ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 08:03
Муҳоҷират зуҳуроти нав нест. Он аз қадим дар шаклҳои гуногун буду ҳаст. Ва ҳам хоси давлатҳои алоҳида низ нест. Он дар тамоми давлатҳо дида мешавад. Муҳоҷират як зайл набуда, он ба шеваҳои гуногун сурат мегирад. Муҳоҷироне ҳастанд, ки аз сабаби ҷангзада шудани давлаташон, баҳри пайдо намудани макони тинҷу ором ва барои дифоъ аз оилаи худ сарпаноҳ меҷӯянду роҳ сӯи дигар давлатҳо пеш мегиранд. Муҳоҷироне низ ҳастанд, ки танҳо барои ба зиндагии хубу пешрафта ва дар шароити беҳтар ба сар бурдан, ба давлатҳои мутараққӣ муҳоҷир мешаванд. Ва аз ҳама зиёд ва ба мо маълум муҳоҷирати корӣ ё меҳнатист, ки дар аксар давлатҳо дида мешавад.
Солҳои охир ин намуди муҳоҷират ба яке аз масъалаҳои доғу ҳалталаби рӯз бадал шуда, баҳри беҳбуд бахшидан ва шароит фароҳам овардан ба муҳоҷирон давлатҳо миёни ҳам шартнома ва қарордодҳои мухталиф ба имзо мерасонанд. Муҳоҷирати меҳнатӣ дар кишвари мо чандон таърихи тӯлонӣ надорад. Он баъди ба даст овардани Истиқлолияти комил падид омад. Вақте кишвар гирифтори ҷанги шаҳрвандӣ шуд, натиҷаи нооромиҳо аксар корхонаву заводҳоро аз фаъолият боз мононд ва муҳоҷирати меҳнатиро ба миён овард. Акнун ҳамасола ҳазорҳо нафар ҳамватанони мо барои таъмин намудани рӯзгору оилаи хеш рӯ ба мусофират меоранд.
Аввалҳо барои ба муҳоҷират рафтани узви хонадоне ҳама ҷамъ меомаданду дилбардорӣ менамуданд ва ӯро бо сад тантанаву обу нон, ки дар умқаш ҷуз ғаму ғусса чизе надошт, гусел мекарданд. Имрӯз бошад, рафтани нафаре ба муҳоҷират як амали маъмулӣ шудааст. Ҳамакнун шояд оилаеро ёфтан ғайриимкон аст, ки дар он як ё ду марди муҳоҷир набошад. Ин ки муҳоҷирон дар ранҷу азобанду ҳамасола садҳо тобути онҳо аз кишварҳои мухталиф, бахусус аз Русия ба кишвар оварда мешавад, даста-даста муҳоҷирони тоҷикро чун ҷинояткор пушти панҷараҳо мебаранду аз онҳо чун паҳнкунандаи бемориҳои сироятӣ ном мебаранд, дардест ба хайр. Аммо вақте тимсоли покиву зебоӣ, сарчашмаи бепоёни меҳру муҳаббат, шаъну шарафи миллату давлат, фариштаи рӯи замин, тарбиятгари насли имрӯзу ояндаи ҷомеа зан – модар муҳоҷир мешавад, тамоман мавзӯи дигар аст, ки сари он бояд чора андешид.
Ба иттилои Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ дар шашмоҳаи соли 2018 аз Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамагӣ 251 247 нафар ба муҳоҷирати меҳнатӣ рафтааст, ки нисбати шашмоҳаи соли 2017 3,5 фоиз зиёд мебошад. Аз ин шумора 32 487-ро занон ташкил медиҳанд, ки нисбат ба шашмоҳаи соли 2017 20 фоиз зиёд мебошад.
Марҷона сокини ноҳияи Шамсиддин Шоҳин шаш сол мешавад, ки ба Федератсияи Русия барои муҳоҷирати меҳнатӣ меравад. Ӯ оиладор ва соҳиби ду фарзанд мебошад. Баъди он ки шавҳарашро барои қонуншиканӣ аз Русия ихроҷ карданд, маҷбур шуд, ки барои таъмини оила тарки касби духтурӣ кунаду роҳи муҳоҷиратро пеш гирад. Чуноне Марҷона мегӯяд, ӯ дар яке аз ошхонаҳо дар шаҳри Маскав ҳамроҳ бо чанд зани дигари тоҷик ба корҳои рӯбучин ва шустушӯй машғуланд: “Дар яке аз беморхонаҳои шаҳри Кӯлоб ҳамшираи шафқат будам. Вақте шавҳарам дигар ба Русия рафта натавонист, маоши ман ҳатто ба хӯрокаамон намерасид. Шавҳарам ҷойи кор надошт. Аз ҳамин рӯ, маҷбур шудам, ки ба муҳоҷират равам”. Тарбияи ду кӯдаки Марҷонаро дар деҳа волидонаш бар дӯш доранд. Аммо ба гуфтаи Марҷона феълу рафтор ва дониши кӯдаконаш ҳеҷ ба хости дилаш нест: “Ҳар модар мехоҳад фарзандаш боодобу ботарбия ва бодониш бошад. Фарзандашро худаш таълим диҳад, дониш омӯзонад. Бешак кӯдакро чун модар касе ба воя расонида наметавонад. Аммо муҳоҷирати меҳнатӣ сабаб шудаасту фарзандони аксари занҳои муҳоҷир аз тарбияи хуб бархурдор нестанд. Аз ҷумла фарзандони худи ман ва ҳама он занҳое, ки бо ман кор мекунанд, дар чунин ҳоланд”. Ҳамчунин, Марҷона зикр намуд, ки дар баъзе ҳолатҳо ба онҳо ҳаққи корашонро намедиҳанд, аммо аз он ки ягон ҳуқуқи худро намедонанд, ҷое шикоят намекунанд ва ба хотири аз даст надодани ҷои корашон хомӯш менишинанд.
Ба иттилои масъулини Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати ҷумҳурӣ ҳамарӯза ба занҳое, ки ба унвонии кумита муроҷиат мекунанд, машваратҳои ҳуқуқӣ дода мешавад. Чуноне Сабоҳат Маҳмадалиева, мудири бахши иттилоотии кумита гуфт: “Пеш аз он ки занҳо ба Русия мераванд ва ба унвонии кумита муроҷиат мекунанд, мутахассисон ба онҳо рафти будубош дар муҳоҷирати меҳнатиро мефаҳмонанд. Машваратҳои равонию ҳуқуқӣ медиҳанд, то ки зимни муҳоҷират аз ҳуқуқҳои худ бохабар бошанд ва аз худ дифоъ карда тавонанд”.
Аммо маълум аст, ки аз теъдоди занҳои муҳоҷир ками онҳо ба унвонии кумита муроҷиат мекунанд. Аксари онҳо бо дархости шиносу дӯстҳояшон ба муҳоҷират мераванд. Аз ҳамин ҷост, ки дар аксар ҳолат ба мушкилӣ мувоҷеҳ мешаванд. Ҳаминро ба инобат гирифта Кумитаи кор бо занон ва оила тасмим дорад, ки барои занҳои муҳоҷир Шӯрои занҳои муҳоҷирро дар назди кумита таъсис диҳад: “Ба самъи мутолиакунандагон мерасонам, ки имрӯз дар кумита ду шӯро фаъолият дорад. Яке Шӯрои занони сулҳовари назди кумита, дигар Шӯрои соҳибкорзанони назди кумита. Барои таъсиси Шӯрои занони муҳоҷири назди кумита рӯйхат тартиб дода шудааст ва мавриди коркард қарор дорад. Фикр мекунам, ки то охири моҳи сентябр шӯрои мазкур таъсис дода мешавад ва як ёрдами хубе барои занони муҳоҷир мегардад,”- гуфт Сабоҳат Маҳмадалиева.
Албатта, таъсиси чунин як шӯро барои занҳои муҳоҷир қобили дастгирист, вале бояд таъкид намуд, ки ин роҳи ҳалли масъала нест. Бояд аз чораҳое кор гирифт, ки сафи муҳоҷирзанонро кам намояд. Ба мо маълум аст, ки бонувони тоҷикро маҳз сатҳи пасти зиндагӣ, набудани ҷои кор ва маоши ночиз ба мусофират мекашонад. Заминаи омилҳои мазкур бошад, ноустуворӣ ва вайроншавии оилаҳо мебошад. Маҳз вайроншавии оилаҳо сафи муҳоҷирони меҳнатиро аз ҳисоби занҳои бесаробонмонда зиёд мекунад. Зан ки бесаробон монд, ба мушкилиҳои зиёде рӯ ба рӯ мегардад, ки яке аз онҳо таъмини лозимоти худу фарзандон мебошад.
Албатта, саҳл нест, ки ба якборагӣ сафи муҳоҷиронро кам кард, аммо бо омодаи ҷойҳои кории мувофиқ зина ба ба зина ин зуҳурот бояд рӯ ба нестшавӣ орад. Зеро дар сурати аз ин ҳам зиёд шудани шумори муҳоҷирзанон, пеш аз ҳама дар одобу ахлоқ ва тарбияи насли наврас костагиҳои зиёд ба вуҷуд меояд. Зиёдшавии сафи муҳоҷирон аз ҳисоби занҳо нафарони огоҳ ва умуман ҷомеаи моро бояд ба ташвиш оварад. Зеро муҳоҷир шудани зиёда 32 ҳазор зан дар шаш моҳ, агар як ҷиҳати мусбӣ, он ҳам таъмини ризқу рӯзии эшон, дошта бошад, садҳо паҳлӯҳои манфиро дар худ дорост. Ин ҳол ба мо низ равшан аст. Чун мо на ҳама вақт аз занҳои муҳоҷирамон хабарҳои хуб мешунавем. Ба ҳамаи мо маълум аст, аксарияти муҳоҷирони меҳнатии мо бо ҷои кори хубу мусоид ва шароити зиндагӣ дар муҳоҷират таъмин нестанд. Ин вазъро аз ҳаёти мардони муҳоҷир медонем, ки дар таҳхонаҳову вагонҳои валангор ҳаёт ба сар бурдану надоштани шароити будубошашон қисса мекунанд. Гузашта аз ин аксарияти муҳоҷирони меҳнатӣ аз ҳолатҳои зиёди гирифтории худ ба найрангу фиреби корфармову шахсони дигар гила мекунанд. Пас ҷавондухтарон ва он занҳое, ки ба муҳоҷирати меҳнатӣ мераванд, оё ба ҳодисаҳои зикршуда рӯ ба рӯ намегарданд? Аксарияти он занҳое, ки ба муҳоҷират мераванд, ҳуқуқҳои худро намедонанд, дар сурати лозима онҳо чи кор мекунанд? Ва ахиран сабаб чист ки бо вуҷуди пешрафту обод шудани Ватани маҳбубамон муҳоҷирати меҳнатии занҳо тамоюли зиёдшавӣ дораду камшавӣ не? Ин ҳама мушкилиҳоеянд, ки масъулин барои ҳалли онҳо бояд андеша намоянд.
Солҳои охир ин намуди муҳоҷират ба яке аз масъалаҳои доғу ҳалталаби рӯз бадал шуда, баҳри беҳбуд бахшидан ва шароит фароҳам овардан ба муҳоҷирон давлатҳо миёни ҳам шартнома ва қарордодҳои мухталиф ба имзо мерасонанд. Муҳоҷирати меҳнатӣ дар кишвари мо чандон таърихи тӯлонӣ надорад. Он баъди ба даст овардани Истиқлолияти комил падид омад. Вақте кишвар гирифтори ҷанги шаҳрвандӣ шуд, натиҷаи нооромиҳо аксар корхонаву заводҳоро аз фаъолият боз мононд ва муҳоҷирати меҳнатиро ба миён овард. Акнун ҳамасола ҳазорҳо нафар ҳамватанони мо барои таъмин намудани рӯзгору оилаи хеш рӯ ба мусофират меоранд.
Аввалҳо барои ба муҳоҷират рафтани узви хонадоне ҳама ҷамъ меомаданду дилбардорӣ менамуданд ва ӯро бо сад тантанаву обу нон, ки дар умқаш ҷуз ғаму ғусса чизе надошт, гусел мекарданд. Имрӯз бошад, рафтани нафаре ба муҳоҷират як амали маъмулӣ шудааст. Ҳамакнун шояд оилаеро ёфтан ғайриимкон аст, ки дар он як ё ду марди муҳоҷир набошад. Ин ки муҳоҷирон дар ранҷу азобанду ҳамасола садҳо тобути онҳо аз кишварҳои мухталиф, бахусус аз Русия ба кишвар оварда мешавад, даста-даста муҳоҷирони тоҷикро чун ҷинояткор пушти панҷараҳо мебаранду аз онҳо чун паҳнкунандаи бемориҳои сироятӣ ном мебаранд, дардест ба хайр. Аммо вақте тимсоли покиву зебоӣ, сарчашмаи бепоёни меҳру муҳаббат, шаъну шарафи миллату давлат, фариштаи рӯи замин, тарбиятгари насли имрӯзу ояндаи ҷомеа зан – модар муҳоҷир мешавад, тамоман мавзӯи дигар аст, ки сари он бояд чора андешид.
Ба иттилои Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ дар шашмоҳаи соли 2018 аз Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамагӣ 251 247 нафар ба муҳоҷирати меҳнатӣ рафтааст, ки нисбати шашмоҳаи соли 2017 3,5 фоиз зиёд мебошад. Аз ин шумора 32 487-ро занон ташкил медиҳанд, ки нисбат ба шашмоҳаи соли 2017 20 фоиз зиёд мебошад.
Марҷона сокини ноҳияи Шамсиддин Шоҳин шаш сол мешавад, ки ба Федератсияи Русия барои муҳоҷирати меҳнатӣ меравад. Ӯ оиладор ва соҳиби ду фарзанд мебошад. Баъди он ки шавҳарашро барои қонуншиканӣ аз Русия ихроҷ карданд, маҷбур шуд, ки барои таъмини оила тарки касби духтурӣ кунаду роҳи муҳоҷиратро пеш гирад. Чуноне Марҷона мегӯяд, ӯ дар яке аз ошхонаҳо дар шаҳри Маскав ҳамроҳ бо чанд зани дигари тоҷик ба корҳои рӯбучин ва шустушӯй машғуланд: “Дар яке аз беморхонаҳои шаҳри Кӯлоб ҳамшираи шафқат будам. Вақте шавҳарам дигар ба Русия рафта натавонист, маоши ман ҳатто ба хӯрокаамон намерасид. Шавҳарам ҷойи кор надошт. Аз ҳамин рӯ, маҷбур шудам, ки ба муҳоҷират равам”. Тарбияи ду кӯдаки Марҷонаро дар деҳа волидонаш бар дӯш доранд. Аммо ба гуфтаи Марҷона феълу рафтор ва дониши кӯдаконаш ҳеҷ ба хости дилаш нест: “Ҳар модар мехоҳад фарзандаш боодобу ботарбия ва бодониш бошад. Фарзандашро худаш таълим диҳад, дониш омӯзонад. Бешак кӯдакро чун модар касе ба воя расонида наметавонад. Аммо муҳоҷирати меҳнатӣ сабаб шудаасту фарзандони аксари занҳои муҳоҷир аз тарбияи хуб бархурдор нестанд. Аз ҷумла фарзандони худи ман ва ҳама он занҳое, ки бо ман кор мекунанд, дар чунин ҳоланд”. Ҳамчунин, Марҷона зикр намуд, ки дар баъзе ҳолатҳо ба онҳо ҳаққи корашонро намедиҳанд, аммо аз он ки ягон ҳуқуқи худро намедонанд, ҷое шикоят намекунанд ва ба хотири аз даст надодани ҷои корашон хомӯш менишинанд.
Ба иттилои масъулини Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати ҷумҳурӣ ҳамарӯза ба занҳое, ки ба унвонии кумита муроҷиат мекунанд, машваратҳои ҳуқуқӣ дода мешавад. Чуноне Сабоҳат Маҳмадалиева, мудири бахши иттилоотии кумита гуфт: “Пеш аз он ки занҳо ба Русия мераванд ва ба унвонии кумита муроҷиат мекунанд, мутахассисон ба онҳо рафти будубош дар муҳоҷирати меҳнатиро мефаҳмонанд. Машваратҳои равонию ҳуқуқӣ медиҳанд, то ки зимни муҳоҷират аз ҳуқуқҳои худ бохабар бошанд ва аз худ дифоъ карда тавонанд”.
Аммо маълум аст, ки аз теъдоди занҳои муҳоҷир ками онҳо ба унвонии кумита муроҷиат мекунанд. Аксари онҳо бо дархости шиносу дӯстҳояшон ба муҳоҷират мераванд. Аз ҳамин ҷост, ки дар аксар ҳолат ба мушкилӣ мувоҷеҳ мешаванд. Ҳаминро ба инобат гирифта Кумитаи кор бо занон ва оила тасмим дорад, ки барои занҳои муҳоҷир Шӯрои занҳои муҳоҷирро дар назди кумита таъсис диҳад: “Ба самъи мутолиакунандагон мерасонам, ки имрӯз дар кумита ду шӯро фаъолият дорад. Яке Шӯрои занони сулҳовари назди кумита, дигар Шӯрои соҳибкорзанони назди кумита. Барои таъсиси Шӯрои занони муҳоҷири назди кумита рӯйхат тартиб дода шудааст ва мавриди коркард қарор дорад. Фикр мекунам, ки то охири моҳи сентябр шӯрои мазкур таъсис дода мешавад ва як ёрдами хубе барои занони муҳоҷир мегардад,”- гуфт Сабоҳат Маҳмадалиева.
Албатта, таъсиси чунин як шӯро барои занҳои муҳоҷир қобили дастгирист, вале бояд таъкид намуд, ки ин роҳи ҳалли масъала нест. Бояд аз чораҳое кор гирифт, ки сафи муҳоҷирзанонро кам намояд. Ба мо маълум аст, ки бонувони тоҷикро маҳз сатҳи пасти зиндагӣ, набудани ҷои кор ва маоши ночиз ба мусофират мекашонад. Заминаи омилҳои мазкур бошад, ноустуворӣ ва вайроншавии оилаҳо мебошад. Маҳз вайроншавии оилаҳо сафи муҳоҷирони меҳнатиро аз ҳисоби занҳои бесаробонмонда зиёд мекунад. Зан ки бесаробон монд, ба мушкилиҳои зиёде рӯ ба рӯ мегардад, ки яке аз онҳо таъмини лозимоти худу фарзандон мебошад.
Албатта, саҳл нест, ки ба якборагӣ сафи муҳоҷиронро кам кард, аммо бо омодаи ҷойҳои кории мувофиқ зина ба ба зина ин зуҳурот бояд рӯ ба нестшавӣ орад. Зеро дар сурати аз ин ҳам зиёд шудани шумори муҳоҷирзанон, пеш аз ҳама дар одобу ахлоқ ва тарбияи насли наврас костагиҳои зиёд ба вуҷуд меояд. Зиёдшавии сафи муҳоҷирон аз ҳисоби занҳо нафарони огоҳ ва умуман ҷомеаи моро бояд ба ташвиш оварад. Зеро муҳоҷир шудани зиёда 32 ҳазор зан дар шаш моҳ, агар як ҷиҳати мусбӣ, он ҳам таъмини ризқу рӯзии эшон, дошта бошад, садҳо паҳлӯҳои манфиро дар худ дорост. Ин ҳол ба мо низ равшан аст. Чун мо на ҳама вақт аз занҳои муҳоҷирамон хабарҳои хуб мешунавем. Ба ҳамаи мо маълум аст, аксарияти муҳоҷирони меҳнатии мо бо ҷои кори хубу мусоид ва шароити зиндагӣ дар муҳоҷират таъмин нестанд. Ин вазъро аз ҳаёти мардони муҳоҷир медонем, ки дар таҳхонаҳову вагонҳои валангор ҳаёт ба сар бурдану надоштани шароити будубошашон қисса мекунанд. Гузашта аз ин аксарияти муҳоҷирони меҳнатӣ аз ҳолатҳои зиёди гирифтории худ ба найрангу фиреби корфармову шахсони дигар гила мекунанд. Пас ҷавондухтарон ва он занҳое, ки ба муҳоҷирати меҳнатӣ мераванд, оё ба ҳодисаҳои зикршуда рӯ ба рӯ намегарданд? Аксарияти он занҳое, ки ба муҳоҷират мераванд, ҳуқуқҳои худро намедонанд, дар сурати лозима онҳо чи кор мекунанд? Ва ахиран сабаб чист ки бо вуҷуди пешрафту обод шудани Ватани маҳбубамон муҳоҷирати меҳнатии занҳо тамоюли зиёдшавӣ дораду камшавӣ не? Ин ҳама мушкилиҳоеянд, ки масъулин барои ҳалли онҳо бояд андеша намоянд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед