият надоштам, ин таклифро қабул карда натавонистам.
Вале ба Сардори давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ваъда дода будам, ки дар кадом мансабе кор накунам, барои устувории пояҳои давлатдорию рушди иқтисодию иҷтимоии мамлакат то лаҳзаҳои охирини умрам саҳмгузор хоҳам шуд ва шукрона дар тӯли солҳои сипаригардида ҳамеша баҳри иҷрои ин қавли додашуда кӯшиш мекардам.
Ҷоизи қайд аст, ки Президенти кишвар ҳамеша дар баромадҳояшон ба хирадмандию заковати бузурги мардуми Хуҷанди бостонӣ ва тамоми халқи вилояти Суғд бобати таъмини фаъолияти муътадили Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, нигаҳдории якпорчагии ҷумҳурӣ дар он солҳои пурталотум баҳои баланд медиҳанд ва ин шаҳодати он аст, ки Роҳбари давлати мо ҳамаи шахсиятҳои ҷумҳуриро, ки дар пойдор гардидани пояҳои Ҳукумати конститутсионӣ, рушду нумӯи иқтисодии кишвар ҳиссагузор шуданд, новобаста аз маҳали зисташон, ҳамеша дар хотир нигоҳ медоранд ва қадршиносӣ менамоянд.
Хело хуб мешуд, агар ин хислатҳои неки инсонии Сарвари дурандеши давлатамонро ҳамаи Ҳукуматдорони сатҳҳои гуногуни ҳокимият ва тамоми роҳбарони ташкилоту муассисаҳо (новобаста аз шакли моликияташон) соҳиб гарданд, ки он ба рушди ҷомеаи шаҳрвандӣ мусоидат хоҳад намуд.
Имрӯзҳо ҳар як фарди солимақл дарк менамояд, ки таҳти роҳбарии Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон баҳри амалӣ гардонидани барномаҳои дигаргунсозиҳои иқтисодӣ, баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум, пурзӯр намудани мубориза бар зидди ҳамагуна ҷинояту ҷинояткорӣ тадбирҳои ниҳоят муҳим андешида шуда истодаанд.
Корҳои азими ободонию бунёдкорӣ, аз қабили сохтмонҳои нақбу пулҳо ва роҳҳои ба талаботҳои байналмиллалӣ ҷавобгӯ, идома ёфтани корҳо бобати бунёди неругоҳҳои хурду бузург, алалхусус НБО “Роғун”, ки иншооти азими аср ва кафолатдиҳандаи бадастоварии истиқлолияти пурраи энергетикии мамлакат мебошад, ҳамчунин афзоиши мунтазами хароҷоти буҷети давлатӣ барои маблағгузориҳо ба соҳаҳои иҷтимоӣ далели ин гуфтаҳо мебошанд.
Тибқи дастуру супоришҳои Сардори давлат оид ба тақвият бахшидани корҳои ободонию созандагӣ ба истиқболи Ҷашни 35-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар тамоми минтақаҳои мамлакат бунёди иншоотҳои истеҳсолию хизматрасонӣ, сохтмони биноҳои ба талаботи байналмилалӣ ҷавобгӯи муассисаҳои маорифу тандурустӣ, фарҳангию иҷтимоӣ, хонаҳои баландошёна ва дигар тадбирҳои созандагию бунёдкорӣ бо ҷалби маблағҳои сармоягузорони дохилию хориҷӣ ва дигар захираҳои молиявии давлатӣ, бомаром идома доранд.
Ба ақидаи банда, онҳое, ки 30 сол қабл, дар рӯзҳои баргузоршавии Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба кишвари мо бо дили ғамноку хотири парешон омада буданд, албатта, аз дидани манзараҳои имрӯзаи зебою нотакрори шаҳру ноҳияҳои давлати тоҷикон ба ҳаяҷон омада, хуб дарк мекунанд, ки танҳо вазъияти ороми сиёсии мамлакат метавонад ба рушди бонизоми иқтисодию иҷтимоии он мусоидат намояд.
Ногуфта намонад, ки барои ба чунин роҳи тараққиёт оварда расондани давлати мо, нақши Иҷлосияи саодатофари XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, бешубҳа, хеле бузург аст ва нисбати ҳамаи онҳое, ки дар он рӯзҳои даҳшатбор баҳри якпорчагии Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳмгузор буданд, Сардори давлатамон Эмомалӣ Раҳмон мунтазам сипосгузорӣ намуданашон худ далели инкорнопазир будани хизматҳои ҳар як шахсияти таърихӣ дар назди давлату миллат мебошад.
Ёди он солҳоро карда, ҳамчун шоҳиди бевоситаи кори Иҷлосияи XVI таърихии Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъкид кардани онро зарур мешуморам, ки барқароркунии иқтисодиёти мамлакат, то ба сатҳи имрӯза оварда расондани рушди иқтисодию иҷтимоии тамоми минтақаҳои Тоҷикистони соҳибистиқлол танҳо тавассути дурандешии сиёсӣ, ҷасорату хирадмандии Сардори давлат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ҳамдигарфаҳмию ҷонфидоии дигар фарзандони фарзонаи миллат ва сабру таҳаммули мардуми соҳибфазилати давлати тоҷикон ба даст оварда шудааст.
Таҷлили пуршукӯҳи Ҷашни 30-солагии Иҷлосияи тақдирсозу саодатофари XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бори дигар ба ҷаҳониён хиради азалии мардуми тоҷик, дурандешии сиёсию заковати бузурги фарзандони далеру шуҷои миллатро баҳри муттаҳид намудани тамоми қувваҳои солим ҷиҳати аз вартаи касодӣ халос намудани халқу давлат ва ба роҳи рушди босуботи иқтисодию иҷтимоӣ нигарондани мамлакат муаррифӣ хоҳад намуд.
Ҳар як фарди баору номуси миллатро зарур аст, ки новобаста аз мавҷудияти камбудиҳои муваққатии зиндагӣ, ба қадри сулҳу ваҳдати имрӯза расида, аз ҳодисаҳои солҳои 90-уми асри гузашта хулосаҳои лозимӣ бароварда, бобати тақвиятбахшии корҳои ободонию рушди босуботи иқтисодию иҷтимоии Ватани хеш фаъолона ширкат намояд ва дар ин асос мо метавонем, ҳарчи зудтар ба ҳадафи олии Ҳукумат - таъмини зиндагии шоистаи ҳар як сокини мамлакат ноил гардем.
Карамулло ОДИЛОВ,
иштирокчии Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон,
Корманди шоистаи Тоҷикистон
Моҳи ноябри соли равон мардуми кишвари мо Ҷашни 30-солагии Иҷлосияи тақдирсози Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки поягузори сулҳу ваҳдати миллӣ ва рушди бонизоми давлатдории навини тоҷикон ба ҳисоб меравад, бо шукӯҳу манзалати бузург таҷлил хоҳад кард.
Дар арафаи ин Ҷашни бузурги давлатӣ, ҳамчун яке аз иштирокчиёни бевоситаи Иҷлосияи мазкур баъзе хотираҳои хешро аз он рӯзҳои пурдаҳшат баён карданиам, зеро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои муаззами миллат, Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мунтазам таъкид менамоянд, ки насли калонсол-шоҳидони бевоситаи воқеаҳои таърихӣ барои тарбияи ахлоқию хештаншиносии ҷавонон доир ба аҳамияти Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳодисаю воқеаҳое, ки дар солҳои ҷанги шаҳрвандӣ рух доданд ва дастовардҳои солҳои соҳибистиқлолии мамлакат корҳои ташвиқотию тарғиботиро ба роҳ монанд.
Бо назардошти он ки дар он солҳо камина дар вазифаи муовини раиси Комиҷроияи Шурои депутатҳои халқии вилояти Ленинобод (алҳол, Суғд) оид ба масъалаҳои иқтисодӣ ва дар як вақт, ба ҳайси сардори идораи молияи вилоят фаъолият доштам, аз оғоз то ба анҷоми ин Иҷлосия иштирокчии бевоситаи он будам.
Ҳар як қавму миллат ва давлат дар давраи ҳастии хеш бо мурури замон ба мушкилоту вазъиятҳои ҳассос рӯ ба рӯ мешавад, вале тадбирандешиҳои саривақтӣ метавонанд мардумро аз чунин ҳолатҳои буҳронӣ ба зудӣ раҳо диҳанд.
Солҳои 90-уми асри гузашта таърих барои давлати ҷавони соҳибистиқлоли тоҷикон низ имтиҳонҳои хеле ҷиддиро пеш гузошт, ки ҳатто, хатари дар оянда аз харитаи давлатдории ҷаҳон берун шудани кишвари моро ба амал оварда буд.
Ҳамагон хуб медонанд, ки баъди пошхӯрии давлати абарқудрати Шуравӣ, моҳи сентябри соли 1991 дар қатори дигар ҷумҳуриҳои собиқ Иттиҳоди Шуравӣ, Тоҷикистон низ соҳибистиқлолии худро эълон дошт.
Азбаски дар он солҳо дар аксар давлатҳои мустақилияти хешро ба дастовардаи Иттиҳоди Шуравӣ, бинобар таҷрибаи кофии давлатдорӣ надоштани роҳбарони аввали кишварҳо ва пайдо шудани як қатор муаммоҳои иқтисодию иҷтимоӣ, зери ниқоби демократияву ошкорбаёнӣ нооромиҳои сиёсӣ ба амал меомаданд, баъзе гурӯҳҳои манфиатхоҳ бо истифода аз дастгириҳои хоҷагони хориҷиашон мехостанд мардумро ба низоъҳои дохилӣ барангехта, соҳиби мансабу сарватҳои калон гарданд ё худ нуфузи сиёсиашонро дар минтақа қавӣ гардонанд.
Дар чунин мавридҳо бештар усули барангехтани оташи миллатчигию маҳалгароӣ, мансабталошию бо истифода аз номукаммалии донишҳои динии мардум, алалхусус ҷавонон, гумроҳкунии онҳо ба кор бурда мешуд, ки дар натиҷа соли 1992 Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ба гирдоби ҷанги шаҳрвандӣ кашида шуд.
Таърих гувоҳ аст, ки дар он солҳои барои халқи тоҷик мудҳишу даҳшатбор, кулли мардуми кишвар хеле азият мекашид ва ҷанги шаҳрвандии аз тарафи қувваҳои тундгарои дохилию хориҷӣ тарҳрезишуда ба давлати соҳибистиқлоли ҷавони мо зарарҳои хеле калони ҷонию молӣ расонид.
Ба хотир овардани онро зарур мешуморам, ки тибқи маълумотҳои мавҷуда, дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандӣ бештар аз 157 000 нафар фавтида, бисёриҳо беному нишон шуданд, зиёда аз 60 000 нафар сокини қисми ҷануби кишвар ба Афғонистон, 195 000 нафар шаҳрванди ҷумҳурӣ муваққатан барои зист ба дигар давлатҳои ҳамсояи собиқ Иттиҳоди Шуравӣ гуреза шуданд.
Миқдори гурезаҳои дохилии мамлакат дар он солҳои мудҳиш қариб ба 1 млн нафар расида, 35723 хонаҳои истиқоматӣ сӯхтаю валангор гардид, 25000 зан бешавҳар, 55000 нафар кӯдак бепарастор монданд.
Дар натиҷаи ин ҷанги бемантиқ 61 муассисаи табобатӣ, бисёр мактабу муассисаҳои соҳаи маориф, бонкҳо ва дигар нуқтаҳои тиҷоратию истеҳсолӣ ғорат ва ба нобудӣ расонда шуданд.
Тибқи ҳисобҳои мавҷуда, зарари молиявии ҷанги мазкур зиёда аз 10 млрд доллари амрикоиро ташкил дод, ки он баробари буҷети бештар аз 31-солаи ҳамон давраи Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, рушди иқтисодии давлати моро якчанд даҳсолаҳо ба ақиб партофт.
Солҳои 1992-1993 иқтисодиёти мамлакат пурра фалаҷ гардида, Тоҷикистон ба яке аз давлатҳои қашшоқтарини дунё табдил ёфт, ки ин ҳолат дар назди роҳбарияти нави кишвар вазифаҳои хеле мушкил, ҷиддию масъулиятнокро гузошт.
Ҳодисаҳои дар Тоҷикистон он солҳо ба вуқуъ пайваста боиси ба ояндаи неки давлати мо нобоварӣ изҳор кардани аксари ташкилотҳои байналхалқии молиявӣ низ шуд. Масалан, моҳи ноябри соли 1993 ҳангоми сафари якҷояи хизматиам бо собиқ муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Р. Мирзоев (руҳаш шод бод!) ба Фаронса, шоҳиди бевоситаи он шуда будам, ки дар яке аз ҷаласаҳо намояндаи ташкилоти бонуфузи байналхалқӣ бинобар дар Тоҷикистон идома доштани ҷанги шаҳрвандӣ, ҳамагуна маблағгузориҳоро ба иқтисодиёти кишвари мо бесамар ҳисобид, вале мо бо далелҳои асоснок, муваққатӣ будани нооромиҳои сиёсии мавҷудаю барои ширкатҳои хориҷӣ дар ояндаи наздик хеле манфиатовар будани сармоягузориҳоро ба Ҷумҳурии Тоҷикистон исбот карда будем.
Ҳаёт борҳо исбот кардааст, ки дар ҳама мавридҳои ҷангу нооромиҳо кулли мардум азият мекашад, вале саркардаҳои ин ҷангҳо бо мақсади ба таҳлука андохтани ҷомеа, бештар ба қатлу куштори шахсиятҳои бузургу донишманд, инсонҳои бозаковату хирадманд ва сиёсатмадорони варзида машғул мешаванд. Ҳодисаҳое, ки солҳои 1992-1997 дар кишвари мо ба вуқуъ омад, бори дигар нишон дод, ки мухолифони давлату Ҳукумат барои соҳибшавӣ ба мансабу дороиҳо чандин олимони бузург, соҳибкорони муваффақ, роҳбарони кордону Ватанпараст ва сиёсатмадорони варзидаро ба қатл расонданд. Насли калонсол хуб дар ёд дорад, ки яке аз аввалин қурбониҳои оғози ҷанги шаҳрвандии давлати мо собиқ сармуҳаррири рӯзномаи “Садои мардум”, вакили ҳамонвақтаи Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Муродуллоҳи Шералӣ буд, ки санаи 5 майи соли 1992 аз тири нохалафон дар назди бинои Шурои Олӣ кушта шуд.
Аз тири ашхоси нохалаф, санаи 24 августи соли 1992 ба тариқи ваҳшиёна собиқ Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон Нурулло Ҳувайдуллоев, санаи 18 октябри соли 1992 санъаткори боистеъдод Кароматулло Қурбонов ва 11 нафар аъзои гурӯҳаш, инчунин, олимони шинохтаи кишвар Муҳаммад Осимӣ (29 июли соли 1996), Юсуф Исҳоқӣ ва Минҳоҷ Ғуломов (6 майи соли 1996), собиқ муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Моёншо Назаршоев (10 марти соли 1994), рӯзноманигори варзида Муҳиддин Олимпур (12 декабри соли 1995) ва даҳҳо дигар шахсиятҳои маъруфи кишвар ба қатл расонда шуданд, ки ин зарари умуман, ҷуброннашаванда мебошад.
Вақте ки хабари куштори вакили халқ, собиқ сармуҳаррири рӯзномаи “Садои мардум” Муродуллоҳи Шералӣ ба вилоят расид, сарвари ҳамонвақтаи Кумитаи телевизион ва радиои вилоят, зани хеле ҷасуру боирода, Муҳаббат Мирсаидова аз роҳбарияти он давраи вилоят талаб кард, ки тавассути телевизиони вилоятӣ ба мардум вазъиятро фаҳмонанд.
Бо кадом сабаб бошад намедонам, ҳама аз баромад кардан худдорӣ карда, тавсия доданд, ки Карамулло Одилов бо забони тоҷикӣ хуб сухан мегӯянд ва бигзор он кас баромад кунанд. Ман он вақт аъзои Кумитаи иҷроияи шурои депутатҳои меҳнаткашони вилояти Ленинобод будам ва доир ба вазъи иқтисодию иҷтимоии вилоят, роҳ надодан ба амалишавии ғаразҳои сиёсии мухолифони давлату Ҳукумат, худдорӣ намудан аз тамоми бесарусомониҳо ба мардуми вилоят муроҷиат карда будам. Ин мусоҳибаи ман бо роҳбари ҳамонвақтаи телевизиони вилоят М. Мирсаидова санаҳои 6-7-8 майи соли 1992 чандин маротиба тавассути “ оинаи нилгун ”-и вилоят намоиш дода шуда буд ва модари раҳматиам (руҳашон шод бод!) бисёр хавотир буданд, ки барои чунин ошкорбаёниҳо ба ман зараре нарасад. Вале шукри Худо, ки ҳақ ғалаба карду ман низ аз ин ҳодисаҳо зараре надидам.
Дар он солҳо яке аз адибони шинохтаю фарди накуном, Атахон Сайфуллоев ба ҳайси раиси Кумитаи телевизион ва радиошунавонии Ҷумҳурии Тоҷикистон кор мекарданд ва ба ақидаи банда, масъулиятшиносӣ дар иҷрои вазифа, ҳисси баланди Ватанпарастию хештаншиносӣ он касро водор намуд, ки бегоҳии 5 майи соли 1992 тавассути шабакаи аввали телевизиони ҷумҳурӣ доир ба ин воқеаи мудҳиш, мақсадҳои ғаразноки саркардаҳои ҷанги шаҳрвандӣ бо як баромади ниҳоят эҳсосотию ҷасурона ба сокинони кишвар муроҷиат намоянд. Ин муроҷиати Атахон Сайфуллоев ба мардум асрори ҳамаи сарварону тарафдорони гурӯҳҳои мухолифинро пурра ошкор намуда, боиси аз тарафи онҳо тарҳрезӣ гардидани нақшаҳои ҷисман нобудсозии ӯ шуд ва устод А. Сайфуллоеа барои зист ба шаҳри Хуҷанд кӯчида омаданд.
Дар хотир дорам, ки он солҳо дар варақаҳои таблиғотию рӯзномаи “Чароғи рӯз” (нашрияи иттиҳоди мухолифин - “Растохез”) барои дастгир намудан ё худ ба қатл расондани Атахон Сайфуллоев 25 ҳазор доллар мукофотпулиро ваъда доданд, ки он аз бераҳмию ҷаҳолатпарастии мухолифин шаҳодат медод.
Дар ин бора сухан ронда, ҳамчун шоҳиди бевоситаи як воқеаи таърихӣ вобаста ба ҷилавгирӣ намудан аз амалишавии нақшаи ғаразноки мухолифин нисбати Атахон Сайфуллоев, маълумот доданиам, ки моро бори дигар ба шукргузорӣ аз тинҷию оромии имрӯза ва ба қадри ваҳдати миллӣ расидан ҳидоят мекунад.
Яке аз рӯзҳои моҳи октябри соли 1992 ба ман, ки он вақт ба ҳайси муовини раиси Кумиҷроияи вилояти Ленинобод оид ба масъалаҳои иқтисодӣ кор мекардам, котиби аввали Кумитаи ҳизби коммунистии шаҳри Душанбе, академик Кароматулло Олимов занг зада гуфтанд, ки тибқи маълумоти ба он кас аз Маҳмадсаид Убайдуллоев дастрасгардида, мухолифин нияти дастгиркунию куштори Атахон Сайфуллоевро доранд. Аз ин лиҳоз, он кас рӯзҳои наздик ба шаҳри Душанбе наоянд.
Мувофиқи дархости Кароматулло Олимов фавран ба хонаи истиқоматии муваққатии Атахон Сайфуллоев, ки дар бинои бисёрошёнаи рақами 40, микроноҳияи 18-и шаҳри Хуҷанд ҷойгир шуда буд, рафтам, вале ҳамсояашон гуфт, ки “устод имрӯз барои кадом як вохӯрӣ ба шаҳри Душанбе рафтанд”. Аз он ҷо ба ҳавлии хоҳарашон Аммахон, ки дар маҳаллаи “Масчиди сурх”-и шаҳри Хуҷанд воқеъ гардидааст, рафтам ва фаҳмидам, ки А. Сайфуллоев азми сафарро ба шаҳри Душанбе дошта, ба фурудгоҳи ҳавопаймоӣ рафтаанд. Бо маслиҳати раиси ҳамонвақтаи вилоят А. М. Ҳомидов фавран ба фурудгоҳи шаҳри Хуҷанд рафта, бо кумаки масъулини фурудгоҳ Атахон Сайфуллоевро аз тайёра фаровардем ва танҳо бо амри Худованд, дастгирии шахсиятҳои дурандешу нексиришти миллат, ин олими варзида аз марг наҷот ёфтанд ва чанд соли дигар баҳри пойдории ваҳдати миллию рушди босуботи кишвар хизмати фарзандиашонро ба ҷо оварда, санаи 17 марти соли 2017, дар арафаи 84-солагиашон аз олам гузаштанд.
Чунин мисолҳои ибратбахши таърихиро дар арафаи Ҷашни 30-солагии Иҷлосияи тақдирсози Шурои Олии кишвар танҳо ба хотири тарбияи ахлоқию хештаншиносии ҷавонон, ҷилавгирӣ аз ҳама гуна зуҳуроти зиёдаравию гароишҳо ба ҳизбу ҳаракатҳои экстремистӣ, қадршиносии онҳое, ки баҳри таъмини ҳаёти осоиштаи мардум заҳмат кашиданд, алалхусус сари вақт амалигардонии дастуру супоришҳои Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон, ки меъмори сулҳу ваҳдати миллӣ ва яке аз фарзандони ҷонфидои давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон мебошанд, баён доштам.
Ҷоизи зикр аст, ки ҳанӯз солҳои “бозсозиҳои горбачёвӣ” ва, махсусан дар аввалҳои соҳибистиқлолии кишвар бисёр сиёсатмадорони маҳалгаро ба саҳна баромада, даъвои онро доштанд, ки тамоми даромадҳои буҷети вилоят бояд ба худи вилоят мононда шавад ва аз ман, ҳамчун сардори идораи молияи вилоят, талаб мекарданд, ки ҳиссаҷудокуниҳоро ба буҷети ҷумҳуриявӣ боздорам. Вале ман дар тамоми Иҷлосияҳо ва ҷамъомадҳои расмӣ ба чунин ашхос қотеона мефаҳмонидам, ки ин талаботҳои онҳоро дастгирӣ намудан теша ба решаи ягонагии давлат задан аст ва ба ин корҳо ҳангоми фаъолияти хеш, умуман, роҳ нахоҳам дод.
Бар замми ин, тӯли он солҳои мудҳиш, дар ҳамаи сатҳҳои ҳокимият бо далелу рақамҳои асосноки иқтисодӣ ва ҳам аз нигоҳи сиёсӣ, оид ба имконнопазир будани ҷудошавии вилоят аз ҷумҳурӣ баромадҳо мекардам ва боварӣ дорам, ки фаъолони собиқи вилоят ин гуфтаҳоро пурра тасдиқ менамоянд.
Ин хотираҳоро баён намуда, ба кулли ҷавонон маслиҳат доданиам, ки агар шахс дар раванди ҳаёти хеш ба халқу давлат содиқ бошад, дар иҷрои вазифаҳои хизматии худ боинсофию адолатпешагиро риоя намояд, дар ҳама гуна вазъияти мушкили баамаломада дурандешии инсонию сиёсиро дошта бошад, ба гурӯҳҳое, ки тавассути ғаразҳои сиёсиашон дар ҷамъият нооромиро ба амал оварда, тибқи мақоли халқ “Обро лой карда, моҳӣ медоранд”, ҳамроҳ нашавад, бо гузашти солҳо дар назди халқу Ватан бо сари баланд кору зиндагӣ карда метавонад.
Бо назардошти он ки банда аз бисёр чунин имтиҳонҳои ҳаётӣ сарбаландона гузашта будам, новобаста аз он ки худ иқтисоддон ҳастам, ба хотири тарбияи насли ҷавони кишвар ва ҳушдор додани ҷомеа аз такрори тамоми зуҳуроти бесарусомониҳо дар мамлакат, тавассути воситаҳои ахбори умум ақидаҳои хешро баён карда меистам ва андешаҳои мазкур низ аз қабили онҳо мебошанд.
Баргузоршавии Иҷлосияи таърихии XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар “Қасри Арбоб”-и ноҳияи Б. Ғафурови вилояти Ленинобод (алҳол Суғд) барои мардуми вилоят ин як боварии калон буд ва масъулияти ниҳоят бузургро ба зиммаи роҳбарияти ҳамонвақтаи вилоят вогузор мекард, зеро масъалаҳои муҳайёсозии шароити бехатари фаъолияти вакилон ва таъминоти моддӣ-техникии шахсони ба кори Иҷлосия даъватшударо ҳукумати вилоят бояд ҳал мекард ва хушбахтона, ин тадбирҳо дар маҷмуъ бонизом амалӣ гардонда шуда буданд.
Дар кори Иҷлосияи мазкур, ки санаи 16 ноябри соли 1992 оғоз гардида, то санаи 2 декабри соли 1992 идома кард, аз 222 нафар вакил рӯзи аввал 193 нафар, дигар рӯзҳо 197 нафар ширкат доштанд.
Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати ба эътидол овардани вазъияти сиёсӣ ва ҷамъиятӣ, дар маҷмуъ 74 санади ҳуқуқӣ, аз ҷумла 15 қонун, 52 қарор, 6 фармон ва як изҳорот қабул намуда буд.
Ҳамаи қарорҳои дар ин Иҷлосия қабулгардида бобати заминагузорӣ ба имзои Созишномаи сулҳу ваҳдат дар кишвар муҳим бошанд ҳам, интихоби вакилони мардумиро нисбати ба вазифаи Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин намудани Президенти имрӯзаи кишвар Эмомалӣ Раҳмон, ки санаи 19 ноябри соли 1992 баргузор гардидааст, амали бениҳоят оқилона ҳисобидан зарур аст, зеро тавассути қарори мазкури ин Иҷлосия ба арсаи сиёсат ва давлатдории тоҷикон чеҳраи нави сиёсӣ, шахсияти оқилу хирадманд ва дурандешу ғамхори беназири ҳалқу миллат ворид гардида, тӯли ин солҳо Эмомалӣ Раҳмон вафодории хешро ба аҳди додаашон мунтазам исбот карда омада истодаанд, ки барои чунин хислатҳои наҷиб ин шахсияти таърихии давлатдории навини тоҷик, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат ҳисобида шудаанд.
Аз 197 депутати халқ 186 нафар ба тарафдории Раиси Шурои Олӣ интихоб шудани Эмомалӣ Шарипович Раҳмонов овоз дода буданд. Ҳанӯз он солҳо дарк мешуд, ки Эмомалӣ Раҳмон аз дақиқаҳои аввалини ба мансаби Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданашон, роҳҳои муттаҳидкунии мардуми тамоми гӯшаю канори мамлакат, аз вартаи буҳрони сиёсию иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ҳарчи зудтар раҳо додани кишвар ва хотима додани тамоми зуҳуроти ҷудоиандозию маҳалгароиро дар байни мардуми минтақаҳои гуногуни ҷумҳурӣ ҷустуҷӯ мекарданд.
Дар ҳамон рӯзи интихоби хеш (19 ноябри соли 1992) Эмомалӣ Раҳмон бо сухани кӯтоҳ, вале пурмуҳтавои барномавӣ баромад карда, чунин изҳор намуда буданд: “Ман кори худро аз сулҳ сар хоҳам кард. Мо бояд ҳама ёру бародар бошем, то ки вазъро ором намоем. Ҳар чи аз дастам меояд, дар ин роҳ талош хоҳам кард. Ман ҷонамро барои осоиши кишвар фидо мекунам. То охирин гурезаро ба Ватан барнагардонам, ором намешавам”. Хулосаи суханҳои ин марди шуҷоъ чунин аст: “Ё ман ба Тоҷикистон сулҳро барқарор мекунам, ё дар ин роҳ ҷони худро қурбон мекунам!”.
Бо ташаббуси бевоситаи Раиси тозаинтихоби Шурои Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 20 ноябри соли 1992 Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ду санади муҳим:- “Муроҷиатнома ба ҳамаи аҳзоби сиёсӣ, ҳаракатҳо, созмонҳо ва ба меҳнаткашони ҷумҳурӣ” ва “Изҳороти Шурои Олӣ”-ро, ки хусусияти сиёсӣ доштанд, қабул намуда буд ва ин ҳуҷҷатҳоро иқдоми аввалини Сарвари давлат баҳри оромсозии кишвар ҳисобидан мумкин аст.
Ҳамагон шоҳиди онанд, ки дар тӯли 30 соли охир Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои таъмини тинҷию осоиштагии мардуми кишвар, дар арсаи байналхалқӣ баланд бардоштани обрӯю нуфузи давлати тоҷикон чӣ қадар заҳматҳо кашидаанд. Мо набояд фаромӯш созем, ки ин марди нексиришт бо мақсади пурра амалӣ гардондани қарорҳои Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (даъвати дувоздаҳум) ва бадастовардани сулҳу оштии миллии кишвар мувофиқи ваъдаҳои дар Иҷлосия додаашон ҷони худро борҳо зери хатар гузошта, дар давоми солҳои 1992-1997 чандин маротиба барои вохӯрӣ бо мухолифин ба давлати ҳамсоя – Афғонистон (ки маркази амалиётҳои террористон буд) ва дигар минтақаҳои он замон ниҳоят хавфноки ҷумҳурӣ сафар карданд. Дар ҳама ҳолат сабру таҳаммулро пеша карда, ба хотири оромии сиёсии мамлакат гузаштҳои зиёд мекарданд ва натиҷаи роҳбарии хирадмандонаи Президент буд, ки тоҷикон ба имзои Созишномаи сулҳ муваффақ гардиданд.
Таърих гувоҳ аст, ки ҳама ақлҳои солими кишвар дар солҳои пурошӯби 1992-1993 дарки масъулият карда, барои боз ҳам васеътар нашудани оташи ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон тадбирҳои аз дасташон меомадаро меандешиданд ва бобати барқарор гардидани сохти конститутсионӣ дар кишвари азизи мо, бешубҳа, фарзандони вилояти Ленинобод (алҳол Суғд) низ мақоми махсус доштанд. Дар хотир дорам, ки тамоми мардуми вилоят, новобаста аз мавҷудияти муаммоҳои ҳалталаби дохилӣ, тарафдори дастгирии бевоситаи моддию маънавии мардуми минтақаҳои ҷануби Тоҷикистон буданд, зеро хуб медонистанд, ки дар он ҷо одамони бегуноҳ азоби гуруснагӣ мекашанд, оилаҳои зиёд бо сабаби ҷанги бародаркуши таҳмилӣ бесаробону бесарпаноҳ мондаанд. Роҳбарияти ҳамонвақтаи вилоят аз тамоми имкониятҳои мавҷуда истифода бурда, барои мардуми вилояти Кӯлоб ва дигар минтақаҳои қисми ҷануби ҷумҳурӣ орду ғалла, меваю сабзавот, сӯзишворӣ ва дигар асбобу анҷоми заруриро мефиристоданд. Қайд кардани он низ бамаврид аст, ки ҳанӯз дар рӯзҳои гузаштани Иҷлосияи мазкур аллакай як қатор намояндагони мухолифин ва тарафдорони онҳо ҳис мекарданд, ки одамкушию хунрезиҳо ва хонасӯзиҳои бемаънии дар мамлакат баамаломада ба ягон талаботи демократияву ошкорбаёнӣ мувофиқ намеояд ва ноил шудан ба ҳадафҳои сиёсии ҳизбу ҳаракатҳои гуногун танҳо бо роҳи мубоҳисаҳои сиёсӣ ва дигаргунсозиҳои иқтисодии беҳбудии зиндагии мардумро таъминкунанда имконпазир аст.
Аз ин рӯ, баъзе шахсиятҳои ҳақиқатан демократияхоҳ бо тезӣ аз қувваҳои носолим алоқаашонро канда, ба меҳнати софдилонаю бунёдкорона баҳри таъмини осоиштагии кишвар машғул шуданд, ки дар ин бобат мисолҳои зиёдеро овардан мумкин аст.
Хурсандиовар он аст, ки Роҳбари кишвари мо аз рӯзҳои аввали фаъолияти давлатдориашон ба масъалаҳои интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳо, тарбияи мутахассисони ҷавон, баланд бардоштани масъулияти кадрҳои роҳбарикунанда бобати иҷрои содиқонаи вазифаҳои хизматиашон диққати махсус медиҳанд, зеро ҳаёт борҳо исбот намудааст, ки омили асосии ҳамаи муваффақиятҳо дар тамоми соҳаҳо ин ҷорӣ намудани интизоми қатъӣ, дарки масъулият, доштани таҷрибаи кофии касбӣ ва муносибати беғаразонаю боинсофона дар иҷрои вазифаҳои бардӯшдоштаи ҳар шахси соҳибмансаб мебошад.
Дар рӯзҳои охири кори Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми интихоби кадрҳо маро Раиси тозаинтихоби Шурои Олӣ Эмомалӣ Раҳмон даъват намуда, номзадиамро ба ҳайси вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуданашонро гуфтанд ва бо ман суҳбати тулонӣ доштанд. Ҳамчун инсон ва мутахассиси соҳаи молия барои ба чунин боварии Роҳбари давлат сазовор гаштанам хеле хурсанд будам, аммо танҳо бо сабаби он ки барои аз назди модари куҳансолам (руҳашон шод бод!) дуртар рафтан он рӯзҳо тамоман имконият надоштам, ин таклифро қабул карда натавонистам.
Вале ба Сардори давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ваъда дода будам, ки дар кадом мансабе кор накунам, барои устувории пояҳои давлатдорию рушди иқтисодию иҷтимоии мамлакат то лаҳзаҳои охирини умрам саҳмгузор хоҳам шуд ва шукрона дар тӯли солҳои сипаригардида ҳамеша баҳри иҷрои ин қавли додашуда кӯшиш мекардам.
Ҷоизи қайд аст, ки Президенти кишвар ҳамеша дар баромадҳояшон ба хирадмандию заковати бузурги мардуми Хуҷанди бостонӣ ва тамоми халқи вилояти Суғд бобати таъмини фаъолияти муътадили Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, нигаҳдории якпорчагии ҷумҳурӣ дар он солҳои пурталотум баҳои баланд медиҳанд ва ин шаҳодати он аст, ки Роҳбари давлати мо ҳамаи шахсиятҳои ҷумҳуриро, ки дар пойдор гардидани пояҳои Ҳукумати конститутсионӣ, рушду нумӯи иқтисодии кишвар ҳиссагузор шуданд, новобаста аз маҳали зисташон, ҳамеша дар хотир нигоҳ медоранд ва қадршиносӣ менамоянд.
Хело хуб мешуд, агар ин хислатҳои неки инсонии Сарвари дурандеши давлатамонро ҳамаи Ҳукуматдорони сатҳҳои гуногуни ҳокимият ва тамоми роҳбарони ташкилоту муассисаҳо (новобаста аз шакли моликияташон) соҳиб гарданд, ки он ба рушди ҷомеаи шаҳрвандӣ мусоидат хоҳад намуд.
Имрӯзҳо ҳар як фарди солимақл дарк менамояд, ки таҳти роҳбарии Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон баҳри амалӣ гардонидани барномаҳои дигаргунсозиҳои иқтисодӣ, баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум, пурзӯр намудани мубориза бар зидди ҳамагуна ҷинояту ҷинояткорӣ тадбирҳои ниҳоят муҳим андешида шуда истодаанд.
Корҳои азими ободонию бунёдкорӣ, аз қабили сохтмонҳои нақбу пулҳо ва роҳҳои ба талаботҳои байналмиллалӣ ҷавобгӯ, идома ёфтани корҳо бобати бунёди неругоҳҳои хурду бузург, алалхусус НБО “Роғун”, ки иншооти азими аср ва кафолатдиҳандаи бадастоварии истиқлолияти пурраи энергетикии мамлакат мебошад, ҳамчунин афзоиши мунтазами хароҷоти буҷети давлатӣ барои маблағгузориҳо ба соҳаҳои иҷтимоӣ далели ин гуфтаҳо мебошанд.
Тибқи дастуру супоришҳои Сардори давлат оид ба тақвият бахшидани корҳои ободонию созандагӣ ба истиқболи Ҷашни 35-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар тамоми минтақаҳои мамлакат бунёди иншоотҳои истеҳсолию хизматрасонӣ, сохтмони биноҳои ба талаботи байналмилалӣ ҷавобгӯи муассисаҳои маорифу тандурустӣ, фарҳангию иҷтимоӣ, хонаҳои баландошёна ва дигар тадбирҳои созандагию бунёдкорӣ бо ҷалби маблағҳои сармоягузорони дохилию хориҷӣ ва дигар захираҳои молиявии давлатӣ, бомаром идома доранд.
Ба ақидаи банда, онҳое, ки 30 сол қабл, дар рӯзҳои баргузоршавии Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба кишвари мо бо дили ғамноку хотири парешон омада буданд, албатта, аз дидани манзараҳои имрӯзаи зебою нотакрори шаҳру ноҳияҳои давлати тоҷикон ба ҳаяҷон омада, хуб дарк мекунанд, ки танҳо вазъияти ороми сиёсии мамлакат метавонад ба рушди бонизоми иқтисодию иҷтимоии он мусоидат намояд.
Ногуфта намонад, ки барои ба чунин роҳи тараққиёт оварда расондани давлати мо, нақши Иҷлосияи саодатофари XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, бешубҳа, хеле бузург аст ва нисбати ҳамаи онҳое, ки дар он рӯзҳои даҳшатбор баҳри якпорчагии Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳмгузор буданд, Сардори давлатамон Эмомалӣ Раҳмон мунтазам сипосгузорӣ намуданашон худ далели инкорнопазир будани хизматҳои ҳар як шахсияти таърихӣ дар назди давлату миллат мебошад.
Ёди он солҳоро карда, ҳамчун шоҳиди бевоситаи кори Иҷлосияи XVI таърихии Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъкид кардани онро зарур мешуморам, ки барқароркунии иқтисодиёти мамлакат, то ба сатҳи имрӯза оварда расондани рушди иқтисодию иҷтимоии тамоми минтақаҳои Тоҷикистони соҳибистиқлол танҳо тавассути дурандешии сиёсӣ, ҷасорату хирадмандии Сардори давлат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ҳамдигарфаҳмию ҷонфидоии дигар фарзандони фарзонаи миллат ва сабру таҳаммули мардуми соҳибфазилати давлати тоҷикон ба даст оварда шудааст.
Таҷлили пуршукӯҳи Ҷашни 30-солагии Иҷлосияи тақдирсозу саодатофари XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бори дигар ба ҷаҳониён хиради азалии мардуми тоҷик, дурандешии сиёсию заковати бузурги фарзандони далеру шуҷои миллатро баҳри муттаҳид намудани тамоми қувваҳои солим ҷиҳати аз вартаи касодӣ халос намудани халқу давлат ва ба роҳи рушди босуботи иқтисодию иҷтимоӣ нигарондани мамлакат муаррифӣ хоҳад намуд.
Ҳар як фарди баору номуси миллатро зарур аст, ки новобаста аз мавҷудияти камбудиҳои муваққатии зиндагӣ, ба қадри сулҳу ваҳдати имрӯза расида, аз ҳодисаҳои солҳои 90-уми асри гузашта хулосаҳои лозимӣ бароварда, бобати тақвиятбахшии корҳои ободонию рушди босуботи иқтисодию иҷтимоии Ватани хеш фаъолона ширкат намояд ва дар ин асос мо метавонем, ҳарчи зудтар ба ҳадафи олии Ҳукумат - таъмини зиндагии шоистаи ҳар як сокини мамлакат ноил гардем.
Карамулло ОДИЛОВ,
иштирокчии Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон,
Корманди шоистаи Тоҷикистон
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед