ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 06:54
Ҳамасола 24 март ҳамчун Рӯзи байналмилалии мубориза бо бемории сил дар тамоми ҷаҳон таҷлил карда мешавад. Ҷумҳурии Тоҷикистон низ истисно нест ва барои мубориза бо ин беморӣ як қатор тадбирҳоро рӯи даст гирифтааст.
Бино ба иттилои Созмони Ҷаҳонии Тандурустӣ ҳамасола ба ин беморӣ 10 миллион нафар гирифтор мешавад ва аз ин шумора тақрибан 1,5 миллион нафар мефавтад. 20 фоизи гирифторони сил ба ВИЧ сироят меёбанд. Инчунин сил сабаби асосии фавти гирифторони ВНМО (СПИД)- ба ҳисоб меравад.
Тибқи иттилои Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кишвар дар соли 2020 40,5 нишондоди беморшавӣ ба қайд гирифта шудааст, ки он ба 100 ҳазор аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон рост меояд. Нишондоди фавт бошад, дар кишвар 1, 4 - ро ташкил медиҳад, ки ба ба 100 ҳазор аҳолӣ рост меояд. Ин рақам нисбати соли 2019, 16 нишондод беморшавӣ паст шудааст ва 0,8 нишондод барои фавт сабт шудааст.
Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи қонунҳои амалкунандаи давлат ба шахсони гирифтори бемории сил табобати зиддисилии ройгонро ба роҳ мондааст. Шурӯъ аз соли 2002 то имрӯз доруҳои зиддисилӣ барои тамоми шаклҳои бемории сил бефосила таъмин гашта, тамоми беморон аз табобати ройгон бархӯрдоранд. Метавон ин нуктаро махсус қайд намуд, ки сатҳи дастрасӣ ба табобати ройгони сил дар кишвар нисбати бархе аз давлатҳо назаррас ва беҳтар аст.
Имрӯз дар кишвар санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ ва ниҳодҳои дахлдор, аз қабили Кодекси тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз 30.05.2017, №1413; боби 23, Ҳифзи аҳолӣ аз бемории сил), Кумитаи миллии ҳамоҳангсозии мубориза бар зидди вируси норасоии масунияти одам, сил ва вараҷа дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз соли 2005 ва Шӯрои ҳамоҳангсозӣ оид ба бемории сил дар назди Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ амал менамоянд, ки назорати амалигардии чорабиниҳо дар самти ҳимояи аҳолӣ аз бемории силро бар дӯш доранд.
Ҳамзамон мутобиқи моддаи 3-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳимояи аҳолӣ аз бемории сил” нисбати шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ, гурезаҳо, муҳоҷирони иҷборӣ ва шахсони бешаҳрванд, ҳамчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон кўмаки зидди бемории сил мерасонанд, татбиқ мешавад.
Бемории сил табобатшаванда аст
Қайд кардан бамаврид аст, сил бемориест, ки ба воситаи бактерия сироят меёбад. Он ҳангоми сулфидан ё атса задани бемор тавассути сироятёбии ҳавоию қатравӣ паҳн мегардад.
Мутассифона, ҳоло ҳам қисмате аз сокинони кишвар дар бораи бемории сил маълумоти кофӣ надоранд ва ин боиси он гардидааст, ки аз шахсони бемории сил фосила гирифта, фазои тамғанок (стигма)-иро афзоиш диҳанд. Бо вуҷуди чораандешиҳои зиёд дар ин самт то ҳанӯз масъалаи баланд бардоштани сатҳи маърифати аҳолӣ нисбати бемории сил ба таври комил ҳалли худро наёфтааст. Ҳамин тамғанокӣ боис мегардад, ки бисёре аз беморони сил аз тарси тамғазанӣ бемории худро пинҳон дошта, боиси афзоиши сирояти дигарон мешаванд.
Вале набояд фаромӯш кард, ки сил бемории табобатшаванда буда, дар натиҷаи пешгирии саривақтӣ, дуруст ва мунтазам метавонад пурра аз байн равад. Инро мутахассисон борҳо таъкид намудаанд ва дар ҳолати ба роҳ мондани табобати дуруст ва анҷом додани тавсияҳои табиб метавон ба ин беморӣ ғалаба кард. Табобат бояд бетанаффус бошад ва на камтар аз 6-8 моҳро ташкил диҳад.
Назарзода Усмон, силшиноси тоҷик мегӯяд, ки дар баробари таъмин будан бо дорувориҳои зарурӣ, ҳамзамон беморони сил бояд бо ғизои солим низ таъмин бошанд.
- Табобати бемории силро ҳамзамон дар хона низ метавон ба роҳ монд. Танҳо бемороне, ки микробхориҷкунанда ҳастанд, метавонанд дар беморхона то манъ шудани микробхориҷкуниашон табобат гиранд ва боқимонда табобати онҳо дар хона ба роҳ монда мешавад,-гуфт, ҳамсуҳбати мо.
Коршиносони масоили иҷтимоӣ сабабҳои аслии афзоиши бемории силро паст будани вазъи иқтисодӣ, истеъмоли нӯшокиҳои машруботӣ ва маводи мухаддир, муҳоҷирони меҳнатӣ, муҳоҷирати фаъоли хориҷиву дохилӣ, маҳбусон, кормандони тиб, шахсоне, ки бо ВНМО гирифторанд, арзёбӣ мекунанд.
Воридоти таҷҳизоти замонавӣ ба кишвар
Имрӯз илму техника то дараҷае пеш рафтааст, ки тамоми имкониятҳои беҳтару хубтар барои беморони сил муҳайё гаштааст. Ин аст, ки имрӯз заминаи ташхисии бемории сил дар кишвар мукаммал гардонида шуда, аксари воситаҳои ташхиси ин беморӣ барои шаҳрвандон дастрас аст.
Ҳоло дар кишвар воситаҳои ташхисии ҳозиразамон, аз қабили усулҳои молекулярии ташхис, томмографияи компютерӣ, рентгенографияи рақамӣ ва ғайра дастрасанд, ки имкон медиҳанд, бемори сил сари вақт ва дар муҳлати кӯтоҳтарин дарёфт гардад ва хавфи паҳн гаштани сил пешгирӣ шавад. Инчунин воситаҳои ташхисӣ дар ҳар шаҳру ноҳияҳо насб гардида, ба аҳолӣ наздик гардонида шудаанд.
Силшиносон мегӯянд, ки дарёфти ин рақам беморон натиҷаи кори таҷҳизоти ташхисгар бо номи “Ҷен Эксперт” низ ҳаст, ки барои дарёфти саривақтии чӯбчамикроби сил аз маҳлули балғам мусоидат мекунад.
- Бояд зикр намуд, ки танҳо воситаи нави ташхиси молекулярии сил бо номи “Ҷен Эксперт” қариб дар ҳама шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ насб гардидааст, ки имкони зудтар дарёфт намудани шакли сирояткунандаи сили шушро дорост ва ҳассосияти барангезандаи силро ба доруҳои асосӣ муайян менамояд. Ин гуна таҷҳизотҳо аслан аз кишвари Олмон бо дастгирии Ҳукумати кишвар оварда мешавад. Масалан, қаблан дар муддати чанд рӯз муайян карда мешуд, ки ҳассосияти барангезандаи силро муайян мекард, вале имрӯз “Ҷен Эксперт”дар давоми 2 соат мавҷудияти микроби силро маълум менамояд. Вуруди чунин таҷҳизоти нав метавонад сари вақт бемориро дарёфт кунад, боз ҳам агар сокинон тасмим гиранд, ки барои ҳифзи саломатии худ аз ташхис гузаранд, -илова кард, Назарзода Усмон.
Роҳҳои решакан кардани ин беморӣ
Мутахассисони соҳаи тиб бар он назаранд, ки барои мағлуб кардани бемории сил дар ҳар як кишвар чорабиниҳои муассисаҳои гуногуни ҳукуматиро дар соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, молия, маориф, тандурустӣ ва илм ҳамоҳанг сохта, мақоми пешсафиро дар сатҳи баландтарин нигоҳ доштан зарур аст. Азбаски бемории сил сироятшаванда аст, аз ин хотир чорабиниҳои миллии кишварҳои гуногун бояд ҳамоҳанг карда шаванд, то ин ки пешравии як давлат бо паҳншавии беморӣ дар давлати дигар баробар карда нашавад.
“Ин беморӣ дар ҳоле коҳиш меёбад, ки дар ҳолати ба дигар кишварҳо сафар кардани шаҳрвандон ҳатман қаблан аз муоинаи тиббӣ гузаранд, яъне риоя кардани қоидаҳои санитарию гигиенӣ, фаҳмондадиҳӣ миёни омма, баланд шудани сатҳи зиндагии мардум, метавонад барои коҳиш ёфтани бемории сил мусоидат кунанд”,- мегӯяд муовини директори Маркази ҷумҳуриявии ҳимояи аҳолӣ аз бемории сил Искандаров Абдулло.
Бино ба иттилои Созмони Ҷаҳонии Тандурустӣ ҳамасола ба ин беморӣ 10 миллион нафар гирифтор мешавад ва аз ин шумора тақрибан 1,5 миллион нафар мефавтад. 20 фоизи гирифторони сил ба ВИЧ сироят меёбанд. Инчунин сил сабаби асосии фавти гирифторони ВНМО (СПИД)- ба ҳисоб меравад.
Тибқи иттилои Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кишвар дар соли 2020 40,5 нишондоди беморшавӣ ба қайд гирифта шудааст, ки он ба 100 ҳазор аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон рост меояд. Нишондоди фавт бошад, дар кишвар 1, 4 - ро ташкил медиҳад, ки ба ба 100 ҳазор аҳолӣ рост меояд. Ин рақам нисбати соли 2019, 16 нишондод беморшавӣ паст шудааст ва 0,8 нишондод барои фавт сабт шудааст.
Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи қонунҳои амалкунандаи давлат ба шахсони гирифтори бемории сил табобати зиддисилии ройгонро ба роҳ мондааст. Шурӯъ аз соли 2002 то имрӯз доруҳои зиддисилӣ барои тамоми шаклҳои бемории сил бефосила таъмин гашта, тамоми беморон аз табобати ройгон бархӯрдоранд. Метавон ин нуктаро махсус қайд намуд, ки сатҳи дастрасӣ ба табобати ройгони сил дар кишвар нисбати бархе аз давлатҳо назаррас ва беҳтар аст.
Имрӯз дар кишвар санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ ва ниҳодҳои дахлдор, аз қабили Кодекси тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз 30.05.2017, №1413; боби 23, Ҳифзи аҳолӣ аз бемории сил), Кумитаи миллии ҳамоҳангсозии мубориза бар зидди вируси норасоии масунияти одам, сил ва вараҷа дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз соли 2005 ва Шӯрои ҳамоҳангсозӣ оид ба бемории сил дар назди Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ амал менамоянд, ки назорати амалигардии чорабиниҳо дар самти ҳимояи аҳолӣ аз бемории силро бар дӯш доранд.
Ҳамзамон мутобиқи моддаи 3-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳимояи аҳолӣ аз бемории сил” нисбати шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ, гурезаҳо, муҳоҷирони иҷборӣ ва шахсони бешаҳрванд, ҳамчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон кўмаки зидди бемории сил мерасонанд, татбиқ мешавад.
Бемории сил табобатшаванда аст
Қайд кардан бамаврид аст, сил бемориест, ки ба воситаи бактерия сироят меёбад. Он ҳангоми сулфидан ё атса задани бемор тавассути сироятёбии ҳавоию қатравӣ паҳн мегардад.
Мутассифона, ҳоло ҳам қисмате аз сокинони кишвар дар бораи бемории сил маълумоти кофӣ надоранд ва ин боиси он гардидааст, ки аз шахсони бемории сил фосила гирифта, фазои тамғанок (стигма)-иро афзоиш диҳанд. Бо вуҷуди чораандешиҳои зиёд дар ин самт то ҳанӯз масъалаи баланд бардоштани сатҳи маърифати аҳолӣ нисбати бемории сил ба таври комил ҳалли худро наёфтааст. Ҳамин тамғанокӣ боис мегардад, ки бисёре аз беморони сил аз тарси тамғазанӣ бемории худро пинҳон дошта, боиси афзоиши сирояти дигарон мешаванд.
Вале набояд фаромӯш кард, ки сил бемории табобатшаванда буда, дар натиҷаи пешгирии саривақтӣ, дуруст ва мунтазам метавонад пурра аз байн равад. Инро мутахассисон борҳо таъкид намудаанд ва дар ҳолати ба роҳ мондани табобати дуруст ва анҷом додани тавсияҳои табиб метавон ба ин беморӣ ғалаба кард. Табобат бояд бетанаффус бошад ва на камтар аз 6-8 моҳро ташкил диҳад.
Назарзода Усмон, силшиноси тоҷик мегӯяд, ки дар баробари таъмин будан бо дорувориҳои зарурӣ, ҳамзамон беморони сил бояд бо ғизои солим низ таъмин бошанд.
- Табобати бемории силро ҳамзамон дар хона низ метавон ба роҳ монд. Танҳо бемороне, ки микробхориҷкунанда ҳастанд, метавонанд дар беморхона то манъ шудани микробхориҷкуниашон табобат гиранд ва боқимонда табобати онҳо дар хона ба роҳ монда мешавад,-гуфт, ҳамсуҳбати мо.
Коршиносони масоили иҷтимоӣ сабабҳои аслии афзоиши бемории силро паст будани вазъи иқтисодӣ, истеъмоли нӯшокиҳои машруботӣ ва маводи мухаддир, муҳоҷирони меҳнатӣ, муҳоҷирати фаъоли хориҷиву дохилӣ, маҳбусон, кормандони тиб, шахсоне, ки бо ВНМО гирифторанд, арзёбӣ мекунанд.
Воридоти таҷҳизоти замонавӣ ба кишвар
Имрӯз илму техника то дараҷае пеш рафтааст, ки тамоми имкониятҳои беҳтару хубтар барои беморони сил муҳайё гаштааст. Ин аст, ки имрӯз заминаи ташхисии бемории сил дар кишвар мукаммал гардонида шуда, аксари воситаҳои ташхиси ин беморӣ барои шаҳрвандон дастрас аст.
Ҳоло дар кишвар воситаҳои ташхисии ҳозиразамон, аз қабили усулҳои молекулярии ташхис, томмографияи компютерӣ, рентгенографияи рақамӣ ва ғайра дастрасанд, ки имкон медиҳанд, бемори сил сари вақт ва дар муҳлати кӯтоҳтарин дарёфт гардад ва хавфи паҳн гаштани сил пешгирӣ шавад. Инчунин воситаҳои ташхисӣ дар ҳар шаҳру ноҳияҳо насб гардида, ба аҳолӣ наздик гардонида шудаанд.
Силшиносон мегӯянд, ки дарёфти ин рақам беморон натиҷаи кори таҷҳизоти ташхисгар бо номи “Ҷен Эксперт” низ ҳаст, ки барои дарёфти саривақтии чӯбчамикроби сил аз маҳлули балғам мусоидат мекунад.
- Бояд зикр намуд, ки танҳо воситаи нави ташхиси молекулярии сил бо номи “Ҷен Эксперт” қариб дар ҳама шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ насб гардидааст, ки имкони зудтар дарёфт намудани шакли сирояткунандаи сили шушро дорост ва ҳассосияти барангезандаи силро ба доруҳои асосӣ муайян менамояд. Ин гуна таҷҳизотҳо аслан аз кишвари Олмон бо дастгирии Ҳукумати кишвар оварда мешавад. Масалан, қаблан дар муддати чанд рӯз муайян карда мешуд, ки ҳассосияти барангезандаи силро муайян мекард, вале имрӯз “Ҷен Эксперт”дар давоми 2 соат мавҷудияти микроби силро маълум менамояд. Вуруди чунин таҷҳизоти нав метавонад сари вақт бемориро дарёфт кунад, боз ҳам агар сокинон тасмим гиранд, ки барои ҳифзи саломатии худ аз ташхис гузаранд, -илова кард, Назарзода Усмон.
Роҳҳои решакан кардани ин беморӣ
Мутахассисони соҳаи тиб бар он назаранд, ки барои мағлуб кардани бемории сил дар ҳар як кишвар чорабиниҳои муассисаҳои гуногуни ҳукуматиро дар соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, молия, маориф, тандурустӣ ва илм ҳамоҳанг сохта, мақоми пешсафиро дар сатҳи баландтарин нигоҳ доштан зарур аст. Азбаски бемории сил сироятшаванда аст, аз ин хотир чорабиниҳои миллии кишварҳои гуногун бояд ҳамоҳанг карда шаванд, то ин ки пешравии як давлат бо паҳншавии беморӣ дар давлати дигар баробар карда нашавад.
“Ин беморӣ дар ҳоле коҳиш меёбад, ки дар ҳолати ба дигар кишварҳо сафар кардани шаҳрвандон ҳатман қаблан аз муоинаи тиббӣ гузаранд, яъне риоя кардани қоидаҳои санитарию гигиенӣ, фаҳмондадиҳӣ миёни омма, баланд шудани сатҳи зиндагии мардум, метавонад барои коҳиш ёфтани бемории сил мусоидат кунанд”,- мегӯяд муовини директори Маркази ҷумҳуриявии ҳимояи аҳолӣ аз бемории сил Искандаров Абдулло.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед