ҶОМЕА
Чоршанбе 01 Май 2024 07:34
ё чаро аҳли зиёи кишвар симои Пешвои миллатро ба гунаи нав ҷилва намедиҳанд?
Дар бораи роҳбарони кишварҳо бисёр менависанд. Гоҳе нек мегӯянд, гоҳе бад, гоҳе тавсиф мекунанд, гоҳе танқид. Гурӯҳе барои тамаллуқ васфашон мекунаду гурӯҳи дигар самимонаву бериё бардоштҳояшонро аз фаъ-олияти онҳо баён медорад. Дар ин миён маводҳои интиқодӣ ва аз рӯи кинаву бухлу ҳасад туҳматномаҳо ҳам кам нестанд, ки ба унвонии як раисҷумҳур рехта шаванд. Ва табиист, ки фаъолияти роҳбари як кишвар аз ҳар зовия нақд мешавад. Аммо дар миёни ин ҳама вақте аз қалами бегонаву ноошное дар бораи як раисҷумҳур, ки аз он ҳеҷ таваққуе надорад, чизи арзандае мехонӣ, ба фикр ғӯттавар мешавӣ. Ин чиз дақиқан шахсро ба андеша мебарад, ки дар бораи нафари мавриди таъриф қарор гирифтаи он муаллиф бояд эҳтиром қоил шавӣ.
Дар пайи ҳамин гуфтаҳо чанд рӯз пеш як маводе хондам. Портали иттилоотии “Сангар”, ки худро ҳамчун минбари иттилоотии Афғонистон ва кишварҳои Осиёи Марказӣ ба хотири дифоъ аз озодӣ, истиқлол, адолат, маданият, каромати инсонӣ, эътиқодоти динӣ ва амнияти минтақа барои рӯзноманигорон, донишварзон ва равшанфикрон муаррифӣ мекунад, як маводе перомуни фаъолияти сиёсии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нашр кард. Ин нигошта, ки бо унвони “Эмомалӣ Раҳмон ва сипари ӯ барои Осиёи Марказӣ” нашр шудааст, ба қалами Рус-тами Рушангар, таҳлилгари афғон тааллуқ дорад. Муаллифи мақола фаъолияти Пешвои миллати тоҷикро ба риштаи таҳлил кашида, бардоштҳояшро гуфтааст. Мақоларо бо чунин ҷумла оғоз мебахшад: “Қадри фидокории Эмомалӣ Раҳмонро бояд донист ва ҳушдорҳои ӯро ҷиддӣ гирифт”.
Баъдан, муаллиф идома медиҳад, ки маъмулан бузургии раҳбарони сиёсии кишварҳо ба нуфуси зиёди кишварҳои таҳти ҳокимияти онон ё вусъати қаламрави ҷуғрофиёии кишварҳо рабт дода мешавад, дар ҳоле, ки ин дуруст нест.
“Бархе аз шахсиятҳои сиёсӣ кишварҳои кӯчакеро раҳбарӣ мекунанд, аммо шахсиятҳои бузургеанд. Яке аз онон бетардид Эмомалӣ Раҳмон, раисҷумҳури Тоҷикистон аст. Ман дақиқ намедонам, ки мардуми Тоҷикистон то чӣ андоза қадри ин марди бузургро медонанд, аммо ин возеҳ аст, ки ӯ барои тоҷикон (ҳам тоҷикони Тоҷикистон ва ҳам тоҷикони Афғонистон) афкори баланд ва диди стратегӣ дорад”, - меорад Р. Рушангар.
Муаллифи мақола бо ҳамин ба фаъолияти сиёсии чанд соли охири Пешвои миллати тоҷик, махсусан пас аз оне, ки гурӯҳи террористии “Толибон” дар Афғонистон сари қудрат омад, тамаркуз карда, чунин менигорад:
“Дар воқеъ, ҳимояти Эмомалӣ Раҳмон дар замоне сурат гирифт, ки ноумедӣ аз баргашти Афғонистон ба шароити ғайритолибонӣ/пасотолибонӣ дар дохил ва берун аз ин кишвар дар авҷ буд. Дақиқан шароит ҳатто бадтар аз хазони 1996 - замони ба қудрат расидани Толибон дар даври аввал буд. Замоне, ки ҳама чашми умед ба Толибон дӯхта буданд ва касе фардои пас аз Толибонро тасаввур ҳам намекард, аммо Аҳмадшоҳ Масъуд, бун-ёдгузор ва фармондеҳи кулли муқовимат эълом кард, ки ҳатто агар ба андозаи кулоҳам ҷо бошад, меистам ва муқовимат мекунам. Эмомалӣ Раҳмон дар даври дувуми ба қудрат расидани Толибон, айни кори Аҳмадшоҳ Масъудро кард”.
Дар идома аз иқдомҳои дигари Пешвои миллати тоҷик ёдовар шуда, менигорад, ки ҷавонмардии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки дар давраҳои басо сангин барои миллати тоҷик ҷон ба каф гирифта, аз миллат ва арзишҳои он пуштибонӣ мекунад. Ӯ менигорад, ки Эмомалӣ Раҳмон дар давраи дуввуми ба сари қудрат омадани Толибон натанҳо аз миллатҳои дохили Афғонистон, бахусус тоҷикон ҳимоят кард, балки тавонист нигоҳи давлатҳои абарқудрат ва бархе аз кишварҳои дигари минтақаро низ то ҳадде дар ҷиҳати ҳимоят аз манфиатҳои тамоми гурӯҳҳои сиёсиву қавмӣ, барқарор кардани ҳукумати фарогир дар он кишвар ва хатари терроризми байналмилалӣ дигар кунад.
Рустами Рушангар ангезаи навиштани ин мақолаашро ба изҳороти ахири Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар нишас-ти сарони кишварҳои Осиёи Марказӣ дар мавриди афзоиши хатари терроризм дар Афғонистон ва хабари фароғати ҷамъе аз духтарон аз мадориси динии тозатаъсиси Толибон дар Бадахшон рабт дода мегӯяд, ки ин ду мавзуъ хеле бо ҳам рабт доранд ва Эмомалӣ Раҳмон хеле беш аз дигарон ин рабтро медонад. “Ӯ натанҳо минҳайси як тоҷик ва барои адои масъулияти тоҷиконааш яктана дар баробари терроризм истодааст, балки ба ҳақ ҳушдорҳое, ки ӯ дар бораи тақвияти терроризм медиҳад, баҷо ва бамавқеъ аст. Дер ё зуд кишварҳое, ки ба ҳар далеле ин ҳушдорҳоро ҷиддӣ намегиранд ва онро бо саҳлангорӣ ба ҳисоби тааллуқоти табории Эмомалӣ Раҳмон бо тоҷикони Афғонистон мегузоранд ва дар ҳамин чорчӯба кӯчак мепиндоранд, мутаваҷҷеҳи иштибоҳоти ҳавлноки худ хоҳанд шуд”.
Бо хондани мақолаи Рушангар ба ин андешидам, ки чаро мо – тоҷикон баъзан аз ҷон гузаштанҳову фидокориҳои Роҳбари кишварро нодида мегирему кам андар кам рӯи иқдомҳои Пешвои миллат фикр мекунем. На расонаҳо, на шахсиятҳои алоҳида перомуни фаъолияти сиёсии Пешвои миллат ва иқдомҳои башардӯстонаву ҷаҳонӣ ва фарҳангиву адабиаш ба таври зарурӣ наменависанд.
Камина ҳамчун рӯзноманигор вақте расонаҳоро мурур мекунам, кам андар кам вомехӯрам, ки чеҳраи Роҳбари кишвар ба таври бояд инъикос шуда бошад. Махсусан, дар рӯзи иду ҷашнҳо (махсусан дар ин ҷашнҳо: Рӯзи истиқлолият, Рӯзи ваҳдати миллӣ, Рӯзи Президент) вақте расонаҳо нашрҳои махсус доранд, ин чиз баръало намудор мешавад. Аз омӯзгорони макотиби миёна сар карда, то профессору академикҳо вақте дар бораи Пешвои миллат менависанд, фақат такрори ҳамин мазмун аст, ки Роҳбари давлат кишварро аз вартаи нобудӣ раҳонид ва ба сулҳи пойдор расонд. Гӯё бо ҳамин хизматҳои Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хулоса мешавад.
Билфарзи мисол дар арафаи идҳо тариқи телевизионҳои давлатӣ он наворҳое намоиш дода мешаванд, ки аз солҳои мудҳиши ҷанги бародаркуш бардошта шудаанд. Дар радиову дигар барномаҳои телевизионӣ низ вақте ходимони сиёсӣ даъват мешаванд, аз ҳамон ҳодисаҳои хунин ёдоварӣ мекунанд. Ба назари инҷониб, бо вуҷуди оне ки дар ин миён аз хизматҳои Пешвои миллат ёдоварӣ карда мешавад, аммо бо ин иктифо кардан, начандон ба манфиати кор аст.
Дар ҳоле, ки агар барқарор кардани сулҳи пойдор, мустаҳкам кардани пояҳои истиқлоли давлатӣ, эҳёи Артиши миллӣ, ба вуҷуд овардани пули миллӣ, барқарории иқтисоди миллӣ ва чанд рукни муҳими дигар дар 5 – 10 соли аввали роҳбарии Президенти кишвар ба вуқуъ омада бошанд, дар 20 соли минбаъда мо дақиқан шоҳиди корҳои бузурге гаштем, ки арзандаи ситоишанд. Аммо дар бораи инҳо қишри зиёии ҷомеа ё лаб фурӯ мебанданд ё онҳоро тарзе ба мардум мерасонанд, ки аслан кирои гуфтан надошта бошанд.
Ман бар ин боварам, ки барои боло бурдани имиҷи Пешвои миллат набояд бо якчанд нуктае, ки дар боло зикрашонро кардем, иктифо варзем. Чун бо рушд кардани ҷомеа, дигаргун гаштани арзишу талаботҳои инсонӣ ва муҳимтар аз ҳама чун як деҳаи хурдакаке ҷилвагар гаштани ҷаҳон имрӯзҳо барои сиёсатмадорон, махсусан пешвоёни сиёсӣ ва тимҳои таблиғотии онҳо, вазифа ва талаботҳои нав ба навро пеши рӯяшон қарор медиҳад.
Масалан, аз иқдомҳои панҷ соли охири Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки яке аз умдатарини онҳоро Рустами Рушангар ба қалам кашидааст, ёдовар шавем, хеле чизҳое барои гуфтан, пайдо хоҳем кард, ки дар боло бурдани обрӯи ҳам кишвар ва ҳам роҳбари он дар дохилу хориҷи мамлакат мусоидат хоҳад кард.
Яке аз умдатарин корҳое, ки Роҳбари давлат дар 5 соли охир ба анҷом расонида истодааст, ин барои боло бурдани маънавиёти ҷомеа ва ба самти илмомӯзӣ бештар ҷалб сохтани насли наврасу ҷавон роҳандозӣ кардани озмунҳои ҷумҳуриявие чун “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст”, “Тоҷикистон – Ватани азизи ман”, “Илм – фурӯғи маърифат” ва ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” мебошад.
Мо ҳамарӯза шоҳидем, ки қишри зиёии мо ҷавононро ба камдонишӣ, нахондани китоб ва рӯ наовардан ба илмҳои техникӣ айбдор мекунанд. Дар ҳоле, ки ҳақиқат дигаргуна аст ва ба гунаи дигар ҷилва дода мешавад. Чаро имрӯзҳо институтҳои иҷтимоӣ перомуни ин гуна иқдомҳо пурсишҳо намегузаронанд ва таъсири ин озмунҳоро, ки ташаббускораш бевосита Роҳбари давлат мебошанд, дар рушди ҷомеа бармало намекунанд? Магар ин адади кам аст, ки ҳамасола 10 - 20 ҳазор нафар барои иштирок дар озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” 100 – 200 ва зиёда аз он китоб мехонанд? (Ҳоло се озмуни дигарро сарфи назар карда, ба ҳамин як иктифо меварзем). Агар тамоми хизматҳои Пешвои миллатро як ҷониб гузорему рӯи ҳамин иқдоми адабпарваронаашон тамаркуз кунем, кофист, ки ӯро дар қатори маорифпарварони бузурги олам ҷой диҳем.
Камина садҳо бор шунидаам, ки қишри зиёии мо аз маорифи Ҷопон ва рушди бесобиқаи он, ки ба замони ҳукуматдории императори Ҷопон Мутсуҳито (асри XIX) рост меояд, таъриф мекунанд. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин авохир айни кори император Мутсуҳито (сарвари ҳукумати Мейҷӣ)-ро карда истодаанд. Ҳавасманд кардани донишомӯзон, ҷалби мутахассисони хориҷӣ ва ба хориҷи кишвар фиристодани донишҷӯёну мутахассисони ҷавони соҳоти гуногун аз иқдомҳоест, ки императори ҷопонӣ замони ба сари қудрат омадан аз онҳо кор гирифта буд. Чаро номи Пешвои миллати тоҷик дар ин қатор набошад? Нодида гирифтани ин иқдомҳои Роҳбари давлат, ки хоҳу нохоҳ ба рушди илму маориф таъсиргузор аст, аз беэҳтиромии мост!
Агар имрӯз сафи ғолибони озмунҳои байналмилалӣ аз ҳисоби хонандагони макотиби миёнаву донишҷӯёни макотиби олии мамлакат зиёд гашта истодаасту донишҷӯёну хонандагони тоҷик грантҳо ва бурсияҳои таҳсилро аз беҳтарин донишгоҳу академияҳои олам дарёфт мекунанд, пас бемуҳобо таъсири ҳамин иқдомҳост.
Мавриди дигар ин 14 декабри соли 2022 аз ҷониби Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дастгирӣ ёфтани ташаббуси панҷуми Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соҳаи об ва қабули қатъномаи махсуси ин созмон мебошад. Тибқи ин қатънома, аввалан, соли 2025 ҳамчун Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон карда шуд ва баъдан сар аз соли 2025 минбаъд ҳар сол рӯзи 21 март ҳамчун Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо таҷлил карда мешавад.
Баъди қабули ин қатънома тамоми расонаҳо перомуни ташаббуси навбатии Пешвои миллат навиштанд. Вале инсофан бояд гуфт, ки барои омма фаротар аз як гузорише, ки сомонаи расмии Президенти Тоҷикистон гузошта буд, перомуни ин иқдом чизи бештаре нашр нагардид. Дуруст аст, ки баъзе аз омӯзгорону донишҷӯён ба ин мавзуъ, ҳамчун мавзӯи доғ дар расонаҳо чизе нашр ҳам карданд, аммо чизе фаротар аз шодбошӣ ва гузориши дар боло гуфташуда набуд.
Шояд дар доираҳои илмӣ дар мавриди он мубоҳисаҳо сурат гирифта бошад, аммо барои оммаи васеъ ҳатто саволи он ки пиряхҳоро чӣ гуна ҳифз мекунанд, ҳанӯз муаммост. Дар чанд баҳсҳое, ки дар сомонаҳои иҷтимоӣ перомуни ҳифзи пиряхҳо сурат гирифт, шоҳид будам, ки суолдиҳандагон ҷавоби мушаххас наёфтанд.
Чаро доираҳои илмии мо ҳавсала намекунанд, ки ин мавзуъро оммавитар карда, ба мардум фаҳмонанд? Ё чаро институтҳои махсуси давлатӣ, ки масъули чунин коранду барои муайян кардани имиҷи кишвар масъуланд, сари ин масъала, ки ин иқдоми Роҳбари давлати мо чӣ миқдор тавонист ба нуфузи кишвар биафзояду Тоҷикистонро муаррифӣ кунад, намеандешанд? Ҳатто метавон тариқи сомонаҳои интернетӣ ҳам ин чизҳоро омӯхт ва муайян кард, ки ин иқдом боиси ҷалби таваҷҷуҳи чӣ миқдор сокини сайёра ва махсусан кадом минтақаҳо ба кишвари мо шудааст. Дар ин баробар, дигар ташаббусҳои ҷаҳонии Пешвои миллат, ки бемуҳобо дар боло рафтани имиҷи кишвар таъсиргузор буданд, аз ҷониби аҳли илму зиё ва масъулини соҳоти гуногуни кишвар бетаваҷҷуҳ мондаанд.
Ҳолати саввум ин аз кишвари аграрӣ – саноатӣ ба кишвари саноатӣ – аграрӣ табдил додани Тоҷикистон аст, ки дар ин роҳ ҳам кӯшишҳои Сарвари давлат барабас нарафтааст. Мисоли охири он ба истифода додани Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди “Сипар гурӯҳ” дар шаҳри Турсунзода мебошад, ки самти фаъолияти асосии он ба ҷамъу васлсозии мошинҳои махсуси ҳарбӣ ва гражданӣ равона гардидааст. Ин корхона дар марҳилаи аввал ба ҷамъу васли 17 намуд нақлиёт машғул хоҳад шуд, ки адади кам нест.
Гузашта аз ин, мо дар солҳои қабл шоҳид будем, ки дар Тоҷикистон корхонаҳои истеҳсоли дигар намуди техникаҳо ҳам ба истифода дода шуда буданд. Масалан, корхонаи истеҳсоли тракторҳо, корхонаи истеҳсоли автобусҳо, ки аз чашмрастарин корхонаҳо барои рушди ин соҳотанд, аз назар канор мондаанд.
Ҳоло агар ба дигар паҳлуи ҳамин масъала бингарем, шоҳид хоҳем шуд, ки замони роҳбарии Пешвои миллат соҳаи саноати кишвар ба таври бесобиқа рушд кардааст. Аммо мо наметавонем на кишвар ва на Роҳбари онро дар рушди ҳамин соҳа муаррифӣ кунем. Ҳатто баъзеҳо ба ҷои ифтихор ор медонанд, ки аз маҳсулоти саноатии ватанӣ истифода баранд. Ин албатта аз таблиғ нагаштани соҳа ба таври дуруст ва зарурист.
Ё агар ба як масъалаи дигар - баргардонидани шаҳрвандони кишвар аз давлатҳои ҷангзадаи Ироқу Сурия, ки аз инсондӯстӣ ва эҳтироми Роҳбари давлат ба шаҳрвандони кишвар дарак медиҳад, бингарем, боз ҳам шоҳид хоҳем шуд, мо – аҳли зиё ба таври бояд дар ин масъала ҳеҷ кори қобили мулоҳиза накардаем.
Агар дар рӯзҳои аввали ба сари қудрат омаданашон Роҳбари давлат аз рӯи зарурат шаҳрвандони кишварро аз Афғонистон баргардонида бошанд, пас давраи баъдӣ пурра аз рӯи инсондӯстӣ буд. Билфарзи мисол дар ин давра бисёре аз кишварҳои минтақа шаҳрвандонашонро натанҳо авф накарданд, балки барои умре нагузоштанд, ки ба хоки ватанашон қадам гузоранд.
Пас, рӯи ҳамин чизҳое, ки дар боло ёдовар шудем, месазад симои Пешвои миллатро ба гунаи дигар ҷилвагар кунем ва барои насли имрӯз нишон диҳем, ки хизматҳои Пешвои миллат натанҳо бо хомӯш кардани ҷанги бародаркуш хотима наёфтаанд, баръакс хизматҳои баъдӣ сазовортар аз онҳост.
Дар бораи роҳбарони кишварҳо бисёр менависанд. Гоҳе нек мегӯянд, гоҳе бад, гоҳе тавсиф мекунанд, гоҳе танқид. Гурӯҳе барои тамаллуқ васфашон мекунаду гурӯҳи дигар самимонаву бериё бардоштҳояшонро аз фаъ-олияти онҳо баён медорад. Дар ин миён маводҳои интиқодӣ ва аз рӯи кинаву бухлу ҳасад туҳматномаҳо ҳам кам нестанд, ки ба унвонии як раисҷумҳур рехта шаванд. Ва табиист, ки фаъолияти роҳбари як кишвар аз ҳар зовия нақд мешавад. Аммо дар миёни ин ҳама вақте аз қалами бегонаву ноошное дар бораи як раисҷумҳур, ки аз он ҳеҷ таваққуе надорад, чизи арзандае мехонӣ, ба фикр ғӯттавар мешавӣ. Ин чиз дақиқан шахсро ба андеша мебарад, ки дар бораи нафари мавриди таъриф қарор гирифтаи он муаллиф бояд эҳтиром қоил шавӣ.
Дар пайи ҳамин гуфтаҳо чанд рӯз пеш як маводе хондам. Портали иттилоотии “Сангар”, ки худро ҳамчун минбари иттилоотии Афғонистон ва кишварҳои Осиёи Марказӣ ба хотири дифоъ аз озодӣ, истиқлол, адолат, маданият, каромати инсонӣ, эътиқодоти динӣ ва амнияти минтақа барои рӯзноманигорон, донишварзон ва равшанфикрон муаррифӣ мекунад, як маводе перомуни фаъолияти сиёсии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нашр кард. Ин нигошта, ки бо унвони “Эмомалӣ Раҳмон ва сипари ӯ барои Осиёи Марказӣ” нашр шудааст, ба қалами Рус-тами Рушангар, таҳлилгари афғон тааллуқ дорад. Муаллифи мақола фаъолияти Пешвои миллати тоҷикро ба риштаи таҳлил кашида, бардоштҳояшро гуфтааст. Мақоларо бо чунин ҷумла оғоз мебахшад: “Қадри фидокории Эмомалӣ Раҳмонро бояд донист ва ҳушдорҳои ӯро ҷиддӣ гирифт”.
Баъдан, муаллиф идома медиҳад, ки маъмулан бузургии раҳбарони сиёсии кишварҳо ба нуфуси зиёди кишварҳои таҳти ҳокимияти онон ё вусъати қаламрави ҷуғрофиёии кишварҳо рабт дода мешавад, дар ҳоле, ки ин дуруст нест.
“Бархе аз шахсиятҳои сиёсӣ кишварҳои кӯчакеро раҳбарӣ мекунанд, аммо шахсиятҳои бузургеанд. Яке аз онон бетардид Эмомалӣ Раҳмон, раисҷумҳури Тоҷикистон аст. Ман дақиқ намедонам, ки мардуми Тоҷикистон то чӣ андоза қадри ин марди бузургро медонанд, аммо ин возеҳ аст, ки ӯ барои тоҷикон (ҳам тоҷикони Тоҷикистон ва ҳам тоҷикони Афғонистон) афкори баланд ва диди стратегӣ дорад”, - меорад Р. Рушангар.
Муаллифи мақола бо ҳамин ба фаъолияти сиёсии чанд соли охири Пешвои миллати тоҷик, махсусан пас аз оне, ки гурӯҳи террористии “Толибон” дар Афғонистон сари қудрат омад, тамаркуз карда, чунин менигорад:
“Дар воқеъ, ҳимояти Эмомалӣ Раҳмон дар замоне сурат гирифт, ки ноумедӣ аз баргашти Афғонистон ба шароити ғайритолибонӣ/пасотолибонӣ дар дохил ва берун аз ин кишвар дар авҷ буд. Дақиқан шароит ҳатто бадтар аз хазони 1996 - замони ба қудрат расидани Толибон дар даври аввал буд. Замоне, ки ҳама чашми умед ба Толибон дӯхта буданд ва касе фардои пас аз Толибонро тасаввур ҳам намекард, аммо Аҳмадшоҳ Масъуд, бун-ёдгузор ва фармондеҳи кулли муқовимат эълом кард, ки ҳатто агар ба андозаи кулоҳам ҷо бошад, меистам ва муқовимат мекунам. Эмомалӣ Раҳмон дар даври дувуми ба қудрат расидани Толибон, айни кори Аҳмадшоҳ Масъудро кард”.
Дар идома аз иқдомҳои дигари Пешвои миллати тоҷик ёдовар шуда, менигорад, ки ҷавонмардии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки дар давраҳои басо сангин барои миллати тоҷик ҷон ба каф гирифта, аз миллат ва арзишҳои он пуштибонӣ мекунад. Ӯ менигорад, ки Эмомалӣ Раҳмон дар давраи дуввуми ба сари қудрат омадани Толибон натанҳо аз миллатҳои дохили Афғонистон, бахусус тоҷикон ҳимоят кард, балки тавонист нигоҳи давлатҳои абарқудрат ва бархе аз кишварҳои дигари минтақаро низ то ҳадде дар ҷиҳати ҳимоят аз манфиатҳои тамоми гурӯҳҳои сиёсиву қавмӣ, барқарор кардани ҳукумати фарогир дар он кишвар ва хатари терроризми байналмилалӣ дигар кунад.
Рустами Рушангар ангезаи навиштани ин мақолаашро ба изҳороти ахири Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар нишас-ти сарони кишварҳои Осиёи Марказӣ дар мавриди афзоиши хатари терроризм дар Афғонистон ва хабари фароғати ҷамъе аз духтарон аз мадориси динии тозатаъсиси Толибон дар Бадахшон рабт дода мегӯяд, ки ин ду мавзуъ хеле бо ҳам рабт доранд ва Эмомалӣ Раҳмон хеле беш аз дигарон ин рабтро медонад. “Ӯ натанҳо минҳайси як тоҷик ва барои адои масъулияти тоҷиконааш яктана дар баробари терроризм истодааст, балки ба ҳақ ҳушдорҳое, ки ӯ дар бораи тақвияти терроризм медиҳад, баҷо ва бамавқеъ аст. Дер ё зуд кишварҳое, ки ба ҳар далеле ин ҳушдорҳоро ҷиддӣ намегиранд ва онро бо саҳлангорӣ ба ҳисоби тааллуқоти табории Эмомалӣ Раҳмон бо тоҷикони Афғонистон мегузоранд ва дар ҳамин чорчӯба кӯчак мепиндоранд, мутаваҷҷеҳи иштибоҳоти ҳавлноки худ хоҳанд шуд”.
Бо хондани мақолаи Рушангар ба ин андешидам, ки чаро мо – тоҷикон баъзан аз ҷон гузаштанҳову фидокориҳои Роҳбари кишварро нодида мегирему кам андар кам рӯи иқдомҳои Пешвои миллат фикр мекунем. На расонаҳо, на шахсиятҳои алоҳида перомуни фаъолияти сиёсии Пешвои миллат ва иқдомҳои башардӯстонаву ҷаҳонӣ ва фарҳангиву адабиаш ба таври зарурӣ наменависанд.
Камина ҳамчун рӯзноманигор вақте расонаҳоро мурур мекунам, кам андар кам вомехӯрам, ки чеҳраи Роҳбари кишвар ба таври бояд инъикос шуда бошад. Махсусан, дар рӯзи иду ҷашнҳо (махсусан дар ин ҷашнҳо: Рӯзи истиқлолият, Рӯзи ваҳдати миллӣ, Рӯзи Президент) вақте расонаҳо нашрҳои махсус доранд, ин чиз баръало намудор мешавад. Аз омӯзгорони макотиби миёна сар карда, то профессору академикҳо вақте дар бораи Пешвои миллат менависанд, фақат такрори ҳамин мазмун аст, ки Роҳбари давлат кишварро аз вартаи нобудӣ раҳонид ва ба сулҳи пойдор расонд. Гӯё бо ҳамин хизматҳои Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хулоса мешавад.
Билфарзи мисол дар арафаи идҳо тариқи телевизионҳои давлатӣ он наворҳое намоиш дода мешаванд, ки аз солҳои мудҳиши ҷанги бародаркуш бардошта шудаанд. Дар радиову дигар барномаҳои телевизионӣ низ вақте ходимони сиёсӣ даъват мешаванд, аз ҳамон ҳодисаҳои хунин ёдоварӣ мекунанд. Ба назари инҷониб, бо вуҷуди оне ки дар ин миён аз хизматҳои Пешвои миллат ёдоварӣ карда мешавад, аммо бо ин иктифо кардан, начандон ба манфиати кор аст.
Дар ҳоле, ки агар барқарор кардани сулҳи пойдор, мустаҳкам кардани пояҳои истиқлоли давлатӣ, эҳёи Артиши миллӣ, ба вуҷуд овардани пули миллӣ, барқарории иқтисоди миллӣ ва чанд рукни муҳими дигар дар 5 – 10 соли аввали роҳбарии Президенти кишвар ба вуқуъ омада бошанд, дар 20 соли минбаъда мо дақиқан шоҳиди корҳои бузурге гаштем, ки арзандаи ситоишанд. Аммо дар бораи инҳо қишри зиёии ҷомеа ё лаб фурӯ мебанданд ё онҳоро тарзе ба мардум мерасонанд, ки аслан кирои гуфтан надошта бошанд.
Ман бар ин боварам, ки барои боло бурдани имиҷи Пешвои миллат набояд бо якчанд нуктае, ки дар боло зикрашонро кардем, иктифо варзем. Чун бо рушд кардани ҷомеа, дигаргун гаштани арзишу талаботҳои инсонӣ ва муҳимтар аз ҳама чун як деҳаи хурдакаке ҷилвагар гаштани ҷаҳон имрӯзҳо барои сиёсатмадорон, махсусан пешвоёни сиёсӣ ва тимҳои таблиғотии онҳо, вазифа ва талаботҳои нав ба навро пеши рӯяшон қарор медиҳад.
Масалан, аз иқдомҳои панҷ соли охири Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки яке аз умдатарини онҳоро Рустами Рушангар ба қалам кашидааст, ёдовар шавем, хеле чизҳое барои гуфтан, пайдо хоҳем кард, ки дар боло бурдани обрӯи ҳам кишвар ва ҳам роҳбари он дар дохилу хориҷи мамлакат мусоидат хоҳад кард.
Яке аз умдатарин корҳое, ки Роҳбари давлат дар 5 соли охир ба анҷом расонида истодааст, ин барои боло бурдани маънавиёти ҷомеа ва ба самти илмомӯзӣ бештар ҷалб сохтани насли наврасу ҷавон роҳандозӣ кардани озмунҳои ҷумҳуриявие чун “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст”, “Тоҷикистон – Ватани азизи ман”, “Илм – фурӯғи маърифат” ва ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” мебошад.
Мо ҳамарӯза шоҳидем, ки қишри зиёии мо ҷавононро ба камдонишӣ, нахондани китоб ва рӯ наовардан ба илмҳои техникӣ айбдор мекунанд. Дар ҳоле, ки ҳақиқат дигаргуна аст ва ба гунаи дигар ҷилва дода мешавад. Чаро имрӯзҳо институтҳои иҷтимоӣ перомуни ин гуна иқдомҳо пурсишҳо намегузаронанд ва таъсири ин озмунҳоро, ки ташаббускораш бевосита Роҳбари давлат мебошанд, дар рушди ҷомеа бармало намекунанд? Магар ин адади кам аст, ки ҳамасола 10 - 20 ҳазор нафар барои иштирок дар озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” 100 – 200 ва зиёда аз он китоб мехонанд? (Ҳоло се озмуни дигарро сарфи назар карда, ба ҳамин як иктифо меварзем). Агар тамоми хизматҳои Пешвои миллатро як ҷониб гузорему рӯи ҳамин иқдоми адабпарваронаашон тамаркуз кунем, кофист, ки ӯро дар қатори маорифпарварони бузурги олам ҷой диҳем.
Камина садҳо бор шунидаам, ки қишри зиёии мо аз маорифи Ҷопон ва рушди бесобиқаи он, ки ба замони ҳукуматдории императори Ҷопон Мутсуҳито (асри XIX) рост меояд, таъриф мекунанд. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин авохир айни кори император Мутсуҳито (сарвари ҳукумати Мейҷӣ)-ро карда истодаанд. Ҳавасманд кардани донишомӯзон, ҷалби мутахассисони хориҷӣ ва ба хориҷи кишвар фиристодани донишҷӯёну мутахассисони ҷавони соҳоти гуногун аз иқдомҳоест, ки императори ҷопонӣ замони ба сари қудрат омадан аз онҳо кор гирифта буд. Чаро номи Пешвои миллати тоҷик дар ин қатор набошад? Нодида гирифтани ин иқдомҳои Роҳбари давлат, ки хоҳу нохоҳ ба рушди илму маориф таъсиргузор аст, аз беэҳтиромии мост!
Агар имрӯз сафи ғолибони озмунҳои байналмилалӣ аз ҳисоби хонандагони макотиби миёнаву донишҷӯёни макотиби олии мамлакат зиёд гашта истодаасту донишҷӯёну хонандагони тоҷик грантҳо ва бурсияҳои таҳсилро аз беҳтарин донишгоҳу академияҳои олам дарёфт мекунанд, пас бемуҳобо таъсири ҳамин иқдомҳост.
Мавриди дигар ин 14 декабри соли 2022 аз ҷониби Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дастгирӣ ёфтани ташаббуси панҷуми Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соҳаи об ва қабули қатъномаи махсуси ин созмон мебошад. Тибқи ин қатънома, аввалан, соли 2025 ҳамчун Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон карда шуд ва баъдан сар аз соли 2025 минбаъд ҳар сол рӯзи 21 март ҳамчун Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо таҷлил карда мешавад.
Баъди қабули ин қатънома тамоми расонаҳо перомуни ташаббуси навбатии Пешвои миллат навиштанд. Вале инсофан бояд гуфт, ки барои омма фаротар аз як гузорише, ки сомонаи расмии Президенти Тоҷикистон гузошта буд, перомуни ин иқдом чизи бештаре нашр нагардид. Дуруст аст, ки баъзе аз омӯзгорону донишҷӯён ба ин мавзуъ, ҳамчун мавзӯи доғ дар расонаҳо чизе нашр ҳам карданд, аммо чизе фаротар аз шодбошӣ ва гузориши дар боло гуфташуда набуд.
Шояд дар доираҳои илмӣ дар мавриди он мубоҳисаҳо сурат гирифта бошад, аммо барои оммаи васеъ ҳатто саволи он ки пиряхҳоро чӣ гуна ҳифз мекунанд, ҳанӯз муаммост. Дар чанд баҳсҳое, ки дар сомонаҳои иҷтимоӣ перомуни ҳифзи пиряхҳо сурат гирифт, шоҳид будам, ки суолдиҳандагон ҷавоби мушаххас наёфтанд.
Чаро доираҳои илмии мо ҳавсала намекунанд, ки ин мавзуъро оммавитар карда, ба мардум фаҳмонанд? Ё чаро институтҳои махсуси давлатӣ, ки масъули чунин коранду барои муайян кардани имиҷи кишвар масъуланд, сари ин масъала, ки ин иқдоми Роҳбари давлати мо чӣ миқдор тавонист ба нуфузи кишвар биафзояду Тоҷикистонро муаррифӣ кунад, намеандешанд? Ҳатто метавон тариқи сомонаҳои интернетӣ ҳам ин чизҳоро омӯхт ва муайян кард, ки ин иқдом боиси ҷалби таваҷҷуҳи чӣ миқдор сокини сайёра ва махсусан кадом минтақаҳо ба кишвари мо шудааст. Дар ин баробар, дигар ташаббусҳои ҷаҳонии Пешвои миллат, ки бемуҳобо дар боло рафтани имиҷи кишвар таъсиргузор буданд, аз ҷониби аҳли илму зиё ва масъулини соҳоти гуногуни кишвар бетаваҷҷуҳ мондаанд.
Ҳолати саввум ин аз кишвари аграрӣ – саноатӣ ба кишвари саноатӣ – аграрӣ табдил додани Тоҷикистон аст, ки дар ин роҳ ҳам кӯшишҳои Сарвари давлат барабас нарафтааст. Мисоли охири он ба истифода додани Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди “Сипар гурӯҳ” дар шаҳри Турсунзода мебошад, ки самти фаъолияти асосии он ба ҷамъу васлсозии мошинҳои махсуси ҳарбӣ ва гражданӣ равона гардидааст. Ин корхона дар марҳилаи аввал ба ҷамъу васли 17 намуд нақлиёт машғул хоҳад шуд, ки адади кам нест.
Гузашта аз ин, мо дар солҳои қабл шоҳид будем, ки дар Тоҷикистон корхонаҳои истеҳсоли дигар намуди техникаҳо ҳам ба истифода дода шуда буданд. Масалан, корхонаи истеҳсоли тракторҳо, корхонаи истеҳсоли автобусҳо, ки аз чашмрастарин корхонаҳо барои рушди ин соҳотанд, аз назар канор мондаанд.
Ҳоло агар ба дигар паҳлуи ҳамин масъала бингарем, шоҳид хоҳем шуд, ки замони роҳбарии Пешвои миллат соҳаи саноати кишвар ба таври бесобиқа рушд кардааст. Аммо мо наметавонем на кишвар ва на Роҳбари онро дар рушди ҳамин соҳа муаррифӣ кунем. Ҳатто баъзеҳо ба ҷои ифтихор ор медонанд, ки аз маҳсулоти саноатии ватанӣ истифода баранд. Ин албатта аз таблиғ нагаштани соҳа ба таври дуруст ва зарурист.
Ё агар ба як масъалаи дигар - баргардонидани шаҳрвандони кишвар аз давлатҳои ҷангзадаи Ироқу Сурия, ки аз инсондӯстӣ ва эҳтироми Роҳбари давлат ба шаҳрвандони кишвар дарак медиҳад, бингарем, боз ҳам шоҳид хоҳем шуд, мо – аҳли зиё ба таври бояд дар ин масъала ҳеҷ кори қобили мулоҳиза накардаем.
Агар дар рӯзҳои аввали ба сари қудрат омаданашон Роҳбари давлат аз рӯи зарурат шаҳрвандони кишварро аз Афғонистон баргардонида бошанд, пас давраи баъдӣ пурра аз рӯи инсондӯстӣ буд. Билфарзи мисол дар ин давра бисёре аз кишварҳои минтақа шаҳрвандонашонро натанҳо авф накарданд, балки барои умре нагузоштанд, ки ба хоки ватанашон қадам гузоранд.
Пас, рӯи ҳамин чизҳое, ки дар боло ёдовар шудем, месазад симои Пешвои миллатро ба гунаи дигар ҷилвагар кунем ва барои насли имрӯз нишон диҳем, ки хизматҳои Пешвои миллат натанҳо бо хомӯш кардани ҷанги бародаркуш хотима наёфтаанд, баръакс хизматҳои баъдӣ сазовортар аз онҳост.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед