Бемории саратон яке аз сабабҳои асосии марги одамон дар саросари дунё ба шумор меравад. Аз мушоҳидаҳо бар меояд, ки бисёртар ба ин беморӣ занон гирифтор мешаванд. Вобаста ба ин ва мавридҳои дигари бемории мазкур дар Тоҷикистон суҳбате доштем бо Зафар Ҳусейнзода, директори Маркази ҷумҳуриявии илмии саратоншиносӣ, доктори илмҳои тиб.

- Шумораи гирифторони бемории саратон дар Тоҷикистон чанд аст?

- Соли гузашта дар Маркази бемориҳои саратон зиёда аз 17 ҳазор бемор ба қайд гирифта шуда аст. Агар дар даҳсолаҳои охир гирем, ин шумора дар тамоми ҷаҳон рӯз то рӯз зиёд шуда истодааст. Аз рӯи ҳисоби омории марказ нисбати кӯдакону мардон, шумораи занон бештар ба назар мерасад.

- Сабаб дар чист, ки ин беморӣ миёни занон меафзояд?

- Сабаби асосии ин беморӣ тарзи ҳаёти танзимшаванда, бемориҳои вирусӣ, ҳолатҳои стресс, ғизо, экология, дар ирсият доштани бемории саратон ва дигар омилҳо мебошад, ки дар занҳои мо ин ҳолатҳо бештар дида мешавад. Дар кишварҳои аз ҷиҳати экологӣ рушдёфта ҳам, саратон сол аз сол афзоиш меёбад. Илова бар ин, усулҳои мубориза бо саратон ҳар сол такмил меёбанд ва эҳтимол пас аз чанд вақт, зидди ҳама намуди ин бемории даҳшатбор ваксина пайдо мешавад. Аммо ҳоло табибон маслиҳат медиҳанд, ки барои пешгирии беморӣ тарзи ҳаёти солимро пеша намуда, муоинаи нақшавиро инкор накунанд.

- Кадом навъи саратон дар Тоҷикистон бештар маъмул аст?

- Дар мо имрӯз саратони сина ва гарданаки бачадон дар ҷойи аввал меистанд. Солҳои охир, сарфи назар аз пешрафтҳо дар соҳаи илм ва саломатӣ, дар аксари давлатҳо бемориҳои саратони сина ва саратони гарданаки бачадон меафзояд.

- Кадом намуди доруҳо ба беморони саратон ройгон дода мешаванд?

- Бояд қайд намоем, ки тибқи стандартҳо бемориҳои саратониро натанҳо бо доруворӣ табобат кунем, балки чанд намуди табобат мувофиқ ба ҳар як бемор мавҷуд аст. Тибқи стандарти байналмилалии табобати саратон ва риояи ин стандарт ва протоколҳо беморон бо ҷарроҳӣ, табобати нурӣ, кимиёдармонӣ, гормонотерапия табобат карда мешаванд. Ба шарофати давлат ва дастгириҳои бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз соли 2017 инҷониб барои беморон маблағи алоҳида ҷудо шуда, се соли охир дар маркази мо хушбахтона аз ҳисоби ин маблағҳо шумораи зиёди доруҳои кимиётерапия харидорӣ намуда, ба беморони бистарӣ буда, бо навбат, барои як ва ё ду бахши кимиёдармонӣ ройгон кумак мерасонем.

- Чун ба ҳамагон маълум аст, ки ду намуди беморӣ дар беморон мушоҳида карда мешавад, яъне саратони марҳилаи сабук ва вазнин?

- Ҳангоми гирифтори ба бемории саратон шахс бояд зуд ба мутахассисони ин соҳа муроҷиат номоянд ва ба табобат машғул шавад. Зеро ки ҳангоми марҳилаи сабук будани беморӣ табобат осон ва пешгирӣ намудан мумкин аст. Аммо дар ҳолати ба саратони марҳилаи вазнин гирифтор шудан ҳам бемор ва ҳам табибон ба мушкилиҳо дучор мешавад. Ба ҳамин хотир хеле хуб мешавад, ки саривақтӣ ба мо муроҷиат намоянд. Хусусан, занон бояд аз зиракии табибони ин соҳа истифода намоянд. Зеро дар ин ҳолат табобат осон аст ва бемориро бе мушкилӣ паси сар мекунем. Дар акси ҳол табобат маблағ ва вақти зиёдро талаб менамояд.

- Оё беморони саратон пурра бо доруҳои таскинбахш таъмин карда мешаванд?

- Дар мавриди доруҳои таскинбахш мушкилот вуҷуд дорад, зеро айни ҳол на ҳама маводҳо дар мамлакати мо харидорӣ шудаанд. Дар охири сол онҳо ба охир мерасанд, хусусан шакли ҳаби онҳо. Мо лоиҳаҳои навро барои дастрас намудани доруворӣ татбиқ карда истодаем ва шояд гуфт, ки ҳамаи ин доруворӣ ба беморон ройгон дода мешаванд. Инчунин дар Маркази илмии саратоншиносӣ низ беморони имтиёздошта, қисман, ройгон табобат карда мешаванд ва ҳадди имкон маҳсулоти доруворӣ ба онҳо ройгон дастрас карда мешавад. Дар минтақаҳои дурдаст бошад, барои беморон дорухати сурх дода мешавад, ки дар дорухонаҳо онҳоро метавонанд дастрас намоянд.

- Сатҳи фавти саратон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон чанд аст?

- Ман наметавонам омори дақиқро гӯям, аммо мо дар якҷоягӣ бо мутахассисони ин соҳа ҳамеша кӯшиш мекунем, ки шумораи фавтро кам карда, беморонро сиҳату саломат ба хонаҳояш ҷавоб диҳем. Аз омори солҳои охир дида мешавад, ки омори фавти беморони сартон паст шуда истодааст, ин нишондоди он аст, ки пешгирӣ ва табобати бармаҳали беморони гирифтори саратон сол ба сол ба роҳ монда шуда истодааст.

- Оё ба қадри лозима мутахассисони саратоншинос дорем?

Дар дармонгоҳҳои шаҳри Душанбе, минтақаҳо ва ноҳияҳои дурдаст тақрибан 50 фоизи саратоншиносон намерасанд, ки ин кори соҳаи саратоншиносиро душвор менамояд. Марказ бошад бо мутахассисон пурра таъмин аст. Аммо, бо вуҷуди ин, мо дар якҷоягӣ бо Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва донишкадаҳо барномаҳои таълимӣ омода намуда, ҳамасола барои минтақаҳо кадрҳои баландихтисос омода месозем.

- Гуфта мешавад, ки шахсони гирифтори бемории саратон ба гурӯҳи маъюбият дохил намешаванд, оё ин ҳақиқат дорад?

- Нафароне, ки дар маркази мо табобат мегиранд, на ҳамаашон нишондоди маъюбӣ доранд. Як қатор беморон баъд аз табобат, дар муҳлати муайян, боз ба машғулияти пештараашон баргашта зиндагӣ мекунанд. Аммо ба бемороне, ки мувофиқи дастурамал нишондодҳои маъюбӣ доранд, ба онҳо иқтибос дода шуда, барои муайян намудани маъюбият ба комиссияҳои ташхиси тиббию иҷтимоӣ равон карда мешаванд.

Бояд қайд кард, ки на ҳамаи шахсони гирифтори бемории саратон маъюб мебошанд, қисми зиёди онҳо баъд аз табобат сиҳат мешаванд.

- Шумо ҳамчун сармутахассиси соҳа, ба беморон чӣ тавсия медиҳед?

- Барои пешгирии беморӣ пеш аз ҳама ғизоҳои фоиданок истеъмол намуда аз омилҳои зараровар даст кашанд. Бештари вақти худро дар ҳавои тоза гузаронанд. Ба варзиш машғул шаванд. Ҳамзамон сари вақт ба табибон муроҷиат номоянд. Инчунин ёдрас мекунам, ки ҳар як инсон бояд ҳаёти солимро пеш барад ва ҳатман агар бемор ҳам набошад, дар як сол ду маротиба аз муоинаи тиббӣ гузарад. Сари вақт муайян кардани омоси бадсифат ва табобати он боиси саломатии инсон мешавад.