Ҷумҳурии Тоҷикистон кишварест, ки дар он соҳаи технологияи иттилоотӣ (IT) дар ҳоли рушд аст. Ҷавонон низ ба ин соҳа таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд ва барои аз худ намудани барномаҳои ин соҳа ба марказҳои омӯзишӣ рафта, донишҳои худро сайқал медиҳанд. Оид ба рушд ва камбудиҳои ин соҳа бо яке аз мутахассисони ҷавони ин ришта Аброр Холов, директори тиҷоратии “Abadtech” суҳбат намудем.

- Ба андешаи шумо соҳаи IT дар Тоҷикистон то кадом андоза рушд кардааст?

- Дар маҷмӯъ, ин масъала баҳси хеле васеъ аст. Назар ба 5 соли пеш пешравиҳо ҳастанд. Алалхусус, ин пешравиҳоро маркази мо, ки мутахассисони ҷавонро тайёр мекарданд, ба уҳда дошт. Яъне, таблиғот дар соҳаи IT миёни ҷавонон дар муддати панҷ соли охир каме рушд карда, сабаби пешравии ин соҳа гардид. Айни ҳол аз нигоҳи технология, бизнес, системаи автоматикунонӣ ва бахши шахсӣ ва бахши шахсии давлат IT дар авҷи тараққиёти худ қарор дорад. Дар ин соҳа кадрҳои ҷавон хеле бисёранд, вале мутахассисони таҷрибаи кориашон бой хеле кам аст, ки ин боиси хуб рушд наёфтани соҳа мегардад.

- Кадом мушкилиҳо барои рушди соҳаи IT дар Ҷумҳурии Тоҷикистон монеа эҷод мекунад?

- Аслан, мушкилиҳо дар ин соҳа аз самт ва бахшҳои ин ва ё он иқтисодиёт вобастагӣ дорад. Савол ба миён меояд, ки чӣ боиси коҳиш ёфтани ин соҳа мегардад. Агар ҷиддӣ гӯем, сабаби ин аз нофаҳмӣ ва дарки пасти наврасон ва шахсони синну солашон ба ҷое расида вобаста аст. Чунки ҳама гуна технология ва системаи равандҳои автоматикунонӣ фаҳмиши худро доранд. Мутахассисони мо бошанд, ҳоло ба ин фаҳмиш одат накардаанд. Ҳамаи инро ба назар гирифта, метавон гуфт, ки дар сатҳи гуногуни иқтисодиёт, алалхусус, бахши дохилии давлат ва бахши шахсони масъул, яъне масалан, роҳбарон ва кормандони асосӣ, ки дар ин ё он самт ҷойи худро доранд, онҳо ин гуна фаҳмишро (шаффофиятро) намехоҳанд. Аз ин лиҳоз, ин яке аз сабабҳои дохилӣ ба ҳисоб меравад. Яке аз сабабҳои берунӣ дар IT - компания ва хизматрасониҳои он, системаи барномасозӣ ва инчунин, дар худи сабти бори кофии андоз мебошад.

Ба назарам чунин менамояд, ки агар IT - Парк кушода шавад, бори андоз низ каме бардошта мешавад. Агар ягон хел имконият медоданд, он гоҳ мумкин IT - технология боз ҳам пеш мерафт. Чи хеле, ки гуфтам, надонистану қабул накардани ин технология боиси коҳиш ёфтан мегардад. Ҳол он ки ин технология ба комёбиҳои назаррас оварда мерасонад.

- Нақши ҷавондухтарон дар ин соҳа то кадом андоза муҳим аст? Чун бархеҳо фикр мекунанд, ки ин соҳа танҳо хоси ҷавонписарон аст.

- Ҷалби ҷавондухтарон ба ин соҳа баробари мардҳо аст, аммо дар IT - технология саҳми мардҳо назар ба духтарон бештар дида мешавад. Ногуфта намонад, ки миёни ҷавондухтарон ҳастанд нафароне, ки фаҳмиши хуби мантиқӣ доранд ва ин гуна духтарон метавонанд, ҳамчун таҳиякунандаи барнома ё менеҷер дар соҳаи IT - технология фаъолият намоянд. Бале, воқеан ҳам айни ҳол ҷалб кардани духтарон ба ин соҳа муҳим мебошад, чунки онҳо метавонанд, ягон навгонӣ ва пешравиҳоро дар ин соҳа оваранд. Барои барномасозӣ муҳим маҳорати эҷодӣ, нотакрор ва мантиқӣ доштан аст, ки духтарон ин ҳамаро дар худ доранд ва зудтар муваффақ ҳам мешаванд. Ин гуна маҳоратҳо IT - технологияро метавонад ба хадамоти босифат ва системаи коркарди барномасозии хуб оварда расонад.

- Барои дар ин соҳа муваффақ гаштан, ҷавонони бояд чӣ корҳоро ба анҷом расонанд?

- Дар замони ҳозира курсҳои омӯзишӣ дар ин соҳа хеле бис-ёранд. Ҷавононе, ки мехоҳанд мутахассиси соҳаи барномасозӣ гарданд, ба онҳо лозим меояд, ки аз курсҳои махсуси барномасозӣ омӯзиш гирифта, ҳарчи зудтар фаъолияти худро дар IT - компания ва дигар корхонаҳо оғоз намуда, таҷрибаи назариявии худро дар амалия татбиқ кунанд. Чунки бештари нозукиҳои ин соҳа дар амалия дида мешавад. Танҳо бо ҳамин роҳ.

-Муассисаҳои олии кишвар то кадом андоза дар самти IT ба бозори ҷаҳонӣ омодаанд?

- Барои омӯзиш ва пешрафти IT дар Тоҷикистон ва дигар кишварҳо бояд донишгоҳу донишкадаҳоро хатм кард. Чунки пешрафти ин соҳа дар Тоҷикистон аз донишгоҳу донишкадаҳо оғоз мегардад, ки дар он ҷо таҳияву омӯзиши барномаҳо омӯзонида мешавад. Лекин мутаассифона, айни ҳол омӯзиш дар донишгоҳу донишкадаҳои мо ба бозори ҷаҳонии иқтисодӣ ҷавобгӯ нестанд. Барномаи омӯзишии муассисаҳои таълимии мо аллакай куҳна шудаанд. Бинобар ин, донишҷӯе, ки ин ва ё он донишгоҳро бо ин соҳа хатм мекунад, барои ба кор шурӯъ намудан, таҷрибаи кофӣ надорад ва ба онҳо лозим меояд, ки ҳамаи он омӯзишро дубора аз сифр оғоз намояд. Яъне, чизҳое, ки ҳоло дар ҷамъият боиси пешрафт ва баҳсу мунозира аст, дар барномаҳои он ҷо дида намешавад. Барои зинаҳои аввал бояд муҳассилин аз махсус марказҳои IT дар назди донишкадаву донишгоҳҳо шурӯъ кунанд.

- Соҳаи IT бештар дар кадом давлатҳо рушд кардааст?

- Масалан, аз ҷиҳати ҳолати электронӣ Эстония дар соҳаи IT - технология аз ҳама давлати пеш бошад, Украина аз ҷиҳати коркарди барномасозӣ пештар аст. Аз ҷиҳати барномаҳои коркардашуда ба қавле куркардашуда аз тарафи ҷануб гирем, Ҳиндустон, Бангладеш, Покистон ва аз тарафи шимол бошад, яъне аз тарафи Европа Украина, Белоруссия, Полша ва Эстония дар ин соҳа рушдкарда мебошанд. Лек ҳамаи ин аз чиро дар назар доштан низ вобастагӣ дорад. Масалан, роботсозӣ ва соҳаи ART дар Ҷопон хуб рушд кардааст.

- Ҷавононро чӣ гуна ба ин соҳа бояд ҷалб намуд?

- Дар назар аст, ки ба наздикӣ бо ташаббуси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Душанбе IT – Парк кушода мешавад. Мо боварӣ дорем, ки ин марказ боиси ҳавасманд намудани ҷавонон ва боз ҳам рушд гардидани соҳа мегардад.

Суҳбати Шоира РАҲИМОВА,
таҷрибаомӯзи “ҶТ”