ҶОМЕА
Шанбе 27 Апрел 2024 04:37
Вафо Изатуллоев беш аз 20 сол аст ба ром кардани ҳайвонҳои ваҳшӣ машғул аст. Ӯ мегӯяд, нисбат ба инсон, бо ҳайвон унс гирифтан ва бо вай забон ёфтан осонтар аст. Хоса, агар аз хурдӣ бо навозиш парвариш намоӣ, бе ҳеҷ муҳобот итоат мекунад. Ӯ дар суҳбат бо мо аз махсусиятҳои ром кардани ҳайвонҳои ваҳшӣ, усулҳои барқарор кардани робита бо онҳо, роҳҳои омӯзонидани ҳар гуна машқу ҳаракатҳо ва дуруст дарк намудани хоҳишу талаботи онҳо қисса кард.
Агар соати ҳашти субҳ барои аксарият оғози рӯзи корӣ бошад, қаҳрамони мо корро аз соати ҳафти саҳар оғоз намуда, давоми як соат бо “шогирд”-онаш машқ мекунад. Мо низ ӯро вақте дарёфт кардем, ки дар утоқи кориаш аллакай тағйири либос мекард.
Вафо Изатуллоев давоми солҳои кориаш даҳҳо ҳайвонро ром карда, иҷрои амалҳои сиркӣ омӯзонидааст. Имрӯз “шогирд”-они ӯ чанд ҷуфт маймун, асп, хирс, буз ва шутурмурғ мебошанд.
- Вақте ба коргоҳ ворид мешавам, ҳайвонҳо садои маро шунида, беқарор мешаванд. Овозҳои гуногун мебароранд, такудав мекунанд, яъне ба таври худ пешвоз мегиранд. Ин монанди он аст, ки падар ба хона меояд ва фарзандонаш ба истиқбол мешитобанд, - мегӯяд ӯ.
Қаҳрамони мо мегӯяд, ки ин амали ҳайвонҳо ӯро шод мекунад ва аз ин рӯ, ҳеҷ гоҳ назди онҳо дасти холӣ намеояд, яъне ҳамеша бо худ ширинӣ ё чизи дигар мегирад.
- Вақте ҳайвонҳо хуш истиқбол мекунанд, барояшон савғотӣ медиҳам. Яъне, онҳоро ҳавасманд мегардонам, ки агар минбаъд чунин рафтор кунанд, подошашро мебинанд. Чунин тарзи муносибат имкон медиҳад, ки ҳайвонҳо дар муддати кӯтоҳ ром шаванд.
“ТАРСИДЕД, БОХТЕД, НАТАРСИДЕД, БУРД КАРДЕД...”
Вафо Изатуллоев хислати ҳар як ҳайвонро медонад ва бо ҳар яке алоҳида кор мекунад. Ӯ мегӯяд, ки мақоли халқии “Сухани нағз морро аз хонааш мебарояд” ҳақиқат дорад. Ӯ гуфт:
- Агар бо ҳайвон муносибати хуб кунед, ӯ низ бо шумо чунин муносибат мекунад. Яъне, вақте ба сари ӯ дод задед ё ҷанг кардед, дигар ба амрҳоятон итоат намекунад. Аҷиб, ки аксари ҳайвонҳо хотираи қавӣ доранд ва то дер чизеро фаромӯш намекунанд. Масалан, вақте барои ягон нағмааш хирсро ҷанг мекунам, боз зуд навозиш мекунам, зеро вай то 40 сол метавонад инро ба хотир гирад ва рӯзе аз ман қасдашро ситонад.
Қаҳрамони мо мегӯяд, ки ҳисси ҳайвон баланд аст ва ӯ дарк мекунад, ки чӣ мехоҳед. Барои бо вай гуфтугӯ кардан, ягон забон лозим нест, ҷуз таваҷҷуҳи амиқ зоҳир кардан.
- Ҳайвон баръало ҳис мекунад, ки шумо метарсед ё дар ҳолати афсурдагӣ қарор доред. Агар вай ҳис кард, ки метарсед, аз болои шумо фармонфармоӣ мекунад. Агар аз аввал худро қавӣ гиред, вай мутеи шумо мешавад ва аз фармонҳоятон сарпечӣ намекунад. Ба як маъно, агар ба ҳайвон мисли як кӯдак муносибат кунед, ҳатман бурд мекунед.
ТАВАККАЛ ОМАДАМ, РОСТ БАРОМАД...
Вафо Изатуллоев мегӯяд, ки барои ба ин соҳа омаданаш бародаронаш сабаб шудаанд, зеро онҳо дар Сирки Душанбе фаъолият мекарданд ва гоҳ-гоҳ ӯро бо худ мебурданд.
- Вақте ба ром кардани ҳайвонҳо шуруъ кардам, ҷавон будам, ҳамагӣ 20 сол доштам. Касе набуд, ба ман фаҳмонад, ки корро чӣ тавр шуруъ кунам, чиҳоро бояд донам, зеро хоҳ - нохоҳ бо ҳайвон, хосса ҳайвони ваҳшӣ, кор кардан хеле хатарнок аст. Масалан, агар хирс як мушт занад, сахт зарб хӯрдан ва ё шикастани устухон аз эҳтимол дур нест, - гуфт ӯ.
Қаҳрамони мо мегӯяд, машқи ҳаррӯза имкон дод, ки зудтар бо ҳайвонҳо унс гирад, зеро ҳайвон танҳо ба сухани нафаре итоат мекунад, ки бештар бо вай кор мекунад.
- Машқро аз амалҳои одӣ сар карда, оҳиста - оҳиста то амалҳои мураккаб мерасонем. Масалан, аввал бе мусиқӣ, баъд бо мусиқӣ, бо садоҳои гуногун ва ғалоғулаи одамон. Яъне, зина ба зина ҳайвонро барои ба саҳна баромадан, омода мекунем, то натарсад.
Ба гуфтаи қаҳрамони мо, омӯзонидани як амал баъзан 1 моҳ, баъзан то 1 сол тул мекашад. Ин аз ҳайвон низ вобастагӣ дорад, зеро баъзеи онҳо зуд, баъзеи дигар дер меомӯзад.
- Ҳайвон мебинад, ки омӯхтани ин ё он машқ барояш душвор аст, саркашӣ мекунад. Вале вақте забонашро меёбӣ, маҷбур мекунӣ, ночор итоат карда, амалро иҷро мекунад. Масалан, вақте хирсро аз дохили ҳалқаи оташ гузарониданӣ шудам, бовар накарданд. Аммо шукр, ки маро ноумед накард, вақте дар саҳна гузоштем, ба ҳайрат омаданд.
Вафо мегӯяд, ки маҳз зиракӣ ва чолокии ҳайвонҳояш боис гардид, ки онҳо ҳатто дар саҳнаи сиркҳои ҷаҳонӣ ба эҳсос дода нашуда, хуб ҳунарнамоӣ карданд.
- Вақте дар кишвари Узбекистон ҳунарнамоӣ кардем, бархеҳо бовар накарда пурсиданд, ки оё ҳайвонҳоямон воқеан ҳайвонҳои зинда ҳастанд ва ё бозичаанд. Ҳатто пешниҳод карданд, ки бар ивази хирс дилхоҳ ҳайвонро метавонам бигирам. Ва ё дар як сафари дигар пас аз ду соати ба ин кишвар расидан, ҳунарнамоӣ кардем. Чун ин кор номумкин буд, ҳайвон бояд ду-се рӯз ба муҳити бегона мутобиқ мешуд.
Қаҳрамони мо ҳайвонҳояшро эҳтиром мекунад ва ба онҳо ҳамчун ҳамкасб муроҷиат мекунад. Маймунҳо Лолита ва Раҷик, аспҳо Генерал, Геракл ва Рахш, хирс Принсеса, енот Гоша, буз Миша ном дорад ва ягона ҳайвоне, ки ҳоло беном аст, ин шутурмурғ аст.
- Инҳо дар баробари ҳайвон будан, ҳунарманд низ ҳастанд, яъне шиноснома доранд. Вақте ба хориҷи кишвар, ба сафари ҳунарӣ мебароем, ҳатман шиноснома мепурсанд. Аз ин рӯ, аз хурдӣ ба онҳо номи мувофиқ мемонем, то дар хотираашон нақш бандад.
Вафо Изатуллоев ва тими ӯ аз ягон сафари ҳунарӣ бо дас-ти холӣ барнагаштааст. Утоқи кории ӯро диплому грамота ва ҷоизаву мукофотҳои гуногун зеб медиҳанд. Аммо барои ӯ ва тимаш дастоварди арзанда ин табассум ва хушҳолии бинанда аст.
“НОСАЗО МЕГӮЯНД, ДИЛГИР МЕШАВЕМ...”
Барои қаҳрамони мо ҳар як ҳайвон мисли фарзандаш азиз аст, онҳоро дӯст медорад. Вақте касе онҳоро таъна мезанад ва ё суханҳои носазо мегӯяд, хеле озурда мешавад.
- Вақте дар ҳаққи ҳайвонҳои ман сухани қабеҳ мегӯянд, қаҳрам меояд, асабӣ мешавам. Зеро ман барои ром ва омода кардани онҳо чӣ қадар азоб кашидаам, танҳо худам медонам. Ба ҳайвон садо баланд кардан мумкин нест, ки ту аз уҳдаи ин ё он машқ набаромадӣ. Вай ҳарчанд ҳайвон аст, ҳама чиро мефаҳмад, аммо забон надорад, ки ҷавоб диҳад.
Қаҳрамони мо аз он нигаронӣ мекунад, ки бархе бинандагон фарҳанги тамошо кардан надоранд. Дар ҷараёни намоиш халал мерасонанд, мағал мебардоранд, вазъро ноором месозанд.
- Ягона чизе, ки ман ва ҳамкасбони маро озурда мекунад, ин таънаи мардум аст, ки гӯё Сирк бӯйи бад мекунад ва дар ин ҷо бароҳат нишаста, тамошо кардан номумкин аст. Агар дар ягон ҳавлӣ чанд сар мурғ бошад, чӣ қадар бӯй мекунад, ба ҳама маълум аст. Дар ин ҷо хирс, асп, буз, мор, енот, маймун, шутурмурғ ва даҳҳо ҳайвони дигар ҳаст. Ҳарчанд таҷҳизоти ҳавокашӣ шабонарӯз кор мекунад, аммо хоҳ - нохоҳ як бӯи хос ҳаст.
Ба қавли қаҳрамони мо, онҳо ҳамеша пеш аз намоиш ҳайвонҳоро оббозӣ медоронанд. Танашонро тоза мекунанд, либосҳои озода мепӯшонанд, то зебову хушнамуд шаванд.
- Аксарият гумон мекунанд, ки мо ин ҳайвонҳоро аз кӯча гирифта, ин ҷо овардаем. Охир, инҳо ҳарчанд ҳайвон ҳастанд, вале аллакай мисли инсонҳо зиндагӣ мекунанд. Агар хирс дар табиат ҳама намуди ғизоро хӯрад, хирси ман танҳо ғизои тоза мехӯрад. Шояд бовар накунанд, аммо ҳамин зимистон вай ба бемории зуком гирифтор шуд. Чанд муддат оби биниаш рафт, доруву дармон кардем, шукр, боз ба пой хест ва пайи машқ шуд.
Вафо Изатуллоев умед дорад, дар ояндаи наздик нафароне пайдо мешаванд, ки кори ӯро давом додан мехоҳанд, зеро ӯ намехоҳад, ки ин касб дар кишвар аз байн равад.
Амони МУҲАММАД, “ҶТ”
Агар соати ҳашти субҳ барои аксарият оғози рӯзи корӣ бошад, қаҳрамони мо корро аз соати ҳафти саҳар оғоз намуда, давоми як соат бо “шогирд”-онаш машқ мекунад. Мо низ ӯро вақте дарёфт кардем, ки дар утоқи кориаш аллакай тағйири либос мекард.
Вафо Изатуллоев давоми солҳои кориаш даҳҳо ҳайвонро ром карда, иҷрои амалҳои сиркӣ омӯзонидааст. Имрӯз “шогирд”-они ӯ чанд ҷуфт маймун, асп, хирс, буз ва шутурмурғ мебошанд.
- Вақте ба коргоҳ ворид мешавам, ҳайвонҳо садои маро шунида, беқарор мешаванд. Овозҳои гуногун мебароранд, такудав мекунанд, яъне ба таври худ пешвоз мегиранд. Ин монанди он аст, ки падар ба хона меояд ва фарзандонаш ба истиқбол мешитобанд, - мегӯяд ӯ.
Қаҳрамони мо мегӯяд, ки ин амали ҳайвонҳо ӯро шод мекунад ва аз ин рӯ, ҳеҷ гоҳ назди онҳо дасти холӣ намеояд, яъне ҳамеша бо худ ширинӣ ё чизи дигар мегирад.
- Вақте ҳайвонҳо хуш истиқбол мекунанд, барояшон савғотӣ медиҳам. Яъне, онҳоро ҳавасманд мегардонам, ки агар минбаъд чунин рафтор кунанд, подошашро мебинанд. Чунин тарзи муносибат имкон медиҳад, ки ҳайвонҳо дар муддати кӯтоҳ ром шаванд.
“ТАРСИДЕД, БОХТЕД, НАТАРСИДЕД, БУРД КАРДЕД...”
Вафо Изатуллоев хислати ҳар як ҳайвонро медонад ва бо ҳар яке алоҳида кор мекунад. Ӯ мегӯяд, ки мақоли халқии “Сухани нағз морро аз хонааш мебарояд” ҳақиқат дорад. Ӯ гуфт:
- Агар бо ҳайвон муносибати хуб кунед, ӯ низ бо шумо чунин муносибат мекунад. Яъне, вақте ба сари ӯ дод задед ё ҷанг кардед, дигар ба амрҳоятон итоат намекунад. Аҷиб, ки аксари ҳайвонҳо хотираи қавӣ доранд ва то дер чизеро фаромӯш намекунанд. Масалан, вақте барои ягон нағмааш хирсро ҷанг мекунам, боз зуд навозиш мекунам, зеро вай то 40 сол метавонад инро ба хотир гирад ва рӯзе аз ман қасдашро ситонад.
Қаҳрамони мо мегӯяд, ки ҳисси ҳайвон баланд аст ва ӯ дарк мекунад, ки чӣ мехоҳед. Барои бо вай гуфтугӯ кардан, ягон забон лозим нест, ҷуз таваҷҷуҳи амиқ зоҳир кардан.
- Ҳайвон баръало ҳис мекунад, ки шумо метарсед ё дар ҳолати афсурдагӣ қарор доред. Агар вай ҳис кард, ки метарсед, аз болои шумо фармонфармоӣ мекунад. Агар аз аввал худро қавӣ гиред, вай мутеи шумо мешавад ва аз фармонҳоятон сарпечӣ намекунад. Ба як маъно, агар ба ҳайвон мисли як кӯдак муносибат кунед, ҳатман бурд мекунед.
ТАВАККАЛ ОМАДАМ, РОСТ БАРОМАД...
Вафо Изатуллоев мегӯяд, ки барои ба ин соҳа омаданаш бародаронаш сабаб шудаанд, зеро онҳо дар Сирки Душанбе фаъолият мекарданд ва гоҳ-гоҳ ӯро бо худ мебурданд.
- Вақте ба ром кардани ҳайвонҳо шуруъ кардам, ҷавон будам, ҳамагӣ 20 сол доштам. Касе набуд, ба ман фаҳмонад, ки корро чӣ тавр шуруъ кунам, чиҳоро бояд донам, зеро хоҳ - нохоҳ бо ҳайвон, хосса ҳайвони ваҳшӣ, кор кардан хеле хатарнок аст. Масалан, агар хирс як мушт занад, сахт зарб хӯрдан ва ё шикастани устухон аз эҳтимол дур нест, - гуфт ӯ.
Қаҳрамони мо мегӯяд, машқи ҳаррӯза имкон дод, ки зудтар бо ҳайвонҳо унс гирад, зеро ҳайвон танҳо ба сухани нафаре итоат мекунад, ки бештар бо вай кор мекунад.
- Машқро аз амалҳои одӣ сар карда, оҳиста - оҳиста то амалҳои мураккаб мерасонем. Масалан, аввал бе мусиқӣ, баъд бо мусиқӣ, бо садоҳои гуногун ва ғалоғулаи одамон. Яъне, зина ба зина ҳайвонро барои ба саҳна баромадан, омода мекунем, то натарсад.
Ба гуфтаи қаҳрамони мо, омӯзонидани як амал баъзан 1 моҳ, баъзан то 1 сол тул мекашад. Ин аз ҳайвон низ вобастагӣ дорад, зеро баъзеи онҳо зуд, баъзеи дигар дер меомӯзад.
- Ҳайвон мебинад, ки омӯхтани ин ё он машқ барояш душвор аст, саркашӣ мекунад. Вале вақте забонашро меёбӣ, маҷбур мекунӣ, ночор итоат карда, амалро иҷро мекунад. Масалан, вақте хирсро аз дохили ҳалқаи оташ гузарониданӣ шудам, бовар накарданд. Аммо шукр, ки маро ноумед накард, вақте дар саҳна гузоштем, ба ҳайрат омаданд.
Вафо мегӯяд, ки маҳз зиракӣ ва чолокии ҳайвонҳояш боис гардид, ки онҳо ҳатто дар саҳнаи сиркҳои ҷаҳонӣ ба эҳсос дода нашуда, хуб ҳунарнамоӣ карданд.
- Вақте дар кишвари Узбекистон ҳунарнамоӣ кардем, бархеҳо бовар накарда пурсиданд, ки оё ҳайвонҳоямон воқеан ҳайвонҳои зинда ҳастанд ва ё бозичаанд. Ҳатто пешниҳод карданд, ки бар ивази хирс дилхоҳ ҳайвонро метавонам бигирам. Ва ё дар як сафари дигар пас аз ду соати ба ин кишвар расидан, ҳунарнамоӣ кардем. Чун ин кор номумкин буд, ҳайвон бояд ду-се рӯз ба муҳити бегона мутобиқ мешуд.
Қаҳрамони мо ҳайвонҳояшро эҳтиром мекунад ва ба онҳо ҳамчун ҳамкасб муроҷиат мекунад. Маймунҳо Лолита ва Раҷик, аспҳо Генерал, Геракл ва Рахш, хирс Принсеса, енот Гоша, буз Миша ном дорад ва ягона ҳайвоне, ки ҳоло беном аст, ин шутурмурғ аст.
- Инҳо дар баробари ҳайвон будан, ҳунарманд низ ҳастанд, яъне шиноснома доранд. Вақте ба хориҷи кишвар, ба сафари ҳунарӣ мебароем, ҳатман шиноснома мепурсанд. Аз ин рӯ, аз хурдӣ ба онҳо номи мувофиқ мемонем, то дар хотираашон нақш бандад.
Вафо Изатуллоев ва тими ӯ аз ягон сафари ҳунарӣ бо дас-ти холӣ барнагаштааст. Утоқи кории ӯро диплому грамота ва ҷоизаву мукофотҳои гуногун зеб медиҳанд. Аммо барои ӯ ва тимаш дастоварди арзанда ин табассум ва хушҳолии бинанда аст.
“НОСАЗО МЕГӮЯНД, ДИЛГИР МЕШАВЕМ...”
Барои қаҳрамони мо ҳар як ҳайвон мисли фарзандаш азиз аст, онҳоро дӯст медорад. Вақте касе онҳоро таъна мезанад ва ё суханҳои носазо мегӯяд, хеле озурда мешавад.
- Вақте дар ҳаққи ҳайвонҳои ман сухани қабеҳ мегӯянд, қаҳрам меояд, асабӣ мешавам. Зеро ман барои ром ва омода кардани онҳо чӣ қадар азоб кашидаам, танҳо худам медонам. Ба ҳайвон садо баланд кардан мумкин нест, ки ту аз уҳдаи ин ё он машқ набаромадӣ. Вай ҳарчанд ҳайвон аст, ҳама чиро мефаҳмад, аммо забон надорад, ки ҷавоб диҳад.
Қаҳрамони мо аз он нигаронӣ мекунад, ки бархе бинандагон фарҳанги тамошо кардан надоранд. Дар ҷараёни намоиш халал мерасонанд, мағал мебардоранд, вазъро ноором месозанд.
- Ягона чизе, ки ман ва ҳамкасбони маро озурда мекунад, ин таънаи мардум аст, ки гӯё Сирк бӯйи бад мекунад ва дар ин ҷо бароҳат нишаста, тамошо кардан номумкин аст. Агар дар ягон ҳавлӣ чанд сар мурғ бошад, чӣ қадар бӯй мекунад, ба ҳама маълум аст. Дар ин ҷо хирс, асп, буз, мор, енот, маймун, шутурмурғ ва даҳҳо ҳайвони дигар ҳаст. Ҳарчанд таҷҳизоти ҳавокашӣ шабонарӯз кор мекунад, аммо хоҳ - нохоҳ як бӯи хос ҳаст.
Ба қавли қаҳрамони мо, онҳо ҳамеша пеш аз намоиш ҳайвонҳоро оббозӣ медоронанд. Танашонро тоза мекунанд, либосҳои озода мепӯшонанд, то зебову хушнамуд шаванд.
- Аксарият гумон мекунанд, ки мо ин ҳайвонҳоро аз кӯча гирифта, ин ҷо овардаем. Охир, инҳо ҳарчанд ҳайвон ҳастанд, вале аллакай мисли инсонҳо зиндагӣ мекунанд. Агар хирс дар табиат ҳама намуди ғизоро хӯрад, хирси ман танҳо ғизои тоза мехӯрад. Шояд бовар накунанд, аммо ҳамин зимистон вай ба бемории зуком гирифтор шуд. Чанд муддат оби биниаш рафт, доруву дармон кардем, шукр, боз ба пой хест ва пайи машқ шуд.
Вафо Изатуллоев умед дорад, дар ояндаи наздик нафароне пайдо мешаванд, ки кори ӯро давом додан мехоҳанд, зеро ӯ намехоҳад, ки ин касб дар кишвар аз байн равад.
Амони МУҲАММАД, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед