Рӯз аз рӯз инсоният ба мушкилоте дучор мешавад, ки роҳҳои баромадан аз ин бунбаст барояш душвор аст. Яке аз ин гуна мушкилот дар кишварҳои шарқӣ, ки боиси нигаронии аксари аҳолист, танфурӯшии баъзе аз занон мебошад. Аз ҳама нигаронкунанда ва боиси таассуфаш танфурӯшии баъзе аз ноболиғон мебошад. Инро омил чист? Паст будани сатҳи ахлоқ ё иқтисодиёт? Беназоратии волидон? Ғарбгароиву аз паси муд давидан ё чизи дигар?

Тибқи оморҳое, ки вобаста ба танфурӯшии ноболиғон паҳн гардидааст, аз соли 2018 то моҳи июни имсол мақомоти дахлдор 31 духтари ноболиғро, ки ба танфурӯшӣ машғуланд, сабти ном кардааст.

Сокина (номи шартӣ) аз шаҳри Душанбе аст. Ӯ ҳоло 16 сол дорад. Номбурда ба он нигоҳ накарда, ки ноболиғ аст, ба танфурӯшӣ машғул аст. Мавсуф баъди оне, ки волидонаш дар ҳодисаи нақлиётие вафот мекунанд, ба тарбияи бобою бибияш гузашта, аз сабаби беназоратӣ ба танфурӯшӣ машғул мешавад. Бо ӯ суҳбати сарироҳие доштем ва аз ҳарфҳояш маълум буд, ки ӯро бемеҳрӣ ва беназоратӣ ба ин роҳ овардааст, на пулу мол. Ба мисли Сокина даҳҳо ноболиғоне ҳастанд, ки бо чунин шева ҳаёт ба сар бурданро пеш гирифтаанд.

Ба назари коршиносону ҷомеашиносон танфурӯшии баъзе аз ноболиғон бештар ҷанбаи ахлоқию тарбиявӣ дорад. Чунки кам ноболиғоне ҳастанд, ки барои пулу мол ба чунин амалҳои номатлуб даст зананд. Ҳамин гуна ақидаҳои коршиносон ҳам хеле мухталифанд, яке онро аз надоштани оилаҳои солим, дигаре тарбияи хуб надоштан, сеюмин бошад ба омилҳои иқтисодӣ рабт медиҳанд.

Ба андешаи ҷомеашинос Фирӯз Миров танфурӯшии духтарони ноболиғ ба як қатор омилҳои иҷтимоӣ-иқтисодӣ ҳам бастагӣ дорад.

- Холигиҳо дар тарбияи оилавӣ ва дигар аъзои оила, ба таълиму тарбияи духтари худ таваҷҷуҳ накардан, ятимӣ ва бесаробон мондани духтарон, ки аз назорати хонадон ва хешовандон дур монда, зери таъсири ҳамсолони дигари каҷрафтор мемонанд, мушкилиҳои иқтисодии оила, инчунин аъзои оила ва дигар сабабҳо духтарони ноболиғро водор менамояд, ки бо роҳи танфурӯшӣ талаботҳои моддии оиларо қонеъ гардонанд, - мегӯяд Ф.Миров.

Бисёриҳо омилҳои асосиро дар тарбияи нодуруст ва беназорат гузоштани ноболиғон, ҳамчунин камсаводӣ медонанд. Ба назари ҷомеашиносон нафароне, ки аз ин кор манфиат доранд, маҳз ноболиғони беназорат ва камсаводро интихоб намуда, ба танфурӯшӣ тела медиҳанд.

Фирӯз Миров мегӯяд, ки гунаҳкори асосии паҳншавии зуҳуроти танфурӯшии духтарони ноболиғ худи мардоне мебошанд, ки аз хизмати ин гуна афрод истифода мебаранд.

Яъне гунаҳкори асосӣ метавон мардонро ҳам номид, ки бо чунин духтарони ноболиғ амалҳои шаҳвониро анҷом медиҳанд. Чунин амали мардон метавонад, боиси зиёд гардидани танфурӯшии ноболиғон гардад. Ба таври дигар, мардоне, ки харидор ё маблағгузори чунин ноболиғон мегарданд, ба алови онҳо равған мерезанд.
Парвинаи Назаралӣ, як сокини шаҳри Душанбе омили асосии даст ба чунин кор заданро ба тарбия ва беназорат гузоштани ноболиғон медонад.

- Омилҳо вобаста ба танфурӯшии ноболиғон зиёданд. Масалан, тарбияи дуруст нагирифтан дар оила, яъне худи волидайн тарбияи солим надоранд. Дар оилаи носолим ба воя расидан, яъне оилае, ки падар аз модар ҷудо шудаасту тарбияи ин духтар бар дӯши яке аз волидайн буда, начандон ба тарбияаш эътибор медиҳанд ва ин ҳама ноболиғонро ба танфурӯшӣ бурда мерасонад. Дигар ин, ки чунин духтарон бо духтарони бероҳа дӯст мешаванду онҳо таъсири бевоситаи худро ба чунин ноболиғон мерасонанд. Аз дигар паҳлу гирем камсавод будан, яъне дар баъзе оилаҳо ба таҳсили духтар начандон эътибор медиҳанд ва ба таҳсил фаро гирифтани духтаронро ҳам муҳим намешуморанд, ки ин ҳам ба чунин амалҳои зишт даст задани ноболиғон оварда мерасонад. Агар ҳамаи ниҳодҳо ба рафтору кирдори духтарони ноболиғ диққат дода, беаҳамиятӣ зоҳир нанамоянд, метавонанд, онҳоро аз чунин роҳҳо баргардонанд,- мегӯяд Парвина.

МАҚОМОТ ЧӢ ТАДБИРҲО МЕАНДЕШАД?

Вобаста ба ин ки мақомоти дахлдор дар ин самт чи тадбирҳо меандешад, ба Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиати телефонӣ намудем. Гуфтанд, ки солҳои пеш рейдҳо мегузарониданд, аммо ҳоло чунин рейдҳоро ба роҳ намемонанд, зеро дар тамоми вохӯрию чорабиниҳо бо занону духтарон ин масъаларо ба миён гузошта, вобаста ба ин ва ахлоқи духтарон корҳои фаҳмондадиҳӣ мегузаронанд.

Вазорати корҳои дохилӣ низ дар ин самт рейдҳои муштарак мегузаронад, аммо бо вуҷуди ин ҳама ҳамоно танфурӯшии ноболиғон дар ҳоли афзоиш асту коҳиш не. Чаро? Зеро ниҳодҳои дахлдор корҳои худро анҷом медиҳанд, аммо назорат аз ҷониби оилаҳо ба қадри кофӣ нест, ки чунин духтарон аз беназоратӣ ва бемасъулиятӣ ба чунин роҳ мераванду ба номи худ доғ ва ба исми модар иснод оварда, умри ҷавони худро барбод медиҳанд.

ЧӢ БОЯД КАРД?

Фирӯз Миров барои пешгирӣ ва то дараҷае паст намудани сатҳи зуҳуроти номатлуби танфурӯшии духтарони ноболиғ андешидани тадбирҳои зеринро пешниҳод менамояд, ки ба қавлаш ин чораҳо метавонанд дар кам кардани кори чунин афрод мусоидат кунад:

1) Тақвият додани дарсҳои тарбиявӣ бо духтарони ноболиғ дар муассисаҳои таълимӣ;

2) Таҳияи барномаҳои телевизионии тарбиявӣ, филмҳои ҳуҷҷатӣ ва бадеӣ дар бораи оқибатҳои ногувори танфурӯшии духтарони ноболиғ (оқибатҳои иҷтимоӣ, психологӣ ва биологӣ);

4) Вазнинтар намудани ҷавобгарии ҷиноятӣ нисбати мардоне, ки аз “хидматрасонӣ”-и духтарони ноболиғ истифода мебаранд.

Ба назари ин ҷомеашинос агар ин омилҳо ба назар гирифта шаванду мавриди амал қарор гиранд, то дараҷае сатҳи танфурӯшии ноболиғон дар ҷомеа коҳиш ёфта, мушкил роҳи ҳалли худро меёбад.

ХУЛОСА

Бояд ҳар яки мо барои пешгирии танфурӯшӣ миёни ноболиғон чораҳои зарурӣ андешем, зеро ҳар яке аз ин духтарони ноболиғ модарони оянда ба шумор мераванд. Пас, биёед барои пешгириву решакан кардани чунин кирдорҳои зишт муборизаи беамон барем.