Дар зарфи ду моҳи ахир маркази мутбуоти Вазорати корҳои дохилии кишвар аз дастгир шудани ду нафар бо ҷурми савдои одамон иттилоъ дод. Бино ба иттилои расмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон давоми 6 моҳи аввали соли 2021 6 ҳолати савдои одамон расман ба қайд гирифта шудааст, ки дар муқоиса бо 10 соли қабл коҳиш ёфтааст.

Ахиран 1 июл ВКД аз боздошти зани чинӣ бо ҷурми савдои одамон иттилоъ дод, ки зани 47-сола аз аввалҳои моҳи июни соли равон бо роҳи фиреб ба боварии ҷавондухтарони тоҷик даромада, бо баҳонаи дар шаҳри Дубайи АМА бо кор таъмин намудан, аз ҳисоби худаш чипта ва раводид харидорӣ карда, онҳоро мехост санаи 15-уми июн ба шаҳри Дубай интиқол диҳад. Вале аз ҷониби кормандони милитсия дастгир гардид.

Ин ҳолати аввал набуда, моҳи май низ ин ниҳод аз боздошти зани тоҷике, ки бо роҳи фиреб се ҷавондухтари дигарро аз моҳи октябри соли 2021 бо ҳамдастии як шаҳрванди Туркия ба Истанбул фиристодааст, хабар дода буд. Дар Истанбул духтаронро шарики боздоштшуда Юсуф пешвоз гирифта, онҳоро ба шаҳри Ялова, воқеъ дар 90-километрии Истанбул бурда, аз онҳо талаб кардааст, ки пули барои онҳо сарфшударо пардохт кунанд ва онҳоро маҷбур ба танфурӯшӣ кардааст. Вазорати корҳои дохилӣ мегӯяд, ҷавондухтари боздоштшуда бо ин роҳ аз 5 то 6 ҳазор долларӣ аз ҳар духтари ба Туркия фиристодааш маблағ кор кардааст.

Маврид ба зикр аст, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқи моддаи 130, иловаи банди яки Кодекси ҷиноятии Тоҷикистон барои даст доштан ба чунин ҷиноят аз 8 то 12 соли зиндонро пешбинӣ мекунад.

СОКИНОН ЧӢ ГУНА ҚУРБОНИИ САВДОИ ОДАМОН МЕШАВАНД?

Мавзӯи савдои одамон ин падидаи номатлуб на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар тамоми ҷаҳон реша давонда, ҳамасола ҳазорон нафар сокинони сайёра аз кишварҳои гуногун қурбонии чунин ҳолатҳо мешаванд. Вале оморҳои ҷаҳонӣ нишон медиҳад, ки бештар занону кӯдакон қурбонии ин гурӯҳҳо мегарданд. Одамон чӣ гуна қурбонии чунин гурӯҳҳо мешаванд? Бо кадом роҳҳо онҳоро ҷалб мекунанд? Дар ин корҳо кадом гурӯҳҳои манфиатхоҳ даст доранд? Чӣ бояд кард, то садди роҳи ин раванд гирифта шавад? Инҳо суолҳоеанд, ки ҷавоби худро мехоҳанд.

Мутахассисон мегӯянд, ки бештари қурбониёни савдои одамонро ҷавонон ташкил медиҳанд. Ба доми чунин нафарон бештар афроде гирифтор мешаванд, ки аз оилаҳои осебпазиранд, ё ин ки вазъи молиявии бад доранд.

“Нафароне ба ин ҳолат гирифтор мешаванд, ки онҳо аз оилаҳои осебпазиранд. Он оилаҳое, ки саробон надоранд ё ин ки вазъи молияшон хеле вазнин аст”, - мегӯяд мутахассиси савдои одамон Дилбар Бобокалонова.

Мутахассисон мегӯянд, чандин марҳилаҳои дурударозе ҳастанд, ки бо қурбониёни савдои одамон анҷом дода мешавад. Ин нафарон аввалан аз эътимолият кор мегиранд ва вақте онҳоро ба дом афтонданд, ба гирифтани ҳуҷҷатҳои шахсӣ гӯё барои қайд ё барои ҷойгир намудани қурбонӣ дар объекти таҳти назорат ё беҳуқуқ тарки ҳудуди он мебошад. Пас аз ин бо психологияи онҳо кор мекунанд, бо истифодаи зӯроварӣ, тарс додан, ҷазодиҳии намоишкоронаи қурбонии дигар, то куштор, шиканҷа, гуруснагӣ ва дигар чораҳои ба инҳо монанд, рафтор мекунанд. Сипас марҳилаи ба дигар кас фурӯхтан фаро мерасад.

Равоншиносон низ мегӯянд, ки онҳо бо одамони заъиф бештар сару кор мегиранд ва онҳоро мағзшӯӣ карда, зуд ба доми худ гирифтор мекунанд. Ғафурҷон Холиқов равоншиноси тоҷик мегӯяд, онҳое, ки ба савдои одамон машғуланд, аз нигоҳи равонӣ низ бо қурбониёнашон назар мекунанд ва бо психикаи онҳо сарукор мегиранд. Ӯ мегӯяд, бештар онҳое гирифтори савдои одамон мешаванд, ки худбаҳодиҳиашон дар сатҳи хеле паст қарор дорад.

“СОКИНОН ДОНИШИ ҲУҚУҚИИ ПАСТ ДОРАНД”

Коршиносони соҳа яке аз омилҳои ба доми чунин афрод гирифтор шудани сокинонро дар паст будани донишҳои ҳуқуқии онҳо медонанд. Дилбар Бобокалонова мутахассис оид ба савдои одамон мегӯяд, ки бештари нафарон аз ҳуқуқҳои худ бархӯрдор нестанд ва бе бастани шартнома ва бе аниқу дақиқ кардани чизе ба ҳама бовар мекунанд.

- Онҳо бо чашми пӯшида, яъне бе бастани шартнома ба кор шурӯъ мекунанд. Шарт-нома ин ҳифзи ҳуқуқи шахс аст ва вақте онҳо бе шартнома кор мекунанд, пас аз он маблағашонро намедиҳанд ё ин ки аз меъёр зиёд аз онҳо кор талаб мекунанд, ё ин ки ба онҳо умуман маблағ намедиҳанд ва аз онҳо сӯиистифода мекунанд.

Ин коршинос мегӯяд, ки пеш аз ҳама шаҳрвандони мо бояд аз ҳуқуқҳои фитрии худ бархӯрдор бошанд, то ин ки ба доми афроди ҷинояткор гирифтор нашаванд. Чунки онҳо ба ҳар кишваре мераванд, он ҷо Тоҷикистонро муаррифӣ мекунанд.

- Ҳар фарде, ки аз Ҷумҳурии Тоҷикистон баромада меравад, вай худро ҳамчун шаҳрванди Тоҷикистон муаррифӣ мекунад ва бояд аз ҳуқуқҳои худ бархӯрдор бошад. Чунки як калимаи тоҷик, хоҳ кори хуб бошад ё бад метавонад, номи кишварамонро бардорад ва ё баръакс метавонад латма занад, - мегӯяд номбурда.

ШЕВАҲОИ МУБОРИЗА БО САВДОИ ОДАМОН

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тӯли чандин сол аст, ки ба ин зуҳурот мубориза мебарад ва дар ин самт ба як қатор муваффақиятҳо низ ноил гаштааст. Яке аз мақсадҳои асосии Ҳукумати кишвар мубориза бо қочоқи инсон ва решакан кардани ин зуҳурот аст. Ҳамин аст, ки аз соли 2005 то кунун Комиссияи байниидоравии мубориза бо харидуфурӯши одамон фаъолият мекунад.

Дар ин маврид Шивон Маллалли, гузоришгари махсуси Созмони Милали Муттаҳид оид ба савдои одамон, бахусус занон ва кӯдакон, ки чанде қабл ба Тоҷикистон омада буд, ба чораҳои андешида шуда дар самти мубориза бо савдои одамон дар Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳои баланд дод. Вале ӯ таъкид кард, ки Тоҷикистон бояд чораҳои бештарро барои пешгирии савдои одамон ва ҳифзи ҷабрдидагон, алалхусус занони гуреза ва паноҳҷӯяндагони аз минтақаҳои низоъ фироркунанда амалӣ созад.

Коршинос иқрор шуд, ки бо кӯмаки мақомот бо чанде аз афроди ба доми одамфурӯшон афтода дар Тоҷикистон рӯ ба рӯ гашта, мулоқот намудааст ва хуб медонад, ки ҷабрдидагони савдои одамон, хосса заноне, ки ба чанги даллаҳо ва дигар одамфурӯшон афтодаанд, чи хориву зориҳо ва чи қадар азобу уқубатро пушти сар кардаанд.

Тавре ки хонум Шивон Миллалли қайд кард, "доғзанӣ” (стигма) ва муносибати табъизноку айбҷӯёна нисбат ба занон ва духтароне, ки қурбонии савдои одамон бо мақсади истисмори шаҳвонӣ гаштаанд, боиси он мегардад, ки онҳо дар аксари ҳолатҳо аз ошкор сохтани мушкили ба сарашон омада, аз тарси шармандагӣ худдорӣ мекунанд.

"Мо гузоришҳои ташвишоварро дар бораи таҷрибаи ҷабрдидагон шунидем, ки аксар вақт онҳо барои кор дар хориҷа ҷалб карда мешаванд ва баъдан гирифтори савдои одамон мегарданд, ки мақсади он ҷалб кардан ба меҳнати маҷбурӣ ва истисмори шаҳвонӣ мебошад. Ҳукумат бояд рушди имкониятҳои муҳоҷирати бехатарро дар асоси баробарии гендерӣ ва тавсеаи ҳуқуқу имкониятҳои занон идома диҳад",-изҳор доштааст ин намояндаи СММ .

Шеваҳои мубориза бо ин равандро дар Тоҷикистон коршиносон гуногун шарҳ медиҳанд. Мутахассисон мегӯянд, барои садди роҳ шудан ва решакан кардани ин раванди номатлуб бояд пеш аз ҳама дар ин маврид корҳои фаҳмондадиҳӣ миёни мардуми кишвар гузаронида шавад. Ҳамзамон мақомоти дахлдор дар якҷоягӣ бо ҷомеаи шаҳрвандӣ корбарӣ кунанд ва он шаҳрвандоне, ки қурбонии савдои одамон мешаванд, бояд дар мадди аввал аз ҳуқуқҳои худ бархӯрдор бошанд ва дар ҳолати гирифторӣ ба мақомотҳои дахлдор муроҷиат намоянд.